Του Λέανδρου Πολενάκη
Ο Αθηναίος Θουκυδίδης, δικαίως θεωρείται ως ο «Πατέρας της Ιστορίας». Επειδή, όπως γράφει ο μελετητής του, καθηγητής Ν.Μ. Σκουτερόπουλος: «Ο Θουκυδίδης δεν είναι μόνο ο πρώτος κριτικός ιστορικός, αλλά συγχρόνως και ο πρώτος συνειδητός πολιτικός στοχαστής. Προσπαθεί να συλλάβει την ιστορική αλήθεια για να την καταστήσει εργαλείο στα χέρια κάθε μελλοντικού πολιτικού, ώστε να αποφύγει τα λάθη που διέπραξαν οι πολιτικοί του δικού του καιρού. Περιγράφει το παρόν έχοντας στραμμένο το βλέμμα στο μέλλον και με αυτό το πρίσμα χαρακτηρίζει το ιστορικό έργο του ως απόκτημα παντοτινό, ες αιεί. Το κύριο πρόβλημα για αυτόν είναι η δύναμη που τη συνδέει στενά με την πολεμική ισχύ και το παιχνίδι των δυνάμεων. Η ιστορική έκθεσή του έχει σωστά χαρακτηριστεί ως μια «φυσιολογία και παθολογία της δύναμης».
Στο βάθος της προβληματικής του Θουκυδίδη βρίσκεται ένα ερώτημα που πλανιόταν τότε σε όλη την Αθήνα, όντας κεντρικό σημείο της αντιπαράθεσης των Σοφιστών με τους αντιπάλους τους: «αν η αρετή διδάσκεται». Το ες αιεί του ιστορικού, είναι μια απάντηση καταφατική, ιδομένη, όμως, όχι υπό από το πρίσμα του απόλυτου, αλλά του σχετικού. Θεωρημένη, όχι διαλεκτικά, αλλά τραγικά. Κάτι που, η εποχή μας, επηρεασμένη ακόμη από τον βαρύ, άκρατο ιστορισμό του Εγέλου, αδυνατεί να καταλάβει. Εντάσσεται έτσι ο Θουκυδίδης και ολόκληρο το έργο του, ανάμεσα στις μορφές και τα έργα της αρχαιοελληνικής γραμματείας που, μοιραία, παρερμήνευσε η Δύση: τον «ζύγισε» με τα οικεία της μέτρα τον είδε ως «ρεαλιστή» και «πραγματιστή», δικαιολογώντας, έτσι, εν μέρει, την ωμή λατρεία της δύναμης και κυνική απληστία του κέρδους, η οποία την διέπει δομικά παλαιόθεν και τη σπρώχνει σε ιστορικά παθήματα, χωρίς να της γίνονται μαθήματα... Ζούμε σήμερα μια τέτοια ιστορική φάση, και θεωρώ απολύτως εύστοχη την επιλογή της Άννας Κοκκίνου να σκηνοθετήσει και να παίξει στην «Σφενδόνη» μια σύνθεση αποσπασμάτων του, στη μετάφραση του καθηγητή Ν. Μ. Σκουτερόπουλου, σε δραματουργική επεξεργασία της ίδιας και του Νίκου Φλέσσα, σκηνικά, κοστούμια δικά της, φωτισμούς του Χρήστου Τζιόγκα, μουσική επιμέλεια του Δημήτρη Ιατρόπουλου.
Η σκόπευση της Κοκκίνου δεν είναι διαλεκτική αλλά τραγική: ο ίδιος ο Θυκυδίδης, γέροντας, σε παρακμή σωματική, αυτοφέρεται ωστόσο στη σκηνή του θεάτρου επάνω σε ένα κυλιόμενο αναπηρικό όχημα εφοδιασμένο με ένα ζεύγος «Δαιδαλικών» (ή «Δαβίντσιων»), μεγάλων, όμορφων, πτυσσόμενων, μεταλλικών μηχανικών φτερών, δηλώνοντας με αυτόν τον τρόπο μιαν αείποτε ερχόμενη και, φευ, μηδέποτε αφικνούμενη πνευματική αναγέννηση, με φόντο το κοινό μας ανθρώπινο όνειρο της αιώνιας πτήσης! Σχεδιασμένα από τον Δημήτρη Κορρέ τα φτερά, εκπροσωπούν το ες αιεί της θουκυδίδειας, μεταβιβαζόμενης αιεί αρετής - παιδείας - ελευθερίας.
Η Άννα Κοκκίνου βλέπει, σωστά, την Ιστορία του Θουκυδίδη όχι ως αφήγηση απλών συμβάντων, αλλά γεγονότων. Και την τοποθετεί, για αυτό, λοξά, σε χρόνο, παρα-κείμενο. Ξέρει ότι η Ιστορία δεν είναι μόνο αφήγηση αλλά, επίσης, και σκηνοθεσία. Ότι πρέπει να την «σκηνοθετήσουμε» για να την κατά-νοήσουμε. Αυτό ακριβώς κάνει, συν-σκηνοθετεί μαζί με τον γέροντα Θουκυδίδη, πρωτοπρόσωπο αφηγητή, τις ιστορίες του. Τον αφήνει να μιλήσει, με ελάχιστες αλλά καίριες, ακριβείς δικές της υποκριτικές παρεμβάσεις - σχόλια. Το κείμενο βγαίνει συνταρακτικά γυμνό, σε μια παράσταση αρετής και τόλμης. Να τη δείτε.
***
Ύστατος της μεγάλης γενιάς των «μαστόρων» του γαλλικού «ελαφρού» θεάτρου (που δεν είναι πάντοτε τόσο «ελαφρό» όσο πιστεύουμε), ο Ζωρζ Κουρτελίν (1858-1929), δεινός αποτυπωτής του τρίπτυχου της αστικής ασυνεννοησίας - απορίας - βλακείας, με βιτριολικό, σαρκαστικό, ανατρεπτικό, «γκογκολικό» χιούμορ, δίκαια θεωρείται σήμερα σαν ένας από τους προδρόμους του «παραλόγου».
Μια παράσταση - έκπληξη Κουρτελίν δόθηκε «άπαξ» στο θεατράκι της Σχολής «Δήλος», στο Μεταξουργείο, με το αριστουργηματικό δεκάλεπτο μονόπρακτο: «Ένας ασήμαντος πόνος». Αριστοτεχνικά σκηνοθετημένο από τον παλαίμαχο Γιώργο Μιχαηλίδη, με δύο δεξιοτέχνισσες της υποκριτικής μινιατούρας, τη Ντίνα Μιχαηλίδη και τη Μαρία Καρακίτσου να πλέκουν, κυριολεκτικά, στη σκηνή «δαντέλες». Με εκπληκτικά κοστούμια εποχής, με ένα «τίποτα» φτιαγμένα από τον Σάββα Χαρατσίδη. Όπως με πληροφόρησαν, η παράσταση προσεχώς θα επαναληφθεί, διευρυμένη με άλλα μονόπρακτα του συγγραφέα.
