"Ο Παπαδιαμάντης τοποθετείται στον έρωτα με διαχρονική αξιακή συνέπεια" επισημαίνει ο Δήμος Αβδελιώδης και καλεί σε μια άλλη θεατρική ανάγνωση του Σκιαθίτη συγγραφέα. Επιμένοντας στη λογοτεχνία και την ερμηνεία του λόγου ως κλειδί κατανόησης του κειμένου ο γνωστός σκηνοθέτης αυτή τη φορά αντλεί έμπνευση από το έργο του μεγάλου συγγραφέα και συγκροτεί την αφιερωματική τριλογία η οποία ξεκίνησε με την παράσταση Όνειρο στο κύμα & Έρως Ήρως που παρουσιάζεται κάθε Παρασκευή στον Φούρνο της οδού Μαυρομιχάλη 168, με τον Θεμιστοκλή Καρποδίνη σε μια εντυπωσιακή ερμηνεία. Θα ακολουθήσουν Το Καμίνι & Το Μοιρολόγι της φώκιας και Η Φόνισσα.
Συνέντευξη στην Πόλυ Κρημνιώτη
* Ποια στοιχεία αντλείτε στην προκειμένη περίπτωση από το έργο του Παπαδιαμάντη; Πώς εντάσσεται ο λόγος του στη σημερινή πραγματικότητα;
Ο Παπαδιαμάντης εμπεριέχει αλλά και διαπερνά τα όρια της ηθογραφίας και του ρομαντισμού. Το έργο του πατάει στον ρεαλισμό και ανασυντάσσεται επάνω σ' έναν αρχετυπικό καμβά όπου οι άνθρωποι, έρμαια στο δεδομένο πλαίσιο των ηθών και των ιδεών της εποχής τους, προσπαθούν πρώτα να επιβιώσουν σε μια ζωή που γλιστράει σαν το νερό μέσα από τα χέρια τους, ενώ οι επιθυμίες, τα όνειρα και τα ψήγματα ευτυχίας ματαιώνονται. Καί τα θύματα καί οι θύτες φαντάζουν παίγνια της συγκυρίας. Κατανοεί πως οι ανθρώπινοι ρόλοι είναι δεδομένοι μέσα στο πραγματικό έργο της ζωής και πρέπει να παίξουν αναγκαστικά αυτούς τους ρόλους που τους έδωσε η ζωή ενώ μπορεί να μην τους αρέσει ούτε ο ρόλος ούτε το έργο.
Αυτή η τοποθέτηση του Παπαδιαμάντη, που είναι δυστυχώς διαρκώς επίκαιρη, δεν σημαίνει και αποδοχή αυτών των όρων που ορίζουν σαν μοίρα τις ζωές των ανθρώπων. Απεναντίας, βλέποντας σ' αυτό το έργο της ζωής την αδυναμία των ανθρώπων να απαλλαγούν από τους ρόλους που έχουν εμπλακεί, πρώτα τους απενοχοποιεί και τους συμπονά -ακόμη και τις φόνισσες- κρατώντας μια φιλοσοφημένη, παιδαγωγική και αποκαλυπτική οπτική των πραγμάτων που μας μυεί και μας οδηγεί στη βαθύτερη κατανόηση του εαυτού μας και του κόσμου. Επιπλέον, μέσα από τους θετικούς του ήρωες, που προσπαθούν να δικαιώσουν την ύπαρξή τους επιλέγοντας συνειδητά τον δρόμο της ψυχικής απολαβής, δεικνύει τη βεβαιότητά του πως δεν είναι μάταιος και καταδικασμένος αυτός ο κόσμος, αλλά ένα θαύμα, που δεν μάθαμε ακόμα να το διαχειριζόμαστε. Δεν υπάρχουν πολλοί συγγραφείς στον κόσμο ολόκληρο που μπορούν να καταφέρουν και να μας ψυχαγωγήσουν και να μας ανοίξουν τα μάτια ταυτόχρονα. Γι' αυτό είναι διαχρονικός και επίκαιρος, γιατί δεν μας κάνει να ξεχάσουμε και να ξεχαστούμε μέσα από την τέχνη, αλλά να ξυπνήσουμε.
