Live τώρα    
18°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
18 °C
15.8°C19.3°C
1 BF 59%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
16 °C
11.6°C19.0°C
2 BF 64%
ΠΑΤΡΑ
Αραιές νεφώσεις
15 °C
12.0°C15.9°C
2 BF 67%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
18 °C
16.8°C19.7°C
2 BF 63%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
11 °C
10.9°C15.7°C
0 BF 82%
Κλαούντια Καστελούτσι: / Κλαούντια Καστελούτσι: Ο χορός μετατρέπει τις ερωτήσεις σε αναπάντητες
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Κλαούντια Καστελούτσι: / Κλαούντια Καστελούτσι: Ο χορός μετατρέπει τις ερωτήσεις σε αναπάντητες

Η Κλαούντια Καστελούτσι, χορογράφος και δραματουργός της καταξιωμένης θεατρικής ομάδας Socìetas Raffaello Sanzio -που ιδρύθηκε το 1981 από την ίδια, τον αδερφό της και διεθνούς φήμης σκηνοθέτη Romeo Castellucci και την Chiara Guidi-, επισκέφθηκε πρόσφατα την Αθήνα για μια σειρά σεμιναρίων χορού και κίνησης στο Κέντρο Μελέτης Χορού Ισιδώρα Ντάνκαν. Με πραότητα και προσήνεια, με λόγο μεστό σε νοήματα κι ωστόσο εύληπτο, καθοδηγεί τα βήματα των εκπαιδευόμενων χορευτών στον ρυθμό της μουσικής, ενώ αυτοσυστήνεται ως «μια απλή δασκάλα που προτείνει κάποιον δρόμο για να συνειδητοποιήσουμε τον χρόνο μέσα από την κίνηση».

Η ουσιαστική θεωρητική της κατάρτιση, αλλά και η γνώση της σκηνικής πράξης, καθιστούν την Κ. Καστελούτσι αδιαμφισβήτητο κεφάλαιο στον τομέα του θεάτρου και του χορού. Η σκέψη της, πολυσχιδής, κατορθώνει να συγκεράσει τον ασυστηματοποίητο φιλοσοφικό στοχασμό με την καλλιτεχνική δημιουργία. Ο χρόνος, ο ρυθμός, η παύση, η τελειότητα και το σφάλμα, το συμβάν και η καταστροφή, η τέχνη και η πολιτική, συμπλέκονται με κινήσεις, χειρονομίες, αυτοσχεδιασμό και σωματική έκφραση, σε μια παρουσία απλότητας, αμεσότητας και αυτοσυνειδητότητας.

«Το πιο σημαντικό στοιχείο στον χορό είναι η συνειδητοποίηση της συνθήκης του χρόνου. Πρόκειται για μια συνθήκη την οποία δεν έχουμε επιλέξει και την οποία καταλαβαίνουμε τη στιγμή της γέννησής μας αλλά και όταν συνειδητοποιούμε ότι θα πεθάνουμε. Ο χρόνος διατρέχει όλη μας την ύπαρξη. Ο κυκλικός ρυθμικός χορός είναι μια εικόνα της κοινής μας εισόδου στον χρόνο. Ο ρυθμός δημιουργεί μια απελευθέρωση από την καταδίκη μας σ' αυτήν τη χρονικότητα, αλλά και τη δυνατότητα για απόδοση διάρκειας στο παρόν. Στον ρυθμικό χορό μπαίνουμε μέσα σε μια κίνηση προκατασκευασμένη, η οποία μας δίνεται από τη μουσική και εμείς προσπαθούμε να τη σωματοποιήσουμε, να την οργανώσουμε.

Η τάξη του χορού, όμως, μπορεί να διαταραχτεί από το συμβάν. Πρόκειται για το αναπάντεχο εκείνο γεγονός που επισυμβαίνει ως σφάλμα, κατά τη διάρκεια ενός ρυθμικού χορού, και το οποίο διασπά την κανονικότητα του ρυθμού. Στον χορό μου, το συμβάν ενσωματώνεται στη διαδικασία της χορευτικής κίνησης με τέτοιον τρόπο ώστε να προκύψει μία νέα χορευτική χειρονομία. Έτσι, η χορογραφία αυτοτροφοδοτείται.

Στην περίπτωση, όμως, που πρόκειται για χορό δεξιοτεχνίας, το συμβάν αποτελεί εκείνο το σφάλμα που διαρρηγνύει την τελειότητα και είναι απόλυτη καταστροφή. Η απειλητική αυτή σχέση του χορευτή με τη διάρρηξη της τελειότητας που εμπεριέχεται ως δυνατότητα στη χορευτική κίνηση κι επικρέμαται ανά πάσα στιγμή ως κίνδυνος, είναι ένα βίωμα αποκαλυπτικό. Αποκαλυπτικό, όχι με την ιερότητα που αποδίδεται στον όρο. Διότι ο χορός μου είναι χορός αθεϊστικός. Δημιουργείται, δηλαδή, σ' ένα περιβάλλον αμιγώς υλιστικό και νατουραλιστικό, καθώς επικεντρώνεται στη φυσική υπόσταση, στο σώμα. Η 'αποκάλυψη' αναφέρεται στο γεγονός της επίγνωσης της σχέσης του χορευτή με το απειλητικό και ενδεχόμενο 'τέλος' της κίνησής του που ενέχεται μέσα στο συμβάν. Όταν ο χορευτής κινείται με αυτήν την συνειδητότητα αλλάζει την ποιότητα της κίνησής του, και ο θεατής εισπράττει αυτήν τη συνειδητότητα. Αυτό σημαίνει ότι η σχέση με το 'τέλος' είναι πάντα παρούσα και καθοριστική των χορευτικών κινήσεων. Κι έτσι αλλάζει απολύτως την ποιότητα των κινήσεων. Η ενδεχομενικότητα ενός 'λάθους' βρίσκεται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος στον χορό μου. Κι έτσι ορίζω ως 'αποκαλυπτικό' το στοιχείο αυτό, καθώς αλλάζει τη 'στιγμή' της χορευτικής κίνησης.

