"Γιάννη, χρωστάμε σε όποιον μιλάει ελληνικά" ήταν η πρώτη κουβέντα που άκουσε από τον πρόεδρο του Δ.Σ. Άρη Στυλιανού. Ο ίδιος μόλις είχε αναλάβει την καλλιτεχνική διεύθυνση του θεάτρου, έκπληκτος ακόμα από την απόφαση του τότε υπουργού Πολιτισμού. Ωστόσο σήμερα, έναν χρόνο μετά την τοποθέτησή του, ο Γιάννης Αναστασάκης δεν κρύβει τη χαρά του για τις επιτυχίες των παραστάσεων του θεάτρου, προεξαρχόντων των "Επτά επί Θήβας", διατηρεί συγκρατημένη αισιοδοξία για την έκβαση των οικονομικών προβλημάτων και επαναλαμβάνει το φετινό σύνθημα: "ΚΘΒΕ, ένα θέατρο ανοιχτό".
"Τώρα δεν χρωστάμε σε όποιον μιλάει ελληνικά, αλλά χρωστάμε ακόμα σε πολλούς" λέει πλέον ο Γιάννης Αναστασάκης και μιλάει για όλα και για όλους. Για επιτεύγματα, για συνέργειες, για νοοτροπίες, για το ΙΚΑ, την εφορία και τον ΦΠΑ, για τα χρέη που πέρσι άγγιζαν τα 8,5 εκατ. ευρώ και σήμερα έχουν μειωθεί στα 6,6, για τον Γιάννη Βούρο επίσης. Μιλάει όμως και για το θέατρο που ο ίδιος ενστερνίζεται, για τον κοινωνικό του ρόλο, για το στίγμα του ΚΘΒΕ και την από δω και πέρα πορεία του ως ένα θέατρο "ανοιχτό στην κοινωνία, στους νέους καλλιτέχνες και στο νεανικό κοινό, στα νέα ρεύματα και παράλληλα ένα θέατρο ουσίας, μακριά από εξυπηρετήσεις συμφερόντων, με παραστάσεις που θα κοσμούν την ιστορία του".
Συνέντευξη στην Πόλυ Κρημνιώτη
* Ένας χρόνος στο ΚΘΒΕ. Είναι αυτό που είχατε φανταστεί;
Είναι κοντά σ' αυτό που είχα φανταστεί, με πολλές δύσκολες στιγμές, που έχουν να κάνουν κυρίως με τα οικονομικά του θεάτρου, αλλά και πολλές χαρές, που έχουν να κάνουν με το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα των παραστάσεων, τις συνεργασίες μας με τα πανεπιστήμια της Θεσσαλονίκης, την ΚΟΘ, το Αρχαιολογικό Μουσείο αλλά και το Λαογραφικό, τον Δήμο Θεσσαλονίκης και τους περιφερειακούς δήμους της περιοχής, με την ίδρυση του Θεατρικού Εργαστηρίου για παιδιά και εφήβους με τη συνεργασία με το Φεστιβάλ Κινηματογράφου, με το ΚΕΘΕΑ, τη Θετική Φωνή για τους φορείς του AIDS, με συλλόγους κακοποιημένων γυναικών κ.ά. Στην περίοδο αυτή, οι περισσότερες παραγωγές που παρουσιάσαμε είχαν ήδη προγραμματιστεί από την προηγούμενη διεύθυνση, αλλά οφείλαμε να τις στηρίξουμε, να τις διαφημίσουμε, να διευκολύνουμε με κάθε τρόπο το έργο των συντελεστών τους γιατί η δουλειά ενός κρατικού θεάτρου πρέπει να έχει συνέχεια και συνέπεια, ανεξάρτητα από τα πρόσωπα και τις επιλογές τους.
* Εσείς ήσασταν ένα πρόσωπο μη αναμενόμενο γι' αυτή τη θέση.
