Η “Ολεάννα” πρωτοανέβηκε το 1992, συμπίπτοντας, μάλλον τυχαία, με μια πολύκροτη δικαστική υπόθεση που είχε προβληματίσει, τότε, την αμερικανική κοινωνία. Επρόκειτο για μία από τις πρώτες μηνύσεις για σεξουαλική παρενόχληση, μιας γυναίκας από τον ιεραρχικά και διοικητικά προϊστάμενο στη δουλειά της. Το έργο του Μάμετ έχει υπόθεση παρεμφερή, μας αφηγείται τη διαταραγμένη, ετεροβαρή σχέση ανάμεσα σε έναν καθηγητή και μια φοιτήτρια στην οποία κάνει “ιδιαίτερο”, με αποτέλεσμα ο καθηγητής να κατηγορηθεί για σεξουαλική παρενόχληση της φοιτήτριας και να καταστραφεί η σταδιοδρομία του.
Στο πρώτο μέρος, παρακολουθούμε την πρώτη συνάντησή τους στο γραφείο του καθηγητή, στην οποία τα πράγματα σκοπίμως δεν δηλώνονται από τον συγγραφέα με τρόπο αμετάκλητο και σαφή, αλλά κάτι σαν κρυπτογράφημα. Διαβλέπουμε τη σεξουαλική παρενόχληση να εκδηλώνεται καλυμμένα, με αμφιλεγόμενες, προσεκτικές, ημιτελείς προτάσεις. Τη στάση της φοιτήτριας χαρακτηρίζει αδυναμία κατανόησης και αμηχανία.
Στο δεύτερο μέρος, οι τόνοι αλλάζουν δραματικά. Η φοιτήτρια εγκαταλείπει τον παθητικό ρόλο, τα συμβάντα προβιβάζονται από απλά σημεία αναφοράς σε γεγονότα με σημασία, που ερμηνεύονται στη συνέχεια από αντίθετες διαμετρικά πλευρές. Ο αγώνας των φύλων μετατρέπεται έτσι σε διαλεκτική πάλη “περί την αρχή”. Τίνος η αλήθεια εν τέλει θα νικήσει; Ποιος θα αναδειχθεί αναδρομικά, σύμφωνα με την προσφιλή τακτική του Μάμετ, σε θύμα και ποιος σε θύτη;
Ο συγγραφέας κατηγορήθηκε από τις φεμινιστικές οργανώσεις ότι κρατούσε, τάχα, στο έργο μια χλιαρή και ουδέτερη στάση στο κρίσιμο θέμα, αποφεύγοντας να καταγγείλει ανεπιφύλακτα και απεριφράστα τη σεξουαλική παρενόχληση. Τίποτα πιο ανακριβές. Ο ίδιος ο Μάμετ απαντούσε, πάνω σε αυτό, σε μια συνέντευξή του: “Κοίταξε, αν έχεις ένα έργο με δύο χαρακτήρες κι ο ένας είναι άντρας ο άλλος γυναίκα, θα πρέπει να είναι αντίπαλοι, αλλιώς το έργο δεν θα είναι καλό. Πιστεύω ότι και οι δύο έχουν απολύτως άδικο, αλλά και οι δύο έχουν απολύτως δίκιο. Και νομίζω ότι σε αυτό οφείλεται η επιτυχία του έργου. Στο ότι είναι αμφιλεγόμενο με νόμιμο τρόπο. Νομίζω ότι είναι προκλητικό επειδή είναι καλλιτεχνικό και όχι επειδή είναι ρεαλιστικό. Μόλις ανεβάζεις κάτι στη σκηνή, αυτό εξυψώνεται σε καλλιτεχνική εμπειρία και για να την ολοκληρώσεις, πρέπει να μπορείς να πεις κάτι που αποκαλύπτει μια εσωτερική αλήθεια. Αυτό είναι το αληθινά προκλητικό, κάτι που ίσως μπορούμε να εφαρμόσουμε στην καθημερινή μας ζωή. Όσο περισσότερο ένα έργο τείνει να γίνει 'ντοκουμενταρίστικο' και ρεαλιστικό, τόσο πιο λίγο χρήσιμο γίνεται”.
Θα έλεγα, συνοψίζοντας λόγια του Μάμετ, ότι το έργο, βαθιά πολιτικό, σχολιάζει υπόγεια και σαρκαστικά την απονοηματοποίηση του κόσμου μας, που δημιουργεί αξεπέραστα επικοινωνιακά κενά και γεννάει τερατικές συγκρούσεις. Ο συγγραφέας με το έργο του φτάνει στο σημείο ακριβώς όπου το “πολιτικώς ορθό” διαπλέκεται σφιχτά με την ανθρώπινη βλακεία σχηματίζοντας έναν κόμπο που αν δεν μπορεί να λυθεί, μπορεί όμως (ακόμη) να κοπεί με το σπαθί. Ο λόγος του συγγραφέα είναι το ακόνι...
Η σκηνοθεσία του Νικορέστη Χανιωτάκη στο Θέατρο Olvio σε καλή μετάφραση δική του (επιμέλεια κίνησης της Νατάσας Παπαμιχαήλ, ωραία σκηνικά - κοστούμια της Έλλης Λιδωρίκη, “γεμάτοι” φωτισμοί της Χριστίνας Θανάσουλα, δημιουργική μουσική του Γιώργου Περιστέρη), βλέπει το έργο στην ακέραιη πολιτική του διάσταση, όχι αποσπασματιική, και το δίνει ομόλογα, τροχισμένο στο ακόνι του ίδιου του λόγου του. Σε ύφος επικό, με λυρικές εξάρσεις, όχι αντίστροφα. Με γοργούς ρυθμούς και στρατηγικά τοποθετημένες καίριες παύσεις. Οι υποκριτικές “κόβουν ανάσες”. Ο Δημήτρης Πετρόπουλος δίνει σε αληθινό ρεσιτάλ διπλότητας τα δύο πρόσωπα του καθηγητή. Η νεότατη Ντάνη Γιαννακοπούλου, κάνοντας τόξο γεφυριού το σώμα της, ενώνει τις δύο αντίπερα όχθες: κατορθώνει να είναι θαυμαστά δαιμονική στην αθώα της φύση και θαυμάσια αθώα στη δαιμονική της θέση.
