Συνέντευξη στον Σπύρο Κακουριώτη
Ηθοποιοί με και χωρίς αναπηρία, αλλά με ευαισθησία, πολύ χιούμορ και ανάγκη για ισότιμη συλλογική δουλειά, αποτελούν την ομάδα "Εν δυνάμει", που με την παράσταση Ο άνθρωπος ανεμιστήρας κέρδισε τις εντυπώσεις στο προηγούμενο Φεστιβάλ Αθηνών. Σήμερα, η ομάδα παρουσιάζει μία ακόμη παράσταση, εμπνευσμένη από την καθημερινή εμπειρία όλων των μελών της, που περιστρέφεται γύρω από την έννοια του οικείου χώρου και του πώς μπορεί να γίνει ανοίκειος (και το αντίστροφο), που θα ανέβει, το επόμενο Σάββατο, στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, σε σκηνοθεσία της Ελένης Ευθυμίου.
Έδρα της η ομάδα έχει τη Θεσσαλονίκη, όπου ιδρύθηκε το 2008 από την Ελένη Δημοπούλου, καλλιτεχνική διευθύντριά της, και τη Μαρία Ιωαννίδου, πραγματοποιώντας αρκετές δράσεις και παραστάσεις. Σε αυτήν την παρέα εντάχθηκε πριν από δυο χρόνια η σκηνοθέτις Ελένη Ευθυμίου, έπειτα από πρότασή της να σκηνοθετήσει τον Άνθρωπο ανεμιστήρα. Όπως μας λέει, στη συζήτηση που είχαμε μαζί της, η επαφή με το κάθε ξεχωριστό μέλος της ομάδας την μάγεψε, επιτρέποντάς της να ενταχθεί ομαλά, αλλά και με ζέση, σε αυτήν τη συλλογική απόπειρα. Το πώς, το αφηγείται στη συνέχεια...
* Τι σας παρακίνησε να συνεργαστείτε με την ομάδα "Εν δυνάμει";
Δεν είχα δουλέψει με αντίστοιχες ομάδες στο παρελθόν. Όταν η Ελ. Δημοπούλου μου πρότεινε να δουλέψουμε πάνω στο όριο "κανονικού" και "μη κανονικού", μου φάνηκε πάρα πολύ ενδιαφέρουσα πρόκληση το να δουλέψω μαζί τους. Η συνεργασία μεταξύ μας είναι τόσο όμορφη, ισότιμη και αρμονική, που με μάγεψε. Πολύ σύντομα το στοιχείο της πρόκλησης παραμερίστηκε και αναδείχτηκε μια βαθιά ανάγκη, δική μου πρώτα απ' όλα, να βρεθώ μέσα σε ένα κοινωνικό σύνολο που αξιοποιεί τις δυνατότητες όλων των μελών του με στόχο τη συλλογική δημιουργία. Άλλωστε, από την αρχή προσανατολιστήκαμε σε μια παράσταση που να μην εμπεριέχει κάποια ειδική μεταχείριση...
* Η προσέγγισή σας με τα μέλη της ομάδας ποια ήταν;
Πιστεύω πως σε κάθε σκηνοθετική δουλειά χτίζεις μια νέα γλώσσα επικοινωνίας με κάθε άνθρωπο, ώστε να βρείτε τη "χημεία" που θα σου επιτρέψει να φέρεις εις πέρας την παράσταση. Η πρώτη μου επαφή με την ομάδα ήταν η συμμετοχή μου σε ένα σεμινάριο, ώστε να γνωριστούμε με τα μέλη της. Σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα σταμάτησα να βλέπω "ανθρώπους με αναπηρία" και έβλεπα δίπλα μου τη Μαρία, τον Θάνο, τη Λωξάνδρα... Έτσι, χτίσαμε πολύ γρήγορα μια γλώσσα επικοινωνίας μεταξύ μας και λειτουργήσαμε.
* Θα θέλατε να μας μιλήσετε για την παράσταση που θα παρουσιάσετε στη Στέγη;
Το Άλλο σπίτι εμπεριέχει πολλές μικρές ιστορίες σε σχέση με τον προσωπικό χώρο και κατά πόσον αντανακλά την προσωπικότητα των ανθρώπων. Στηρίζεται στην έρευνα των μελών της ομάδας για το τι σημαίνει "σπίτι" για μας, ενώ παράλληλα έγινε έρευνα και σε χώρους όπου φιλοξενούνται άνθρωποι που έχουν την ατυχία να βρεθούν μόνοι τους. Η ομάδα επισκέφθηκε διάφορα ιδρύματα, μίλησε με όσους ζουν εκεί, καταγράφοντας το τι σημαίνει "σπίτι" γι' αυτούς. Κανένα μέλος δεν είχε άμεση εμπειρία από την παραμονή σε ιδρύματα, όμως ξέρουμε πως αυτό αποτελεί τη μόνιμη και βαθιά ανησυχία των γονιών, για το τι θα γίνει το παιδί τους όταν οι ίδιοι δεν θα μπορούν να το φροντίζουν, αν δεν είναι με κάποιον ή δεν μπορεί να ζήσει ανεξάρτητο. Έτσι, η παράσταση κινείται πάνω στην αντίθεση ανάμεσα στον ιδρυματισμό -που δεν παρουσιάζεται μονάχα στα ιδρύματα- και τον χώρο όπου μπορεί κανείς να διαθέτει ελεύθερα τον εαυτό του.
* Ποιο ήταν το υλικό από το οποίο προέκυψε η παράσταση;
Από την πρώτη στιγμή που αρχίσαμε να δουλεύουμε παρακίνησα τα μέλη της ομάδας να καταθέσουν τις σκέψεις και τις εμπειρίες τους πάνω στο θέμα, μέσα από κείμενα, αφηγήσεις κ.λπ. Παράλληλα, από τις επισκέψεις προέκυπταν σημειώσεις για πράγματα που μας έκαναν εντύπωση, ανθρώπους που θέλουμε να θυμόμαστε. Από αυτό το υλικό απομόνωσα κάποια τμήματα, σε διαρκή συνεργασία και αλληλοτροφοδότηση με την ομάδα.
* Θα μπορούσε να εντάξει κανείς την παράσταση αυτή στη γενικότερη τάση "δραματοποίησης" της βιωμένης εμπειρίας, της πραγματικής ζωής, που παρατηρείται συχνά στο σύγχρονο θέατρο;
Στη συγκεκριμένη παράσταση δεν παρουσιάζουμε απογυμνωμένες ιστορίες, αλλά ενταγμένες σε έναν παραστασιακό κώδικα, οι οποίες διαχέονται μέσα στο συνολικό αποτέλεσμα. Ως υλικό, η ουσία που προκύπτει από την πραγματική ζωή με ελκύει ιδιαίτερα, γιατί είναι πολύ γνήσιο, αυθεντικό και με αφορά πολύ βαθιά. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει καλλιτεχνική μετουσίωση. Ξεκινάμε από το αρχικό υλικό και μετά βλέπουμε πού μπορεί να οδηγήσει καλλιτεχνικά. Εκτός από την πρώτη ύλη με ενδιαφέρει πάρα πολύ η διεργασία. Στην παράσταση το αρχικό υλικό σε πολλά σημεία δεν αναγνωρίζεται. Όμως, ακόμη κι αν δεν παίρνει την κλασική φόρμα του θεάτρου-ντοκουμέντο, στη βάση της κάθε σκηνής υπάρχει πολλή πραγματικότητα...
* Τα τελευταία χρόνια έχουν εμφανιστεί αρκετές ομάδες καλλιτεχνών με αναπηρία που διεκδικούν το δικαίωμά τους στην τέχνη και τη ζωή...
Πράγματι, το θέατρο δείχνει να είναι πιο ανοιχτό στους ανθρώπους με αναπηρία. Το ερώτημα είναι αν πράγματι οι καλλιτέχνες διεκδικούν και κατακτούν αυτόν τον χώρο ή αν απλώς η τέχνη έχει κορεστεί και αναζητά νέες μόδες. Πιστεύω και ελπίζω πως ισχύει το πρώτο. Πάντως το ότι υπάρχουν πέντε ή δέκα ομάδες δεν σημαίνει ότι οι άνθρωποι με αναπηρία έχουν κατακτήσει τα δικαιώματά τους. Χρειάζεται πολλή δουλειά και ανοιχτή σκέψη για να ενσωματωθούν πλήρως και όλοι στην κοινωνία. Γιατί, ξέρετε, υπάρχουν και αυτοί που δεν μπορούν να είναι καλλιτέχνες και εξακολουθούν να μένουν κλεισμένοι στο σπίτι τους ή στο γκέτο τους.
*Το κοινό πώς αντιμετωπίζει τους καλλιτέχνες με αναπηρία; Πώς μπορεί να αποφευχθεί μια αντίδραση οίκτου;
Δεν είμαι βέβαιη ότι μπορεί να εξαλειφθεί εντελώς, όταν είναι τόσο πολύ εδραιωμένη η στερεοτυπική εικόνα σε όσους δεν έχουν στενή επαφή με κάποιον άνθρωπο με αναπηρία. Από εκεί και πέρα, ο τρόπος που δουλεύουμε δεν εμπεριέχει καθόλου το στοιχείο της αυτολύπησης, το αντίθετο: η ομάδα επιδεικνύει τεράστια δύναμη και εμπιστοσύνη στις δυνατότητες που έχει ως σύνολο, γλεντάει τη διαφορετικότητά της. Αυτό φαίνεται και αν παρατηρήσεις απομονωμένα τους ανθρώπους με αναπηρία, βλέποντας πόσο χαρούμενοι είναι γι' αυτό που κάνουν. Πάντως, η αντίδραση που θα προκαλέσεις στο κοινό εξαρτάται από τον τρόπο που προσεγγίζεις την παράσταση. Από την άλλη, ο ιδιαίτερος τρόπος των ανθρώπων με αναπηρία πάνω στη σκηνή μπορεί κάλλιστα να τους αναδεικνύει, καθώς μπορεί να αποδειχθεί πολύ πιο ενδιαφέρων, σε σχέση με αυτόν ενός ανθρώπου χωρίς αναπηρία. Εξαρτάται πάντα από την προσέγγιση. Άλλωστε πάντοτε δουλεύεις με το υλικό που έχει κάθε άνθρωπος και αυτό ισχύει κι όταν δουλεύει κανείς αποκλειστικά με ηθοποιούς χωρίς αναπηρία...
info
ΤΟ ΑΛΛΟ ΣΠΙΤΙ, από την ομάδα "Εν δυνάμει". Σύλληψη: Ελένη Δημοπούλου. Σκηνοθεσία - Μουσική: Ελένη Ευθυμίου. Σκηνικά: Richard Anthony. Κοστούμια: Λώρα Άννα Λούκας. Ερμηνεία: Κλειώ Αντωνοπούλου, Βάσω Ασίκογλου, Μαρία Δαχλύθρα, Ελευθερία Δρακουλίδου, Μαργαρίτα Καϊναδά, Άννα Καλίντσεβα, Αναστασία Καρυοφύλλη, Ευαγγελίνα Καρυοφύλλη, Μαρία Κολτσίδα, Βαγγέλης Κοσμίδης, Ηλίας Κουγιουμτζής, Γιώτα Κουϊτζόγλου, Νίκος Κυπαρίσσης, Άγγελος Κωνσταντίνου, Λωξάνδρα Λούκας, Δημήτρης Λύρας, Δημήτρης Μέξης, Θάνος Νανάσης, Μιχάλης Ντολόπουλος, Ντίνος Παπαγεωργίου, Βασίλης Πέτρου, Ζωή Τζήκα, Αλέξανδρος Χάτσιος. ΣΤΕΓΗ ΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΤΕΧΝΩΝ, 9-24 Ιανουαρίου.