Πραγματικά, ποτέ δεν επιδίωξα θέσεις, αλλά δέχθηκα την τιμή που μου έγινε και θεώρησα υποχρέωσή μου να αναλάβω την ευθύνη. Γνωρίζοντας την κρίσιμη κατάσταση στην οποία βρισκόταν το ΚΘΒΕ τον περασμένο Αύγουστο, σκέφτηκα πως δεν θα έπρεπε να υποχωρήσω μπροστά στις δυσκολίες, αλλά αντίθετα να δώσω όλες μου τις δυνάμεις για να ξαναβρεί το θέατρο τον βηματισμό του. Όταν με κάλεσε ο τότε αναπληρωτής υπουργός Πολιτισμού Νίκος Ξυδάκης, δεν είχε περάσει καν από το μυαλό μου ότι με σκεφτόταν για τη θέση αυτή. Μάλιστα, η πρώτη μου αντίδραση στην πρότασή του ήταν "Μα έχει πολλά χρέη....". Θυμάμαι, στο πρώτο τηλεφώνημα μας, ο Άρης Στυλιανού, ο πρόεδρος του Δ.Σ., μου είπε επί λέξη "Γιάννη, χρωστάμε σε όποιον μιλάει ελληνικά". Πώς θα μπορούσε ένας καλλιτεχνικός διευθυντής να αντιμετωπίσει χρέη 8,5 εκατ. ευρώ και να σχεδιάσει ένα ρεπερτόριο;
* Πώς θα μπορούσε λοιπόν;
Στην πορεία είδα ότι με πολλή δουλειά και με συμπαραστάτες τον Άρη Στυλιανού, τον Δημοσθένη Δώδο, τον αντιπρόεδρο του Δ.Σ., την αναπληρώτρια Μαρία Τσιμά αλλά και τους εργαζόμενους του θεάτρου η μάχη αυτή κατ' αρχάς θα άξιζε να δοθεί και, γιατί όχι, να κερδηθεί στο τέλος. Σήμερα έχουμε κάνει αρκετά βήματα προς αυτή την κατεύθυνση και ευτυχώς έχουμε ισχυρή βοήθεια από το υπουργείο Πολιτισμού και τον τωρινό υπουργό Αριστείδη Μπαλτά. Υπάρχουν ακόμη αρκετά ανοιχτά "μέτωπα", όπως το ΙΚΑ, η εφορία, η γνωστή γραφειοκρατία του Δημοσίου, νοοτροπίες βαθιά ριζωμένες που πρέπει κάποια στιγμή να αλλάξουν... Όμως δεν μας πτοούν. Άλλωστε, η ίδια η τέχνη του θεάτρου υπερβαίνει τέτοιου είδους δυσκολίες και, όπως είδαμε μέσα σ' αυτή τη χρονιά, το κοινό είναι στο πλευρό του ΚΘΒΕ. Τώρα δεν χρωστάμε σε όποιον μιλάει ελληνικά, αλλά χρωστάμε ακόμα σε πολλούς.
* Μπορείτε να μας περιγράψετε την κατάσταση του ΚΘΒΕ αυτή τη στιγμή;
Θα ξεκινήσω από το καλλιτεχνικό κομμάτι. Έχουμε την παράσταση "Επτά επί Θήβας", που ανέβηκε πριν από λίγες ημέρες με μεγάλη επιτυχία στην Επίδαυρο και τώρα περιοδεύει σε όλη την Ελλάδα, έχουμε τον "Αγαπητικό της Βοσκοπούλας" που "ανέστησε" καλοκαιριάτικα το Βασιλικό Θέατρο, το Κουκλοθέατρό μας, που γυρνάει στις γειτονιές της Θεσσαλονίκης, και τις παραστάσεις που ετοιμάζονται, "Μάνα κουράγιο", "Τρίτο στεφάνι" και "Οικογένεια Νώε". Το ΚΘΒΕ σήμερα είναι δραστήριο και ενεργό παρά τα άλλα προβλήματα που θίξαμε, ανοιχτό στην κοινωνία και στα ζητούμενα της εποχής. Όσον αφορά τα οικονομικά, η κατάσταση είναι καλύτερη. Το χρέος του θεάτρου από 8,5 εκατ. ευρώ τον περασμένο Αύγουστο σήμερα είναι 6,6 εκατ. ευρώ και τις επόμενες ημέρες περιμένουμε γύρω στα 3 εκατομμύρια ευρώ από το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους που θα καλύψουν το μεγαλύτερο μέρος των ληξιπρόθεσμων χρεών. Δηλαδή, με αυτό το ποσό θα εξοφληθούν αμοιβές προς σκηνοθέτες, σκηνογράφους, μουσικούς, χορογράφους κ.ά. που εκκρεμούν τα τελευταία δυόμιση χρόνια. Μ' αυτή τη διευθέτηση όχι μόνο θα πάρουμε μια γερή ανάσα αλλά και θα αποκαταστήσουμε την τιμή του θεάτρου απέναντι σε όσους εργάστηκαν γι' αυτό χωρίς να πληρωθούν. Οι εργαζόμενοι επίσης έχουν πληρωθεί κανονικά μέχρι και σήμερα και ελπίζουμε ότι δεν θα υπάρξουν νέες καθυστερήσεις στη μισθοδοσία τους.
