Ο Κώστας Βάρναλης είναι ένας ποιητής παγκόσμιας εμβέλειας και ένας διανοητής μεγίστου διαμετρήματος. Ένας οικουμενικός Έλληνας, που το έργο του δεν έχει ακόμη μελετηθεί σε όλο του το βάθος. «Το φως που καίει», π.χ., γραμμένο και δημοσιευμένο σε πρώτη μορφή στην Αλεξάνδρεια, το 1924, πέρα από την αυτόνομη ποιητική και θεατρική του αξία, είναι επίσης μια ανελέητη, ριζική κριτική της ετερόφωτης, τότε και τώρα, ελληνικής διανόησης. Υπό το πρίσμα του κοινού, μεσογειακού πολιτισμού μας, ο Βάρναλης επιχειρεί να «καθαρίσει» το πνευματικό τοπίο από τα στερνά υπολείμματα της νιτσεϊκής σκέψης, που κυριάρχησε για πενήντα χρόνια στα πνευματικά μας πράγματα. Το «Φως που καίει» είναι μια διαλεκτική σύζευξη αντιθέτων, που συνδέει τον ελληνισμό με τον χριστιανισμό, μέσα από το πρωταγωνιστικό ζεύγος Χριστού - Προμηθέα, κηρύσσοντας, αντίθετα με τον Νίτσε, ότι η συνύπαρξη του διαφορετικού είναι νόμος της ζωής. Παραδοχή που δεν αφήνει περιθώρια στον φανατισμό και στη μισαλλοδοξία. Μια αληθινή, σύγχρονη τραγωδία, το ζητούμενο της οποίας είναι η αλήθεια του κόσμου.
Αυτό ακριβώς, η αναζήτηση της αλήθειας, είναι το υπόβαθρο και της «Αληθινής απολογίας του Σωκράτη», όπου ο ήρως αρνείται τη «θύραθεν» σοφία και επικαλείται ως οδηγό του το «δαιμόνιο», δηλαδή την ελεύθερη συνείδηση της «ένθεης» φύσης. Πρόκειται για μια καταλυτική κριτική της ανελευθερίας και της εκμετάλλευσης.
Χωρίς να απομακρύνεται ουσιωδώς από τον διάλογο του Πλάτωνα και το κείμενο του Ξενοφώντα, διατηρώντας τα ιστορικά γεγονότα, ο Βάρναλης μας δείχνει έναν αληθινό και απολύτως σύγχρονο Σωκράτη, που γνωρίζει πολύ καλά ποια είναι η αληθινή κατηγορία εναντίον του: το σκάνδαλο για τους πλούσιους Αθηναίους δεν ήταν τι δίδασκε ο Σωκράτης, αλλά το γεγονός ότι δίδασκε δωρεάν, σπάζοντας έτσι την αλυσίδα του χρήματος που έρεε από την τσέπη τους στην τσέπη των επαγγελματιών «δασκάλων» των τέκνων της πλουτοκρατίας, δηλαδή των σοφιστών! Τους οποίους επλήρωναν αδρά οι πλούσιοι Αθηναίοι για να μεταφέρουν στα παιδιά τη γνώση του: «πάντων χρημάτων μέτρον άνθρωπος». Τι σημαίνει αυτό, πρέπει να το ξανασκεφτούμε. Οι σοφιστές έβλεπαν τον άνθρωπο ως αφηρημένη ιδέα και ως ποσοτικό μέτρο αξίας. Όχι ως αξία καθολική! Κεφαλαιοποιούσαν, έτσι, τη γνώση και επένδυαν τα χρήματά τους σε ένα ανταποδοτικό μέλλον, σίγουροι ότι έτσι θα έπαιρναν αύριο πίσω, με υπέρογκο τόκο, τα χρήματά που ξόδεψαν για να «σπουδάσουν» τα παιδιά τους την «ηγετική» τέχνη, και να κυριαρχούν στην αγορά! Η αφιλοκερδής προσφορά της γνώσης δεν γίνεται ποτέ ανεκτή από τους εκπρόσωπους της πλουτοκρατίας, που τη βλέπουν πάντοτε ως εμπόρευμα! Είναι μια πρακτική εντελώς έξω από τους κανόνες που θεσπίζει ή ίδια! Ο Σωκράτης δεν ήταν αποδεκτός από την κυρίαρχη τάξη επειδή δίδασκε δωρεάν! Τους σοφιστές οι πλούσιοι Αθηναίοι θεωρούσαν ότι τους είχαν κάτω από τον έλεγχό τους, αφού ήσαν στην πραγματικότητα υπάλληλοί τους. Έτσι, ο Σωκράτης έγινε το «μαύρο πρόβατο» μιας χειραγωγούμενης από το μαύρο χρήμα κοινωνίας, επειδή δεν πληρωνόταν, δηλαδή δεν εξαγοραζόταν και χαλούσε την πιάτσα! Γι' αυτό έπρεπε να λείψει. Πέθανε με πλήρη γνώση ότι υπερασπιζόταν τον δημόσιο, δημοκρατικό χαρακτήρα της παιδείας! Αυτά τα εξόχως επίκαιρα μας λέει στο έργο του ο Βάρναλης.
Η «Σπείρα - σπείρα» του Σταμάτη Κραουνάκη στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης, σε δημιουργική σκηνοθεσία του Ένκε Φεζολάρι, με σκηνικά - κοστούμια του ίδιου, δίνει μια ευφρόσυνη, διασκεδαστική και ταυτόχρονα βαθιά πολιτική παράσταση της «Αληθινής απολογίας», αφήνοντας να προβάλλει το αυθεντικό και ανθρώπινο πρόσωπο του μάρτυρα της αλήθειας, Σωκράτη. Με την έξοχη, πρωτότυπη μουσική για πιάνο του Άρη Βλάχου, ένα θέαμα κουρδισμένο σε τρομερούς ρυθμούς, με τον πληθωρικό, εκρηκτικό Κραουνάκη στον κεντρικό ρόλο (θα τον ήθελα λίγο πιο «θεατρικό», δοσμένο στον πυρήνα, να λησμονεί κάπου - κάπου τον «κλόουν» μέσα του) και με όλους τους συνεργάτες του (Αθηνά Αφαλίδου, Χρήστο Γεροντίδη, Αναστασία Έδεν, Τζέρομ Καλούτα, Σάκη Καραθανάση, Χρήστο Μουστάκα, Κώστα Μπουγιώτη, Ελευθερία Σικινιώτη, Γιώργο Στιβανάκη). Αυτά μόνο θα πω, πηγαίνετε να το απολαύσετε.