* Τι σας οδήγησε στην επιλογή των συγκεκριμένων διηγημάτων;
Το "Όνειρο στο Κύμα" και το "Έρως Ήρως" είναι ένα ζεύγος αντιστικτικής γραφής πάνω στο μοτίβο του Έρωτα. Τα επέλεξα για να επισημανθεί η συγγενής σκέψη του Παπαδιαμάντη με την πλατωνική, γιατί συνήθως ο Παπαδιαμάτης θεωρείται αορίστως ερωτικός, ενώ τοποθετείται στο θέμα του έρωτα πολύ συγκεκριμένα, δηλαδή με διαχρονική αξιακή συνέπεια. Στο πρώτο διήγημα της παράστασης ο Παπαδιαμάντης, στήνοντας ένα ιδανικό, ονειρικό τοπίο φυσικής ομορφιάς μέσα στο φεγγαρόφωτο, απεκδυόμενος συνειδητά το βάρος και το πάθος μιας μάταιης, φευγαλέας ικανοποίησης, εστιάζει το βλέμμα και αντικρίζει με δέος την ομορφιά του γυμνού γυναικείου σώματος καθώς βυθίζεται και αναδύεται μέσα στους φωσφορίζοντες απαλούς κυματισμούς της θάλασσας, όπως η "Αναδυομένη Αφροδίτη", άγαλμα -από το αγάλλομαι- με πολλές παραλλαγές, όπου όμως έχει αποτυπωθεί σταθερά σε όλες του τις μορφές και από όλους τους καλλιτέχνες το δέος, δηλαδή ο μετά φόβου και ρίγους θαυμασμός, αλλά και ο σεβασμός απέναντι στο γυμνό γυναικείο κορμί, σαν ένθεη υπόσταση της αλήθειας. Ο Έρωτας, μόνιμος συνοδός της Αφροδίτης, φτερουγίζει από πάνω ψηλά, αλλά δεν πλησιάζει. Μένει ουράνιος και αμετάβλητος.
Στο δεύτερο διήγημα, ο Έρωτας έχει κατέβει στη γη και έχει κουρνιάσει μέσα στο νου και την καρδιά ενός νεαρού ναύτη για ένα συνομήλικό του κορίτσι. Ο αφηγητής Παπαδιαμάντης αφουγκράζεται το πάθος του Νεαρού, τον νιώθει και συντάσσεται μαζί του, μπροστά στον άμεσο και αιφνίδιο κίνδυνο να χάσει το ύψιστο αντικείμενο της επιθυμίας του, την Αρχόντω, από έναν πολύ μεγαλύτερό του άνδρα. Αφηγητής και νεαρός ταυτίζονται, μάχονται με σκέψεις μήπως αποτρέψουν, ακόμα και με τη βία, την επερχόμενη συντριβή των πόθων τους πάνω στον κάβο της πραγματικότητας, όπου σε λίγο θα προσεγγίσει η βάρκα του νεαρού ναύτη, που μεταφέρει, έναντι αμοιβής, στην απέναντι από το νησί ακτή τον ηλικιωμένο γαμβρό, και νύφη την ίδια την αγαπημένη του. Το πάθος μετριάζεται ή υποχωρεί, όταν υπάγεται στον λόγο. Τότε ο γήινος Έρως μεταμορφώνεται και γίνεται Ήρως.
* Πώς οργανώσατε την παράσταση σας;
Σύμφωνα με την αρχιτεκτονική του έργου, που είναι ο λόγος. Παράσταση με περιορισμένα όλα τα άλλα έντεχνα στοιχεία μπορεί να υπάρξει. Παράσταση χωρίς την καθαρότητα της ροής του νοήματος δεν μπορεί να πραγματοποιήσει τον σκοπό της, που είναι η βαθιά ψυχική απόλαυση και όχι απλώς η ικανοποίηση των αισθήσεων, η οποία είναι ρηχή και φευγαλέα. Στο θέατρο νομίζουμε πως βλέπουμε, ενώ στην πραγματικότητα ακούμε. Και αν δεν ακούσουμε "καλά", τότε δεν "βλέπουμε" κιόλας. Η εκφορά του λόγου, σαν ερμηνεία, είναι το βασικό στοιχείο, και πρέπει να είναι τέτοια για να αναδύεται το πνεύμα του συγγραφέα και να επικοινωνεί διανοητικά με τον θεατή. Ειδικότερα στα λογοτεχνικά κείμενα προσπαθώ ώστε οι εικόνες και οι ιδέες να μην περιγράφονται αλλά να βιώνονται σαν πραγματικότητα από τους ηθοποιούς, γιατί έτσι μπορούν να μεταδίδονται και να χτίζονται πάλι βιωματικά μέσα στη φαντασία των θεατών.