* Από τι εξαρτάται αυτό;
Το υπουργείο Πολιτισμού έχει δρομολογήσει έκτακτη επιχορήγηση 1 εκατομμυρίου ευρώ και περιμένουμε και από την επιστροφή ΦΠΑ άλλες 600.000 ευρώ. Βέβαια, δεν θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε στο μέλλον και πάλι τη δαμόκλειο σπάθη του ΙΚΑ. Νομίζω ότι είναι καιρός να βρεθεί μια λύση ώστε τα χρήματα που εκταμιεύονται για το ΚΘΒΕ ή άλλους πολιτιστικούς φορείς που ταλανίζονται από παλιά χρέη να μην καταλήγουν αυτομάτως σε άλλον κρατικό φορέα, όπως στην περίπτωσή μας στο ΙΚΑ. Εάν θέλουμε αυτοί οι καλλιτεχνικοί οργανισμοί να υπάρξουν και να αναπτυχθούν, πρέπει να εξαιρεθούν από ένα νομικό πλαίσιο που αποτελεί τροχοπέδη. Αυτή τη στιγμή και προκειμένου να μη βρεθούμε ξανά στο αδιέξοδο που βρεθήκαμε πριν από έναν μήνα, πρέπει ο υπουργός Εργασίας να δράσει άμεσα. Δεν ζητάμε να μας χαριστούν χρέη, τα οποία άλλωστε έχουμε ρυθμίσει με το ΙΚΑ. Ζητάμε να μην παρακρατώνται ποσά από την επιχορήγηση ή την επιστροφή ΦΠΑ.
* Με τον διαχειριστικό έλεγχο τι γίνεται, θα υλοποιηθεί;
Από την πρώτη στιγμή που ανέλαβε το Δ.Σ. επιδιώκει τον λογιστικό, διαχειριστικό έλεγχο. Πρέπει να αποδοθούν ευθύνες για την κατάσταση που παραλάβαμε. Η λύση θα ήταν να αναλάβουν αυτό τον έλεγχο αρμόδιες υπηρεσίες του κράτους, που ίσως χρειαστεί να εγκατασταθούν για πολλούς μήνες στο θέατρο και να κάνουν φύλλο και φτερό όλες τις οικονομικές δραστηριότητες του ΚΘΒΕ σε βάθος δεκαετίας, γιατί, αν τον αναλάβει μια ιδιωτική εταιρεία, θα απαιτηθεί ένα ποσό γύρω στα 40.000 ευρώ που ώς τώρα ποτέ δεν μπορούσαμε να διαθέσουμε. Θεωρώ ότι είναι απαραίτητο και πρέπει να γίνει το συντομότερο, πριν παραγραφούν πιθανά αδικήματα.
* Όταν λέτε για νοοτροπίες βαθιά ριζωμένες που πρέπει να ανατραπούν, τι εννοείτε;
Εννοώ ότι το θέατρο είναι ένας ζωντανός οργανισμός και ως τέτοιον πρέπει να τον αντιλαμβανόμαστε. Το θέατρο είναι δημιουργία, είναι συλλογική καλλιτεχνική εργασία πάνω απ' όλα. Στις δύσκολες στιγμές, και τα τελευταία χρόνια το ΚΘΒΕ πέρασε πολλές τέτοιες, μόνο με την αυταπάρνηση και τη θέληση να βρεθούν λύσεις που θα είναι για το κοινό καλό μπορεί να ορθοποδήσει και να χαράξει το μέλλον του. Απαραίτητη βέβαια προϋπόθεση είναι ότι και το θέατρο πρέπει να είναι συνεπές και στους εργαζόμενους, και στον αξιακό του κώδικα, και στο κοινό του.
