Live τώρα    
23°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
23 °C
21.7°C24.6°C
2 BF 54%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Ελαφρές νεφώσεις
22 °C
18.0°C24.3°C
2 BF 53%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
18 °C
18.2°C20.9°C
4 BF 66%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Σποραδικές νεφώσεις
21 °C
19.9°C20.8°C
3 BF 56%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
24 °C
23.4°C23.9°C
2 BF 35%
Ο Ντοστογιέφσκι και εμείς (1)
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Ο Ντοστογιέφσκι και εμείς (1)

Επικρατούσε παλαιότερα ή άποψη, στη Δύση κυρίως, ότι ο Ντοστογιέφσκι, πέρα από ιδιοφυής συγγραφέας, υπήρξε ένας φανατικός σλαβόφιλος, ένας ορκισμένος εχθρός της Δύσης, που δεν έβλεπε στα δημιουργήματά της παρά μόνο τον Σατανά, τον Αντίχριστο και όλα όσα υπαγορεύει η τυφλή προσκόλληση σε φανατισμούς, θρησκευτικούς ή πολιτικούς. Η αλήθεια, βέβαια, είναι τελείως διαφορετική.

Ο Ντοστογιέφσκι είναι, ασφαλώς, ένας συγγραφέας βαθύτατα Ρώσος, αλλά, ακριβώς γι' αυτό, επειδή έχει ταυτότητα, είναι βαθιά οικουμενικός. Αγαπάει τον άνθρωπο, όχι την αφηρημένη ιδέα της ανθρωπότητας που επινόησε η Δύση. Αν ψέγει τη Δύση, το κάνει με πόνο ψυχής, επειδή καταλαβαίνει ότι στη Δύση έχουν αναγορεύσει από καιρό το “καλό” και το “κακό” σε ανεξάρτητες ηθικές κατηγορίες, ερήμην του ανθρώπου, και αγαπούν την “ανθρωπότητα” ως αφηρημένη, γενική σύλληψη, ανίκανοι να αγαπήσουν τον αληθινό, συγκεκριμένο άνθρωπο, εν ονόματι μας υποκριτικής “καθαρότητας”.

Καταστέλλοντας, με τις ποικίλες “ιερές εξετάσεις” τους, τη σκοτεινή, δαιμονική πλευρά των ενστίκτων, που και αυτά είναι ο άνθρωπος. Αλίμονο αν τα αγνοήσουμε σαν να μην είναι. Επιστρέφουν παντοδύναμα. Ο Ντοστογιέφσκι, όπως ο στενός συγγενής του Παπαδιαμάντης, κατανοεί το “σκοτεινό κομμάτι” και ανέχεται (αγαπάει) τον ολόκληρο άνθρωπο. Υποφέρει μαζί του, τον “φέρει” ως σταυρό.

Από την αρχή του σχηματισμού της, αφότου ήρθε για πρώτη φορά σε γόνιμη επαφή με την ευρωπαϊκή σκέψη και κουλτούρα (18ος - 19ος αιώνας), η ρώσικη καλλιεργημένη τάξη (ιντελιγκέντσια) υιοθέτησε ως πρότυπό της την ασκητική και ευγενική μορφή του ιππότη Δον Κιχώτη μαζί με το ηρωικό “διπλό” του, τον Άμλετ. Έτσι και ο Ντοστογιέφσκι.

“Κεντρικός ήρωας όλου του έργου του Ντοστογιέφσκι”, γράφει ο Καζαντζάκης, “είναι ο ταπεινός και καταφρονεμένος, ο σχεδόν τρελός, που ζει τον πόνο του όχι μόνο με ηρωισμό, αλλά με ενθουσιασμό και ευγνωμοσύνη. Ένα είναι το χρέος του ανθρώπου και συνάμα η μεγάλη του ευτυχία: ν' αγαπά τους ανθρώπους. Η αγάπη αυτή δίνει στην ήρωα του Ντοστογιέφσκι μια έκτη αίσθηση, να καταλαβαίνει τον πόνο του άλλου, να τον συμμερίζεται, να τον αλαφρώνει. Ο ήρωας του Ντοστογιέφσκι λαχταρά, όπως ο Χριστός, να σταυρωθεί για να πάρει απάνω του όλες τις αμαρτίες της γης”.

Την ουσία του έργου του Ντοστογιέφσκι συναντάμε στην τραγική και κωμική συνάμα ψυχή του πρίγκηπα Μίσκιν στον “Ηλίθιο”. Περισσότερο από τη Σόνια στο “ Έγκλημα”, πιο πολύ από την αγνή, μυστικόπαθη ψυχή του “Αλιόσα” στους “Καραμαζώφ”, ο Μίσκιν είναι η παλλόμενη καρδιά όλων των ηρώων του Ντοστογιέφσκι. “Πίσω από τον πρίγκιπα Μίσκιν διακρίνουμε ολοκάθαρα τον λυπημένο για τα πάθια του κόσμου, ιππότη Δον Κιχώτη”, μας διαβεβαιώνει ο Καζαντζάκης.

Σε αυτό το πλαίσιο δεν μπορώ παρά να χαιρετίσω την απόφαση του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά να “σηκώσει” τον ογκόλιθο μιας παράστασης του “Ηλίθιου”, που είναι ένας αληθινός άθλος. Εξάντλησα ήδη τον χώρο μου, για τα υπόλοιπα, παρακαλώ τον αναγνώστη, υπομονή ώς την επόμενη Κυριακή.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL