Live τώρα    
21°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
21 °C
18.2°C21.8°C
2 BF 49%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
19 °C
17.0°C20.3°C
2 BF 68%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
17 °C
16.0°C16.6°C
4 BF 68%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
19 °C
17.1°C19.1°C
5 BF 37%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
17 °C
17.1°C17.1°C
2 BF 56%
Κάφκα X 2
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Κάφκα X 2

Έχουν γραφεί χιλιάδες σελίδες για τον Κάφκα και έχουν δοθεί απειράριθμες ερμηνείες του έργου του. Θα συνοψίσω εδώ τη βασική θεματολογία του. Ο Κάφκα ζωγραφίζει την απόγνωση του αποξενωμένου ανθρώπου, με τη θανάσιμη εμπλοκή του στα γρανάζια τού αυθαίρετου αστυνομικού κράτους, αλλά ακόμη και εκείνα του γραφειοκρατικού “Κράτους του Νόμου”: Έναν σκοτεινό λαβύρινθο με αόρατη αρχή, κρυμμένη πίσω από την ιεραρχική και απρόσωπη υπαλληλική δομή του. Πυρήνας του έργου του είναι η οντολογία της Δικαιοσύνης. Οι γραφές του κατάγονται από τον Ντοστογιέφσκι και εμμέσως από τις επιστολές του Παύλου. Άλλως ο Κάφκα διαλύει συνειδητά και εμπρόθετα το όραμα του καθαρόλογου γερμανικού ιδεαλισμού, φέρνοντας στην επιφάνεια την τερατώδη, ακάθαρτη και σκοτεινή, ζωώδη πλευρά του ανθρώπου, που η διαφωτισμένη Δύση δεν είναι πάντα πρόθυμη να δεχθεί.

Στη «Μεταμόρφωση» έχουμε τη μετάλλαξη ενός κοινού συνηθισμένου ανθρωπάκου χωρίς άλλες ιδιότητες σε αηδιαστική κατσαρίδα. Στον «Πίθηκο...» ή «Αναφορά σε μια Ακαδημία» παρακολουθούμε την εξέλιξη ενός πρωτόγονου, αλλά εξαιρετικά βουλητικού μιμητικού πιθήκου σε δεινό επαγγελματία homo mimeticus, έναν «καλλιτέχνη» ικανό να αντιγράφει με επιτυχία τον πίθηκο. Κάτι που μας βάζει, κάποτε, στον πειρασμό να διαβάσουμε ανάποδα την παραβολή: Ποιος εντέλει μιμείται ποιον; Ενώ η νουβέλα «Ο καλλιτέχνης της πείνας» είναι συγχρόνως ένα ρέκβιεμ για το τέλος του οραματικού ανθρώπου της τέχνης και μια τρομερή προφητεία για τα δεινά που θα ακολουθήσουν.

Στο Θέατρο Κνωσός, παρακολουθήσαμε μια σφιχτοδεμένη παράσταση του «Πιθήκου», σε μετάφραση - απόδοση - διασκευή - σκηνοθεσία και στίχους του Γιώργου Ρεμούνδου, κινησιολογία του Σίμωνα Πάτροκλου, ερμηνεία του Λάμπρου Τσάγκα. Όπου, με απίστευτο μόχθο, για ένα δίωρο σχεδόν, μέσα σε ένα ολόσωμο κοστούμι πιθήκου, ο Λάμπρος Τσάγκας δίνει ρεσιτάλ παλεύοντας με τον τερατώδη ρόλο μέσα στο άρτιο αισθητικά, δύσκολο για τον ηθοποιό ένδυμά του, μέχρι να βγει στο τέλος νικητής. Αν η σκηνοθεσία ήταν μια ολοκληρωμένη πρόταση, η ερμηνεία ήταν ένας αληθινός άθλος. Αίσθημα, ρυθμός, ύφος ρεαλιστικό, άψογη εκμετάλλευση του κενού χώρου, καίρια αντίληψη του χιούμορ. Η τελική έξοδος επί σκηνής του ανθρώπου από το πιθηκίσιο περίβλημά του, σαν απελευθέρωση από το παλιό του δέρμα, με ανάδειξη του προσώπου του, υπήρξε μια ηθελημένη επιλογή της σκηνοθεσίας, που σφράγισε ιδεολογικά το όλο πράγμα. Κοστούμια - σκηνικά του Μιχάλη Σδούγκου, η ωραία μουσική του Φίλιππου Περιστέρη.

Στον Φούρνο είδαμε μια σύνθεση - διασκευή - σκηνοθεσία και ερμηνεία του Νικόλα Βαγιονάκη, σε άρτια μετάφραση του Παναγιώτη Κατσιώλη, κίνηση του Paul Blackman, φωτισμούς του Αποστόλη Τσατσάκου, με τα τρία πιο πάνω διηγήματα του Κάφκα, «Αναφορά σε Ακαδημία Επιστημών», «Ο καλλιτέχνης της πείνας», «Μεταμόρφωση», κάτω από τον γενικό τίτλο «Kafka’s Freaks».

Ομολογώ ότι δυσκολεύομαι να κατανοήσω την παράδοξη άποψη του σκηνοθέτη ότι ο Κάφκα δεν είναι ένας απαισιόδοξος συγγραφέας και ότι εν τέλει μας αφήνει μια ελπίδα, επειδή παρέχει, διά της μεταμορφώσεώς του σε άλλο, μια έξοδο του ανθρώπου από την ασταθή, ρευστή, θνητή κατάσταση του ζειν, μέχρι να κλείσει ο αμαρτωλός «κύκλος των γεννήσεων», κατά τους ινδουιστές. Οφείλω ωστόσο να επαινέσω την άριστη τεχνική του ως ηθοποιού και την εν γένει χαρισματική υποκριτική περσόνα του, που συνέχει τα πιο πάνω, τα επιβεβαιώνει... και στο τέλος τα ακυρώνει. Επειδή, όπως εξηγεί με τα δικά του λόγια στο τέλος του βίου του ο φίλος μας ο Άμλετ: «Μόνος τρόπος υπέρβασης της αντίφασης του ζειν είναι η δημιουργία δια της τέχνης. Ποτέ η φυγή».

Η όσμωση, έτσι, εδώ, του ανθρώπου με τον πίθηκο δεν σώζει τον έναν από τον άλλο. Το άδοξο τέλος του καλλιτέχνη δεν τίθεται σε ένα ευρύτερο πλαίσιο αναφοράς. Και η τελική μεταμόρφωση του ανθρώπου σε κατσαρίδα δεν ισούται, ασφαλώς, με λύτρωσή του από τον ινδουιστικό «αμαρτωλό κύκλο των γεννήσεων». Πρόκειται για μια προσωπική ερμηνεία του σκηνοθέτη, φοβάμαι ξένη με τον κόσμο των ιδεών του Κάφκα. Εδώ κλείνω το σημείωμα.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL