ΤΟΥ ΚΟΣΜΑ ΚΕΦΑΛΟΥ
Η βάρκα με τους πρόσφυγες σκαμπανεβάζεται στο φουρτουνιασμένο Αιγαίο. Στα μάτια του κοριτσιού ζωγραφίζεται η αγωνία, ο φόβος, η προσμονή. Η λαχτάρα γίνεται μεγαλύτερη όσο πλαταίνει μπροστά της η απέναντι ακτή. Οι ακαθόριστοι όγκοι σχηματοποιούνται σε λόφους και βουνά, άρχισαν να φαίνονται τα δέντρα, η παραλία που σε λίγο θα την πατήσει. Μια δρασκελιά σε έναν διαφορετικό κόσμο!
Όμως... Στάσου μια στιγμή. Αυτό που μας περιγράφει δεν είναι κάποιο γνώριμο ελληνικό νησί. Είναι τα μικρασιατικά παράλια, η Τουρκία.
Η 93χρονη Αργυρώ Τρυπουλά αφηγείται τη μεγάλη περιπέτεια της ζωής της. Την προσφυγιά!
Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής, θα αποδράσει με ένα μικρό σκάφος, ένα βαρκουλάκι, για την Τουρκία. Στη συνέχεια θα βρεθεί στην Αίγυπτο και αργότερα θα ζήσει για πολλά χρόνια στην Αμερική. Τώρα επέστρεψε στο αγαπημένο της νησί.
Στο φεστιβάλ «Arteis?» («Θα έλθεις;» στην Ικαριακή διάλεκτο), το οποίο διοργανώνει το διαδικτυακό περιοδικό ikariamag από Πέμπτη 17 μέχρι Κυριακή 20 Δεκεμβρίου στον πολυχώρο metamatic:taf, Νορμανού 5, Μοναστηράκι, την ηλικιωμένη γυναίκα υποδύεται η ηθοποιός Ηλέκτρα Τσακαλία, σε δυο τινάγματα, όπως λέει η ίδια, μνήμης και λήθης: «Η συνέντευξη της Αργυρώς Τρυπουλά στην Ευφροσύνη Κουτσούτη για την κατοχή και την προσφυγιά έγινε το εφαλτήριο για έναν δραματοποιημένο μονόλογο μνήμης σε δραματουργία και σκηνοθεσία Κώστα Βατούγιου, 'το βαρκουλακι', αλλά και για μια ζωντανή εγκατάσταση λήθης 'το φίλεμα'. Στο ένα υποδύομαι την Αργυρώ, μια γυναίκα που ολοένα θυμάται, ενώ στο άλλο, στην κουζίνα - εγκατάσταση της Στέλλας Κυριακού, την Αργυρώ, μια γυναίκα που ολοένα αφήνεται να ξεχνάει. Ένα κείμενο, δυο τινάγματα: ένα προς τη μνήμη, ένα προς τη λήθη. Για μένα ένα διπλό ραντεβού Για το οποίο ανυπομονώ».
Η κουβέντα με την Ηλέκτρα είναι απολαυστική. Χειμαρρώδης λόγος, διανθισμένος με κινήσεις των χεριών και όλου του σώματος. Τόσο παραστατική, που θα την καταλάβαινα ακόμα κι αν δεν μιλούσαμε ίδια γλώσσα. Όταν της ζητάω κάτι να γράψω, δίνει την ουσία με λυρική διάθεση και σχεδόν επιγραμματικά: «Σημερινοί Ικαριώτες της τέχνης πιάνουν το τόξο του τώρα και το τεντώνουν. Τα όρια του 'τώρα' αμβλύνονται, χωράνε και μία και δύο γενιές πίσω. Τα βέλη τους σμιλεμένα (ή ποτισμένα) από τις μνήμες των Ικαριωτών του χθες. Η φαρέτρα τους γεμίζει με εικαστικά, φωτογραφία, video art, θέατρο, ντοκιμαντέρ, παρουσιάσεις βιβλίων, πάρτι. Και στις 17 Δεκεμβρίου, εκτόξευση!».
Η κολακεία πάει χέρι-χέρι με την ερημιά
Η Ηλέκτρα Τσακαλία έχει συμμετάσχει σε ποιοτικές δουλειές στο θέατρο, στον κινηματογράφο, στην τηλεόραση, αλλά, όπως οι περισσότεροι σε αυτόν τον χώρο, έχει υποστεί και συνεργάτες απροσανατόλιστους και φοβισμένους, έχει εμπλακεί σε συνθήκες χαώδεις.
Δεν θυμάται πότε της γεννήθηκε η επιθυμία να γίνει ηθοποιός, παρά μόνο ότι σιγά - σιγά αναπτύχθηκε και εδραιώθηκε μέσα της και σαν επιθυμία, και σαν πραγματικότητα.
Έχει υπηρετήσει πολλά θεατρικά είδη και δεν διαχωρίζει το δράμα από την κωμωδία: «Η κάθε συνθήκη έχει τις δικές της προκλήσεις Και τα δικά της πεδία επικοινωνίας. Πάντως, οι ήρωες μιας κωμωδίας ζούνε πάντα ένα δράμα. Και το αντίστροφο».
Πώς μπαίνει στο πετσί του ρόλου; «Αρχίζω και σκέφτομαι, αντιλαμβάνομαι και νιώθω σαν να ήμουν ο χαρακτήρας. Γνωρίζοντας πού αυτό ξεκινάει και πού σταματάει». Και συμπληρώνει γελώντας: «Η ζωή είναι ένα παιχνίδι. Όσο περισσότερο παίρνω αυτό το παιχνίδι στα σοβαρά τόσο περισσότερο το ευχαριστιέμαι».
Άνθρωπος πρόσχαρος, κερδίζει την εμπιστοσύνη των γύρω της και δημιουργεί στέρεες φιλίες. Πόσο φίλοι γίνονται με τους σκηνοθέτες; «Ο σπόρος της φιλίας μπορεί φυτρώσει στις πιο απρόσμενες συναντήσεις, και στις επαγγελματικές ή και δημιουργικές. Όμως είναι μετά το τέλος της συνεργασίας που, ελεύθεροι από τους ρόλους μας, αφήνουμε ό,τι εσπάρη να φυτρώσει. Ναι μεν η δουλειά είναι μέσα στη ζωή, αλλά όταν δουλεύω, δουλεύω κι όταν ζω, ζω»!
Επιδιώκει στη συνάντηση με τον σκηνοθέτη να γίνει ζύμωση και να αναδυθεί δημιουργία, υιοθετεί την άποψη του φίλου της ποιητή Θωμά Κιάου ότι «δεν υπάρχει καλλιτέχνης, υπάρχουν έργα τέχνης», πιστεύει στο κόστος τής επιτυχίας και στο κέρδος της αποτυχίας και θεωρεί την κριτική σημαντική και ευπρόσδεκτη. Μαθαίνει αξιολογώντας ποιος κρίνει και πώς. «Αν το ζητούμενο μου ήταν να αρέσω σε όλους, θα γινόμουν σοκολάτα».
Θεωρεί ότι η κολακεία πάει χέρι-χέρι με την ερημιά και φροντίζει να διδάσκεται από τα λάθη της: «Η συνειδητή ουσιαστική βελτίωση είναι αργή διαδικασία. Πάντως, όταν εντοπίζω κάποια λάθη μου που επαναλαμβάνω, καμιά φορά το απολαμβάνω. Νιώθω και λιγάκι όμορφα που με αναγνωρίζω».
Δίνοντας βάρος στην αξία της πολύπλευρης σχολικής εκπαίδευσης, διατείνεται ότι «ένα μάθημα αισθητικής αγωγής του σημερινού μαθητή θα ήταν μια υπόσχεση για την ανάπτυξη της ηθικής του αυριανού πολίτη».
Τελικά, έχουμε ανάγκη την τέχνη; «Μακάρι να ήταν περιττή. Μακάρι να είχαμε λόγια για τους φόβους και τα θαύματα. Αλλά συνήθως μπροστά στον έρωτα, στο θαύμα, στον πόνο, και τον φόβο τελειώνουν τα λόγια. Κι αρχίζει η τέχνη». Και συνεχίζει σαν να μονολογεί: «Αν ο πεζός λόγος έφτανε να εκφράσει τα μύχια της ύπαρξής μας και της αγωνίας μας, αν η συναίσθηση της θνητότητάς μας μας άφηνε ανεπηρέαστους, αν δεν δακρύζαμε στο πρώτο πέταγμα της εύθραυστης πεταλούδας, δεν θα χρειαζόμαστε την τέχνη».
Για την Ηλέκτρα, η φαντασία είναι μια τεράστια, προσωπική και τελείως προσιτή δύναμη, που συναντάς εισχωρώντας μέσα της έναν ωκεανό πιθανοτήτων. «Υπάρχουν άνθρωποι που διατείνονται ότι δεν έχουν φαντασία. Όμως θεωρώ ότι αυτοί οι άνθρωποι αποζητούν την κυριολεξία για να σιγουρεύονται όσο μπορούν, πως η αχαλίνωτη φαντασία τους δεν τους ταξιδεύει μόνους».
Ο δυνατός ανθρώπινος πόνος αποτελεί εφαλτήριο για δημιουργία. «'Ο μεγάλος πόνος είναι ο έσχατος απελευθερωτής του πνεύματος. Είναι ο διδάσκαλος της μεγάλης υποψίας' λέει ο Νίτσε. Αλλά δεν ψάχνω τέτοιο δάσκαλο. 'Τα δάκρυα είναι τα προοίμια της τέχνης' λέει ο Λουκιανός. Αλλά δεν επιδιώκω τα δάκρυα. 'Άσε τα δάκρυα και πιάσε τη δράση' λέει ένας τοίχος στην Πλατεία Κοραή. Κι αυτό φροντίζω να το θυμάμαι κάθε φορά που κλαίω».
Info
Arteis?
Ημέρες σύγχρονης ικαριακής δημιουργίας στην Αθήνα.
Ημερομηνίες: 17- 20 Δεκεμβρίου (έναρξη Πέμπτη, 6 μ.μ.)
Χώρος: metamatic:taf, Νορμανού 5 (κάθετος της Ερμού), Μοναστηράκι.
Είσοδος ελεύθερη.
Αναλυτικό πρόγραμμα: http://www.ikariamag.gr/node/10520