* Για τον νόμο που ετοιμάζεται για τις κρατικές σκηνές τι θεωρείτε ότι πρέπει να περιλαμβάνει και τι να αναθεωρήσει;
Είναι απαραίτητο να θεσμοθετηθεί η θέση του οικονομικού διευθυντή. Πρέπει να είναι ένα πρόσωπο με αυξημένα προσόντα και να έχει σχέση με την πολιτιστική διαχείριση, διότι αν είναι μόνο καλός οικονομολόγος και δεν έχει ιδέα από την πολιτιστική ιδιαιτερότητα, καήκαμε. Δεν αρκούν το πτυχίο ΑΕΙ και οι γλώσσες. Θα έλεγα ότι πρέπει απαραιτήτως να έχει διδακτορικό στην πολιτιστική διαχείριση. Θέλει επίσης προσοχή στις αρμοδιότητες που θα του δοθούν ώστε να μη δημιουργούνται αγκυλώσεις και αλληλοεπικαλύψεις.
* Ο καλλιτεχνικός διευθυντής να διορίζεται από τον υπουργό;
Τώρα σας μιλάει ένας διορισμένος. Αλλά πιστεύω ότι αυτές οι θέσεις πρέπει να προκηρύσσονται δημοσίως και η επιλογή να γίνεται χωρίς σκοπιμότητες, πολιτικές ή άλλου είδους.
* Με τον Γιάννη Βούρο μιλιέστε;
Δεν έχουμε προσωπικές επαφές. Δέχτηκα μια αήθη επίθεση από εκείνον γιατί απλώς τόλμησα να πω την αλήθεια, ότι δηλαδή τιμολογούσε τις σκηνοθεσίες που αναλάμβανε με το ανώτερο ποσό, στο οποίο προσέθετε και ένα επιπλέον ποσό για τη δραματουργική επεξεργασία. Στο διάστημα μάλιστα της θητείας του είχε πάρει τα 3/4 των αμοιβών του, ενώ άλλοι σκηνοθέτες παρέμεναν απλήρωτοι και οι εργαζόμενοι του θεάτρου βρίσκονταν σε δεινή θέση.
* Ποιο είναι ή θα έπρεπε να είναι το στίγμα του ΚΘΒΕ;
Το ΚΘΒΕ είναι ένα θέατρο με πλούσια ιστορία, αλλά βρισκόταν σε κρίση εδώ και πολλά χρόνια. Ατυχείς επιλογές ρεπερτορίου, λάθη, αστοχίες, απουσία καλλιτεχνικού οράματος και διαφάνειας. Υπήρξαν και φωτεινές στιγμές στην περίοδο αυτή όμως. Νομίζω ότι από δω και πέρα δεν υπάρχουν περιθώρια για άλλα λάθη, ούτε η ύπαρξη ενός ρεπερτορίου που θα αναμειγνύει φύρδην μίγδην έργα, καλλιτεχνικά ρεύματα και σκηνικές αναγνώσεις χωρίς έρμα. Σαφώς και είναι δύσκολος ο σχεδιασμός ενός ρεπερτορίου που θα συνδυάζει το κλασικό με το σύγχρονο, αλλά αυτός είναι ο στόχος. Στην πραγματικότητα, το στίγμα θα δοθεί από τα καλλιτεχνικά επιτεύγματα των παραστάσεων που καλούμαστε να υλοποιήσουμε. Οι "Επτά επί Θήβας" δείχνουν τον δρόμο για ένα θέατρο που εγώ ενστερνίζομαι, δηλαδή ένα θέατρο που επικεντρώνει στην ουσία, αναδεικνύει συμπεριφορές, ανακινεί συναισθήματα στο κοινό, αναμετριέται με τους σύγχρονους προβληματισμούς. Είμαι πεπεισμένος ότι ένα τέτοιου είδους θέατρο μπορεί να παραχθεί ακόμα και σε καιρούς κρίσης. Ίσως μάλιστα είναι ακόμη περισσότερο αναγκαίο να συμβεί αυτό σήμερα.
