Μια πανάρχαιη παράδοση, που φάνταζε χαμένη μέσα στην αστική ανάπτυξη και τα διαμερίσματα των πολυκατοικιών, έχει ξαναγεννηθεί τις τελευταίες δεκαετίες στη χώρα μας και διεθνώς. Η αφήγηση ιστοριών και παραμυθιών, που πια δεν γίνεται πλάι στο τζάκι αλλά, εξίσου μαγευτικά, σε χώρους πολιτιστικούς, υπηρετείται πια από δεκάδες προικισμένους παραμυθάδες. Η Αυγή συνομίλησε για τούτη την πανάρχαιη τέχνη με την αφηγήτρια Αγνή Στρουμπούλη, με αφορμή τα παραμύθια για πολύ μικρά παιδιά που παρουσιάζει τα Σάββατα του Γενάρη στο "Εργαστήρι Μαιρηβή".
Συνέντευξη στον Σπύρο Κακουριώτη
* Η αφήγηση παραμυθιών είναι μια παμπάλαιη παράδοση, αλλά σχετικά καινούργια για τους ανθρώπους της πόλης. Πώς ξαναγεννήθηκε;
Ναι, χάνεται μέσα στους αιώνες η απαρχή της αφήγησης παραμυθιών. Νομίζω ότι μόλις άρχισε ο άνθρωπος να επικοινωνεί με έναρθρη φωνή -έστω και ατελή- θα είχε την ανάγκη να περιγράψει στον άλλο κάτι. Κάτι που τον εκπλήσσει, κάτι που τον φοβίζει, κάτι που θέλει... κι εκεί θα βοηθούσαν πολύ οι χειρονομίες και γενικότερα η εκφραστικότητα του σώματος. Γνωρίζουμε ως πρόγονό μας τον αοιδό, μ' ένα διαμορφωμένο πια ποιητικό λόγο και με τη συνοδεία μουσικής, να απαγγέλλει στις συντροφιές των ανθρώπων.
Ε, όταν άλλαξαν οι οικονομικές και κατά συνέπεια οι κοινωνικές συνθήκες ζωής και ο κόσμος αστικοποιήθηκε και η εκτεταμένη οικογένεια συρρικνώθηκε, έπαψε κι αυτή η συνήθεια της συγκέντρωσης κατά παρέες και της αφήγησης παραμυθιών... Στα παραμύθια όμως φωλιάζει η ψυχή μας, είναι ένα πυκνό σώμα μνήμης και δεν μπορούσαν να σιωπήσουν. Έτσι εμφανίστηκε και πάλι η αφήγηση, κάτω από διαφορετικές συνθήκες τώρα.
* Εσείς πώς ασχοληθήκατε με το παραμύθι και την αφήγησή του;
Με απασχολούσε πολύ το θέμα της μνήμης με μια ευρύτερη σημασία, όχι ως ανάμνηση αλλά ως α-λήθη/αλήθεια. Δοκίμασα διάφορες διαδρομές, μέχρι που, σε μεγάλη ηλικία, γνώρισα αυτόν τον θησαυρό της προφορικής μας παράδοσης. Δεκαοχτώ χρόνια αλωνίζω αυτό το περιβόλι, σε βάθος και σε πλάτος, και δεν εξαντλείται...
* Οι αφηγήσεις για παιδιά τόσο μικρής ηλικίας είναι κάτι καινούργιο;
Συνήθως υπάρχουν παραστάσεις - αφηγήσεις που μπορεί να είναι ανοιχτές και για μικρές ηλικίες, δηλαδή λένε από 3 έως 103 χρόνων. Πρώτη φορά στήνω μια παράσταση ειδικά για πολύ μικρή ηλικία από 3-7 χρόνων. Αφορμή η τρίχρονη εγγονούλα μου...
* Ποιες δυσκολίες έχει;
Όταν ξέρεις ότι ένα μικρό παιδί παρακολουθεί και καταλαβαίνει μ' ολόκληρο το κορμάκι του, κατανοεί πράττοντας κι όχι ως ένας ήσυχος θεατής - ακροατής, ότι ανταποκρίνεται σε μια σχέση, όχι σε μια παράσταση... παίρνεις τα μέτρα σου!
* Μιλήστε μας λίγο για το Κουντουνάκι και τις παραστάσεις που θα κάνετε...
Το Κουντουνάκι περιλαμβάνει 7 σχετικά σύντομα, αρκετά ρυθμικά, με επαναλαμβανόμενες λέξεις, παραμύθια, όπου τα παιδιά μπορούν να τις πουν μαζί μου, τα προσκαλώ άλλωστε να το κάνουν, και να μιμηθούν τις κινήσεις. Τα παραμύθια εικονίζονται με το σώμα μου, κάτι που ανταποκρίνεται απόλυτα στην αντίληψη και το αίσθημά τους.
Στην παράσταση (γιατί κρατά πολλά στοιχεία παράστασης, δεν γίνεται παιδικός σταθμός) είμαστε μαζί με τον Γιάννη Ψαριώτη που παίζει κιθάρα, φλογέρα και κρουστά, εντείνοντας και τον ρυθμό και τη μελωδία, στα μελοποιημένα λόγια, αλλά και υποβάλλοντας ή αντιλέγοντας στο αίσθημα. Η μουσική σ' αυτή την ηλικία είναι σημαντική. Πάντως από την ώρα της αναμονής, στο φουαγιέ, ξεκινά η επαφή μου με τα παιδιά, με κάτι που έχω προετοιμάσει και με φέρνει σε σχέση αφής με το καθένα χωριστά.
* Τα παραμύθια που θα αφηγηθείτε μαζί με άλλα τα έχετε μαζέψει σε ένα όμορφο βιβλίο με τον τίτλο Το κουντουνάκι. Τι παραμύθια περιέχει; Απευθύνονται κι αυτά σε πολύ μικρά παιδιά;
Για να διαλέξω τα παραμύθια της παράστασης αντέγραψα πάρα πολλά παραμύθια από διαφορετικές συλλογές. Και μετά σκέφτηκα την έκδοσή τους, μια και δεν υπάρχει ένα σχετικό βιβλίο. Βρήκα πολύ καλή ανταπόκριση από τις εκδόσεις Καλειδοσκόπιο μόλις τους το πρότεινα, κι έγινε, αλήθεια, ένα πολύ χαρούμενο βιβλίο με παραμύθια ελληνικά για μικρά μικρά παιδιά.
* Aυτό το... παρελθόν έχει μέλλον; Πώς υποδέχονται τα συνηθισμένα στην τηλεόραση παιδιά αυτή τη μορφή παράστασης-αφήγησης;
Η γλώσσα παραδίδεται, κι όσο ανασαίνουμε, ευτυχώς, μιλάμε, αφηγούμαστε! Ιδιαίτερα εμείς οι μεσογειακοί λαοί με την ανεπτυγμένη προφορικότητα. Κι εδώ δεν θα 'κανα διάκριση σε μικρούς ή μεγάλους. Η αμεσότητα, η φόρτιση και η ταυτότητα που φέρει η φωνή δεν μπορούν να συγκριθούν, πόσο μάλλον ν' ανταγωνιστούν την τηλεόραση. Επειδή απουσιάζουμε, παραφορτώνουμε τα παιδιά με τηλεοπτικό πρόγραμμα. Όμως εκείνα διψούν για αφή! Και αφή φέρει η αφήγηση.
Info
ΤΟ ΚΟΥΝΤΟΥΝΑΚΙ. Παραμύθια ελληνικά για μικρά μικρά παιδιά. Αφήγηση: Αγνή Στρουμπούλη. Μουσική: Γιάννης Ψαριώτης. ΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΜΑΙΡΗΒΗ (Σαχτούρη 4 και Σαρρή, Ψυρρή, 6942420062). Σάββατα 11, 18, 25 Ιανουαρίου, 5.00 μ.μ.
