Ο σπουδαίος και πρωτοπόρος Άγγλος σκηνοθέτης των 19ου - 20ού αιώνα Γκόρντον Κρέιγκ αντέτασσε στο νατουραλισμό του Στανισλάβσκι την άποψή του ότι «ο ηθοποιός δεν πρέπει να αποδίδει πιστά την εξωτερική πραγματικότητα, αλλά, αντίθετα, να βρίσκει μέσα του σύμβολα ικανά να τη μεταμορφώσουν ποιητικά μεταδίδοντάς την ως τέτοια στο κοινό». Αυτό δεν εμπόδισε διόλου τους δύο μεγάλους να συνεργαστούν για το ανέβασμα του «Άμλετ» στην Αγία Πετρούπολη.
Στη χώρα μας, σε γενικές γραμμές, τη σχολή Στανισλάβσκι, στη μετεξελιγμένη αμερικανική εκδοχή της, εκπροσώπησε με τον ελαφρώς «πειραγμένο» λαϊκό νατουραλισμό του το «Θέατρο Τέχνης» του Κάρολου Κουν, ενώ τον αντιμιμικό ποιητικό συμβολισμό του Κρέιγκ, «στοχαστικά προσαρμοσμένο», μόνος, ο σκηνοθέτης ηθοποιός και δάσκαλος Αλέξης Μινωτής.
Ωστόσο, τα πράγματα στο θέατρο, εξ ορισμού, ποτέ δεν είναι μονοσήμαντα. Εξετάζοντας από κοντά την περίπτωση Μινωτή, διαπιστώνουμε ότι ενδεχομένως να υπήρξε, από άποψη δυνατοτήτων, ένας από τους πλέον προικισμένους μιμικά ηθοποιούς της γενιάς του... Όμως, είχε συνειδητά επιλέξει και καταδεχόταν να «μιμείται» τέλεια έναν και μόνο ρόλο: όχι αυτόν του εξωτερικού μιμητή της μορφής, αλλά εκείνον του ποιητή εσωτερικών συμβόλων ηθοποιού! (Όσοι παρακολούθησαν τις τελευταίες του παραστάσεις είχαν την ευκαιρία να το διαπιστώσουν με τα μάτια τους). Αυτό το ήξερε καλά ο Μινωτής και διασκέδαζε αφάνταστα με τους αδαείς που δεν το αντιλαμβάνονταν.
Ήταν, πράγματι, ένας άνθρωπος μοναχικός, αντισυμβατικός, είρων έως σαρκαστικός, με την περηφάνια του αυτοδίδακτου, αφοσιωμένος φανατικά μόνο στο έργο του και στην καλλιέργεια του διαχρονικού ελληνικού λόγου που λάτρευε και έβλεπε από τότε συστηματικά να τον υπονομεύουν, εντελώς αδιάφορος για το πώς τον αντιμετώπιζαν και τι έλεγαν για τον ίδιο («μονότονος» «μονόχορδος» «πεπαλαιωμένος» κ.ά.) οι αυτόκλητοι εκπρόσωποι της επίσημης ντόπιας λογιοσύνης.
Έχοντας αποτινάξει οριστικά, στο τέλος της διαδρομής του, με τον ανεπανάληπτο «Οιδίποδα επί Κολωνώ», αλλά και με τον «Πατέρα», το «Τέλος του ταξιδιού», τη «Θυσία του Αβραάμ», τον «Καρδινάλιο της Ισπανίας», το νιτσεϊκό ένδυμα της «θέλησης για δύναμη» που τον διέκρινε έως τότε και την αμυντική πανοπλία του «αριστοκρατισμού» του, γινόταν ολοένα πιο ευάλωτος, μια «φωνή βοώντος εν τη ερήμω», ανεπιθύμητος προφήτης στην ίδια την πατρίδα του, στόχος των «τα φαιά φορούντων», απροσδιόνυσων, ατάλαντων και στείρων, αυτόκλητων εκπρόσωπων της θεατρικής μας ζωής.
Μετά την περσινή δουλειά του στο «Θέατρο Τέχνης» της οδοὐ Φρυνίχου («Σιχτίρ ευρώ μπουντρούμ δραχμή...», έναν καταλυτικό απολογισμό των «πεπραγμένων» της ελληνικής περίπτωσης τα τελευταία πενήντα χρόνια, ο Βασίλης Παπαβασιλείου επανέρχεται δριμύτερος, ενδυόμενος αυτή τη φορά τη χαρισματική περσόνα του Αλέξη Μινωτή, για να μας τα ψάλει πάλι απ’ την καλή και να μας θυμίσει τα οικεία δεινά μας, για τα οποία δεν είμαστε, ασφαλώς, εντελώς ανεύθυνοι. Χωρίς, όμως, να μας γίνονται ούτε τώρα, ως φαίνεται, δυστυχώς, τα παθήματα μαθήματα.
Παρακολουθούμε τον Αλέξη Μινωτή των στερνών του χρόνων, μα, ωστόσο, ακμαίο σε φρόνημα διάθεση και πνεύμα, όπως ήταν πράγματι, να υπαγορεύει σε έναν νεαρό βοηθό συμβολαιογράφου (Γιάννος Περλέγκας) τις τελευταίες θελήσεις του...
Η χαρισματική προσωπικότητα του Μινωτή αναδύεται ολόγλυφη, ενώ το σπινθηροβόλο κείμενο γίνεται ένα κατάλληλο όχημα για να αναπτύξει ο Παπαβασιλείου την ιδιοφυή μιμική του. Μια μιμική όχι μόνο της μορφής, αλλά, ιδίως, της διάνοιας και του πνεύματος του ανδρός, μια εσωτερική μίμηση, «στοχαστική» επί της ουσίας. Και, επί τέλους, μια πράξη δικαιοσύνης για τον Αλέξη Μινωτή: «Relax my Notis». (Αναπαύσου εν ηρεμία Μινωτή μου), ο τίτλος.
Συνοψίζοντας, μια παράσταση απολαυστική με τη χαρά και με τη χάρη, διασκεδαστική και διδακτική συγχρόνως όπως θα έλεγε ο Μπρεχτ. Δίπλα στον δαιμόνιο Παπαβασιλείου που «καρφώνει» τις δηλητηριώδεις ατάκες του με κρυφή ηδονή στον προκαθορισμένο στόχο, στέκει ως αντιφωνητής, ήρεμη δύναμη, σταθερός στο «εδώ και τώρα» μα συνάμα έτοιμος κάθε στιγμή να «πετάξει», εξαίρετος σε όλα, κίνηση, λόγο, σιωπές και στάση, ο επίσης χαρισματικός, νεότερος ηθοποιός και σκηνοθέτης, Γιάννος Περλέγκας.
Έγραψα τα πιο πάνω και για να βάλω κάποια πράγματα στη θέση τους. Περισσότερα δεν έχω να προσθέσω.