Ωστόσο, η φιλοσοφία και ο χορός είναι δύο γλώσσες διαφορετικές. Όμως είναι αλήθεια ότι ο χορός μου προϋποθέτει τη σκέψη και εμπεριέχει τη σκέψη. Αλλά η σκέψη αυτή είναι χωρίς αντανάκλαση, χωρίς διαλογισμό. Φιλοσοφία και χορός συνδέονται μέσω της απόστασης που τους χωρίζει. Κοιτάζονται από απόσταση. Καθώς ο χορός γεννήθηκε για να εξηγήσει τις σχέσεις στον κόσμο, τη γέννηση, τον χρόνο, τη φθορά και για να συνεχίσει τις ερωτήσεις. Διότι η τέχνη δεν δίνει απαντήσεις στις ερωτήσεις. Ο χορός μετατρέπει τις ερωτήσεις σε αναπάντητες.

Κατ' αναλογία, η κοινωνικο-πολιτική επιρροή της τέχνης μπορεί να υφίσταται ή και όχι. Θεωρώ ότι η τέχνη για να είναι πολιτική πρέπει να είναι αμέτοχη. Καθώς η φανερά 'παιδαγωγική' και 'πολιτική' τέχνη δεν είναι αποτελεσματική. Αυτό αποδεικνύεται και από την ιστορία της τέχνης. Κι εφόσον δεν υπάρχει βέβαια κανόνας, είναι απαραίτητο να καθοριστεί η σχέση τους απολύτως. Ακόμα και ο Μπρεχτ δημιουργεί τέχνη που βασίζεται σε μια πολιτική θεωρία, αλλά η ίδια η τέχνη του δεν είναι 'πολιτική' με τη στενή έννοια του όρου. Σήμερα, όμως, υπάρχει ένα επιπλέον πρόβλημα. Δεν έχουμε τους μύθους αναφοράς οι οποίοι θεμελιώνουν την έννοια της κοινότητας και της συλλογικότητας. Επί παραδείγματι, η τελειότητα της Ακρόπολης συνέβη μόνον τότε, εδώ, στην Αθήνα, από τον αρχιτέκτονα αλλά και την κοινότητα, διότι η 'εξήγηση' του κόσμου περνούσε μέσα από την κοινότητα. Τώρα μπορούμε μόνο να νοσταλγούμε αυτήν τη συνθήκη. Αλλά δεν μας χρησιμεύει πια η νοσταλγία. Έχουμε πλέον στάση μελαγχολική. Οφείλουμε να ανακαλύψουμε ξανά τα βασικά στοιχεία. Να τα αντιμετωπίσουμε από μια αυθεντική οπτική. Είναι ο μοναδικός τρόπος που έχουμε. Αυθεντικότητα, όχι με την έννοια τη χρονολογική, ούτε την ιστορική, αλλά με την έννοια του να επικεντρωθούμε στον παρόντα χρόνο. Αντί να νομίζουμε ότι τα ξέρουμε όλα είναι καλύτερα να μπούμε μέσα στη συνθήκη αυτή της προσωποποίησης, της αναπαράστασης, με τρόπο απλούστατα ριζοσπαστικό. Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, στα Ηθικά Νικομάχεια, η ηδονή είναι ένα σύνολο το οποίο δεν μπορούμε να επιμερίσουμε, είναι μια αίσθηση πληρότητας, τέλεια καθεαυτήν. Άρα, η ηδονή, κατά τον Αριστοτέλη, είναι επικεντρωμένη στο παρόν, άρα και σ' ένα παρόν πλήρες από τη σωματική παρουσία μας. Αυτό το παρόν οφείλουμε να ανακαλύψουμε στη ζωή και μέσα από τον χορό.»

Η Claudia Castellucci ήταν προσκαλεσμένη από το πρόγραμμα «ARCH: Αρχειακή Έρευνα και Πολιτιστική Κληρονομιά», που ανέλαβε να αρχειοθετήσει το έργο της Socìetas Raffaello Sanzio, το οποίο υλοποιείται από διαπανεπιστημιακή ερευνητική ομάδα υπό την επιστημονική εποπτεία της καθηγήτριας Άννας Ταμπάκη από το Πανεπιστήμιο Αθηνών και από τις ερευνήτριες Έλενα Παπαλεξίου και Αύρα Ξεπαπαδάκου. Πρόκειται για μια πολύ σημαντική πρωτοβουλία, η οποία αποδεικνύει ότι το ερευνητικό δυναμικό της χώρας που δραστηριοποιείται μέσα και έξω από τους πανεπιστημιακούς χώρους είναι σε θέση να προτείνει και να υλοποιήσει αντίστοιχα προγράμματα. Αρκεί να απαγκιστρωθεί η θεσμική και πολιτισμική πολιτειακή ηγεσία από τη μέγκενη της πανταχού παρούσας ιδιωτικής πρωτοβουλίας.

Επιμέλεια Κειμένου:  Εύη Προύσαλη, δρ Θεατρολογίας - κριτικός Θεάτρου

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL