Η αγάπη των Ρώσων για την κλασική ελληνική παιδεία είναι σταθερή, απ' την εποχή των τσάρων ώς σήμερα. Η Ιλιάδα δεν έπαψε ποτέ να διδάσκεται στα σχολεία. Η Ιστορία της ελληνικής λογοτεχνίας, της Σοβιετικής Ακαδημίας Επιστημών, κάθε άλλο παρά δογματική, πηγαίνει πέρα από τα στερεότυπα και είναι ανάμεσα στις καλύτερες. Σήμερα, στη Μόσχα και σε άλλες πόλεις, έχει αναζωπυρωθεί το ενδιαφέρον για την αρχαία και τη νεότερη κουλτούρα μας. Το εξαιρετικά δραστήριο Κέντρο Ελληνικού Πολιτισμού της Μόσχας, ένας ιδιωτικός οργανισμός με «ψυχή» του την Ελληνίδα διδάκτορα Ιστορίας (και ηθοποιό με λαμπρές σπουδές στο Λομονόσωφ) Δώρα Γιαννίτση, δίνει παραστάσεις αρχαίων και σύγχρονων ελληνικών έργων, παρουσιάζει Έλληνες συγγραφείς και διατηρεί ένα κέντρο εκμάθησης της νέας ελληνικής γλώσσας με 1.200 μαθητές!
Σε συνεργασία με το θέατρο «Λούνα» της Μόσχας, το Κέντρο Ελληνικού Πολιτισμού περιοδεύει αυτήν τη στιγμή στην Ελλάδα με την Αντιγόνη του Σοφοκλή, στα ρωσικά, με ελληνικούς υποτίτλους. Ορισμένα μέρη του έργου δίνονται σε άψογα ελληνικά. Παρακολούθησα την παράσταση στο Θέατρο Βράχων Μελίνα Μερκούρη του Βύρωνα.
Το θαυμάσιο, «κονστρουκτιβιστικό» σκηνικό (Φαντέι Ζελίνσκι), που «φέρνει» κάτι από τη ρωσική πρωτοπορία, κερδίζει αμέσως τις εντυπώσεις. Τα «μικτά» κοστούμια της Γιούλια Κιρέεβα είναι λειτουργικά, η σκηνοθεσία του Αλεξάντερ Σμολιακόβ διαθέτει τόλμη και φαντασία, τα χορευτικά του Σεργκέι Ζαχάριν κρυστάλλινα, οι υποβλητικοί φωτισμοί του Σεργκέι Σεβτσένκο παίζουν με τις σκιές των βράχων, δημιουργώντας μια ατμόσφαιρα ονείρου.
Ενδιαφέρον είναι το σκεπτικό της σκηνοθεσίας, που δίνεται στο πρόγραμμα. Μεταφέρω ένα απόσπασμα: «Για την παράστασή μας επιλέξαμε τη μετάφραση του Thaddeus Zelinsky, δημοφιλούς γνώστη της αρχαιότητας στο μεταίχμιο του 19ου και του 20ού αιώνα. Σύμφωνα με την ερμηνεία και απόδοσή του, οι χαρακτήρες του Σοφοκλή μιλούν μια αρκετά σύγχρονη γλώσσα, ταυτόχρονα μεστή από ποίηση και έντονα συναισθήματα, που διοχετεύονται, εκρήγνυνται προς τα έξω. Αυτός ο Σοφοκλής φέρει ανεξίτηλη την πινελιά του 'αργυρού αιώνα' της ρωσικής ποίησης, γεγονός που καθορίζει την προσέγγιση της δικής μας παράστασης. Το τελευταίο που επιδιώξαμε ήταν η αρχαιολογική αναπαραγωγή. Αντιθέτως, θελήσαμε να δημιουργήσουμε έναν κόσμο τραγικό και όμορφο, ρομαντικά τρυφερό και ταυτόχρονα σκληρό, κοχλάζοντα από πάθη και αντιφάσεις. Έναν κόσμο εν μέρει αρχαϊκό και εν μέρει διαπεραστικά σύγχρονο. Έτσι, η παράστασή μας αρχίζει με την εμφάνιση τριών νεαρών ανθρώπων στο θέατρο, σε έναν χώρο όπου ακούν ξαφνικά την ηχώ ενός αρχαίου κειμένου... Γι' αυτόν τον λόγο, στην παράστασή μας έχουμε δύο Αντιγόνες» (σ.σ.: η Αντιγόνη και η «σκιά» της).
Η παράσταση υλοποιεί το πιο πάνω ευγενικό όραμά της. Ο ελληνικής καταγωγής Ευκλείδης Κιουρτζίδης, «διακεκριμένος καλλιτέχνης της Ρωσίας», δίνει έναν στιβαρό αλλά ανθρώπινο, διχασμένο Κρέοντα, έρμαιο της ίδιας της εξουσίας του, μακριά απ' το «τέρας» που μας έχουν συνηθίσει. Η Δώρα Γιαννίτση (θεατρικό βραβείο στο Φεστιβάλ «Μόσχα, πόλη του κόσμου», τον Απρίλιο του 2014, για τον ρόλο της Αντιγόνης) παίζει με τα μάτια, είναι μια σύγχρονη λαϊκή, με την ευρύτερη σημασία της λέξης, ηρωίδα, μια μεταλλαγμένη τολστοϊκή Νατάσα -μπήκε μέσα της ξαφνικά ο χορός- που ξέρει τι θέλει και γιατί το θέλει. Σε μια νύχτα ο πόλεμος την ωρίμασε και γυμνώνει τώρα την ψυχή της. Προίκα της, η «Δίκη». Η Ισμήνη (Ναντιέζντα Λούτσκαγια), με ευγένεια φυσική, είναι το «άλλο» της Αντιγόνης, το «διπλό» της, όχι το αντίθετό της. Την δεσμεύει η πριγκιπική περιβολή της, θέλει να την πετάξει μένοντας «γυμνή», αλλά δεν μπορεί. Προίκα της, η «αιδώς». Ο Αίμων (Αλεξέι Λοσίχιν) καταθέτει δύναμη και ευαισθησία. Ο Αρτούρ Ποχόντνια είναι ο καλύτερος Φύλακας και ο πιο πρωτότυπος Τειρεσίας, σαν να βγαίνει μέσα από τη μεγάλη σχολή του Αϊζενστάιν. Ο Άγγελος - Κορυφαίος (Ντμίτρι Βορόνιν), καίριος. Ως «σκιά» της Αντιγόνης η πολύμορφη Ναστάσια Μπορίσοβα. Κάθετος άξονας της παράστασης η εξαίρετη ποιοτική μουσική του συνθέτη και ερευνητή Νίκου Ξανθούλη.
