Ο «Προμηθέας Δεσμώτης» είναι το μόνο σωζόμενο δράμα μιας τριλογίας («Προμήθεια») που έχει ως θέμα της τη σύγκρουση ανάμεσα στον Δία και στον Προμηθέα, για την τύχη του ανθρώπινου γένους. Ο Ζεύς έχει αποφασίσει να καταστρέψει το ανθρώπινο γένος. Ο Τιτάνας Προμηθέας εδώ παρουσιάζεται ως ο μόνος φίλος και προστάτης των ανθρώπων: έχει κλέψει από τον Όλυμπο την ιερή φωτιά, «μητέρα όλων των τεχνών», και τους την έχει προσφέρει για να επιβιώσουν. Εξαιτίας αυτής της πράξης του, τιμωρείται από τον Δία και αλυσοδένεται στις ερημιές του Καυκάσου.
Ο Προμηθέας, παράλληλα, κατέχει ένα μεγάλο μυστικό που ο Ζεύς εν μέρει αγνοεί. Πρόκειται για το όνομα μιας γυναίκας με την οποία θα τεκνοποιήσει ο υπέρτατος θεός, γεννώντας έναν γιο ισχυρότερό του, που προορίζεται να τον ανατρέψει. Ο Ζεύς, εν γνώσει της προφητείας, ζητά απ' τον Προμηθέα να του αποκαλύψει το όνομα της γυναίκας, υποσχόμενος να τον ελευθερώσει ως αντάλλαγμα. Ο Προμηθέας τον κατηγορεί ως «αλαζόνα, ανώριμο, νέο θεό και τύραννο», αρνούμενος να αποκαλύψει το όνομα της γυναίκας. Αυτό το κοσμικό δράμα διηγούνταν η αισχυλική τριλογία της «Προμήθειας», που, δυστυχώς, διασώθηκε μόνο ένα μέρος της, ο «Προμηθέας Δεσμώτης». Το κομμάτι δηλαδή της ρήξης του Προμηθέα με τον Δία. Τα υπόλοιπα, χαμένα μέρη της, είχαν ως θέμα τη συμφιλίωση των δύο αρχών του κόσμου: πώς, δηλαδή, με τη μεσολάβηση της μητέρας του, Γαίας ή Θέμιδος, ο Προμηθέας δεχόταν να αποκαλύψει το μυστικό στον Δία, ο οποίος, μετά από αυτό, άλλαζε το φρόνημά του, ωρίμαζε, εγκατέλειπε το σχέδιο εξόντωσης του ανθρώπινου γένους και ελευθέρωνε τον Προμηθέα. Πώς ακριβώς γινόταν αυτό, δυστυχώς, δεν το γνωρίζουμε. Η λύση που έδινε στο δράμα ο Αισχύλος, προτείνοντας μια διαρκή ειρηνική επανάσταση που να μην τρώει τα παιδιά της, όπως ο Κρόνος, αλλά, αντίθετα, να τα γεννάει, χάθηκε δυστυχώς μαζί με το όλο ναυάγιο της αρχαιότητας.
Ο νέος σκηνοθέτης Έκτωρ Λυγίζος, στην πρώτη εμφάνισή του στην Επίδαυρο, ασχολείται με τον «Προμηθέα Δεσμώτη», (μετάφραση επαρκής φιλολογικά, αλλά ατελής θεατρικά, του Παν. Μουλλά). Επιχειρεί να δώσει μια «μοντέρνα» εκδοχή «σωματικής» παράστασης, βασισμένη στη μείξη των ρόλων (όλοι παίζουν όλους) και στη διαρκή, ασταμάτητη κίνηση. Όλα αυτά είναι αρκούντως παλιά, μυρίζουν ναφθαλίνη. Ο «Προμηθέας» δεν ήταν ποτέ το ρομαντικό δράμα του 19ου αιώνα, ούτε (μόνο) το επαναστατικό μανιφέστο του 20ού. Είναι σύγχρονος, με την έννοια ότι προηγείται σταθερά της εποχής του τόσο όσο και της δικής μας. Χρειάζεται, επομένως, περίσκεψη και πνευματική προεργασία πριν καταπιαστείς μαζί του. Η τραγωδία δεν είναι «ένα είδος μεικτό, υβριδικό, όπου συνυπάρχουν συλλογική και ατομική έκφραση, λυρισμός και διάλογος, αφήγηση και δράση», όπως περισπούδαστα δηλώνεται στο πρόγραμμα.
Ότι ο χορός κάποτε γίνεται ένα συλλογικό πρόσωπο δεν σημαίνει τα πιο πάνω. Τα μέρη της είναι διακριτά. Ούτε η ασύμμετρη μείξη των χορικών με τα διαλογικά δικαιώνεται στην παράσταση, ούτε το κόψιμο του λόγου σε «φέτες» που είναι ένα παρωχημένο τρικ, ούτε η διανομή ανά ζεύγη, ούτε η «καραγκιοζίστικη» κίνηση. Το στοίχημα είναι να δοθεί μέσα από την ακινησία η διαρκής πυρετική, εσωτερική κίνηση του καθηλωμένου πρωταγωνιστή, με γύρω του τον κύκλιο χορό. Όλα τα άλλα περιττεύουν. Ο χορός των Ωκεανίδων, ασφαλώς, δεν αποτελείται από τις ατακτούλες συμμαθήτριες της Αλίκης Βουγιουκλάκη στο έργο: «Το ξύλο βγήκε απ' τον παράδεισο». Είδαμε μια μαθητική παράσταση οικοτροφείου θηλέων, με ανάλογες «στολές» και με πρωτόλεια υποκριτικά προσόντα. Κοριτσάκια να κάνουν τούμπες, να ακκίζονται και να τσιρίζουν, προξενώντας το γέλιο των θεατών. Όποτε δοκίμαζε να λειτουργήσει όπως ξέρει η Στεφανία Γουλιώτη... στον ρόλο ενός θηλυκού Προμηθέα, η σκηνοθεσία την «έκοβε» ακαριαία. Ο σκηνοθέτης... ως αρσενικός Προμηθέας, ούτε βλεπόταν ούτε ακουγόταν. Πού πηγαίνει η Επίδαυρος; Ή, μάλλον που την πάνει;
ΥΓ.: Από δικό μου λάθος, της πληκτρολόγησης, χάθηκε μια επισήμανση στην κριτική μου της περασμένης Τρίτης για τις «Τρωάδες» του Ευριπίδη, σε σκηνοθεσία Θέμη Μουμουλίδη. Έγραφα: «Η Ιωάννα Παπά δίνει με λιτότατα μέσα μια έξοχη, ολοζώντανη Κασσάνδρα».