* Σας προσάπτουν ότι το πρόγραμμα της νέας καλλιτεχνικής περιόδου είναι αρκετά συντηρητικό, δεν έχει και πειραματικό στοιχείο.
Νομίζω πως συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Τα έργα της επόμενης περιόδου θα σκηνοθετήσουν δημιουργοί της νεότερης γενιάς, ο Καλαβριανός, η Μαυραγάνη, ο Μόσχος, ο Παρασκευόπουλος, ο Σιώνας, η Μιχαηλίδου, ο Παπαδημητρίου, που έχουν δώσει ήδη δείγματα γραφής κάθε άλλο παρά συντηρητικά. Πλάι σ' αυτούς είναι ο Νικήτα Μιλιβόγεβιτς, ο Νίκος Μαστοράκης, ο Θανάσης Παπαγεωργίου, που η ματιά τους έχει αφήσει ισχυρό στίγμα στα θεατρικά μας πράγματα. Ένα κρατικό θέατρο πρέπει να είναι φιλόξενος χώρος και για τους καταξιωμένους καλλιτέχνες, και για τους νέους, να μην ξεχνάει τον παιδευτικό του ρόλο και επίσης ότι τίποτα, κυρίως η τέχνη, δεν προέρχεται από παρθενογένεση. Σε επίπεδο έργων, από την άλλη, ο Μπρεχτ με τη "Μάνα κουράγιο" μόνο συντηρητική επιλογή δεν είναι. Το "Δηλητήριο" είναι ένα σύγχρονο ολλανδικό έργο, άπαιχτο στην Ελλάδα, το "Γκιάκ" είναι μια σπουδαία βραβευμένη συλλογή διηγημάτων με έντονη θεατρικότητα.
* Σε μέρες τόσο δύσκολες όσο οι σημερινές, ο κοινωνικός ρόλος του θεάτρου έχει νόημα;
Επιβάλλεται, γιατί το θέατρο, περισσότερο από κάθε άλλη τέχνη, οφείλει να είναι στο πλάι του ανθρώπου, είτε αυτός είναι άνεργος, είτε πρόσφυγας, είτε άρρωστος, είτε διαφορετικός. Θα εξακολουθήσουμε να προσφέρουμε τέχνη σε ξενώνες προσφύγων ή κακοποιημένων γυναικών και παιδιών, σε νοσοκομεία, σε κέντρα απεξάρτησης, σε φυλακές, σε σχολεία, σε ΚΑΠΗ. Θα συνεχίσουμε τις συνεργασίες που έχουμε αναπτύξει με τους φοιτητικούς συλλόγους και με κάθε φορέα που θα επιδιώξει τις συνέργειες με το ΚΘΒΕ, όπως αυτές που έχουμε ήδη με το Εθνικό Θέατρο, το Φεστιβάλ Αθηνών, τον ΘΟΚ, το Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης, την ΚΟΘ, το Φεστιβάλ Κινηματογράφου.
* Τι θέλετε να μείνει από τη δική σας θητεία;
Θα ήμουν ευτυχής αν στο διάστημα της θητείας μου το ΚΘΒΕ απαλλαγεί από τα χρέη του κι αν καταφέρω να μη του φορτώσω εγώ νέα. Επίσης, αν μπορέσει με τις παραστάσεις του να δημιουργήσει καλλιτεχνικά γεγονότα όχι μόνο σε επίπεδο Βόρειας Ελλάδας. Και βέβαια, να ξαναφέρει το κοινό στο θέατρο, ώστε η περσινή αύξηση κατά 40% των θεατών στη λήξη της θητείας μου να ακούγεται μικρό νούμερο. Το σύνθημα μας φέτος είναι "ΚΘΒΕ, ένα θέατρο ανοιχτό": ανοιχτό στην κοινωνία, στους νέους καλλιτέχνες και στο νεανικό κοινό, στα νέα ρεύματα και παράλληλα ένα θέατρο ουσίας, μακριά από εξυπηρετήσεις συμφερόντων, με παραστάσεις που θα κοσμούν την ιστορία του. Θα ήθελα έτσι να θυμούνται το πέρασμά μου απ' αυτή τη θέση.
