Του Λέανδρου Πολενάκη
Η υπερπληθώρα παραστάσεων με αναγκάζει να περιλάβω στο σημερινό μου σημείωμα δύο, κάπως συνοπτικά. Έτσι, για τον “Οιδίποδα Τύραννο” του Σοφοκλή, σε σκηνοθεσία Κατερίνας Μπιμπή και μετάφραση Κατερίνας Μιχελή (Θέατρο “Αθηναϊς”), παραλείπω το εισαγωγικό μέρος. Μια παράσταση από εκείνες που θα ονομάζαμε “κλασικές”. Φέροντας κάτι από αναπαράσταση αγγείου, της γεωμετρικής ιδίως περιόδου, προσαρμοσμένη σε εσωτερικό χώρο, με άκουσμα - όψη φιλικά στο κείμενο. Κύριο προσόν της, οι προσεγμένες, δουλεμένες, ανάγλυφες υποκριτικές και η ωραία, “γλυπτή” μουσική του Παντελή Πιλάβιου. Τα σκηνικά και τα κοστούμια είναι του Γιώργου Λιντζέρη, τα βίντεο, επαγγελματικά, του Βαγγέλη Μεϊμέτη. Παίζουν οι: Παναγιώτης Τάρναρης (μια σκληρή αλλά πειστική “οξυγώνεια” εκδοχή του Οιδίποδα), Νίκος Αναστασόπουλος (ένας “αμβλυγώνιος” εμβληματικός Τειρεσίας), Κρισάνα Αλεφαντίνου (διαχρονική, ένοχη και αθώα μαζί, γυναίκα - Ιοκάστη), Γιάννης Παπαθύμνιος (αμφίθυμος Κρέων από γαιώδες, παχύρρευστο υλικό), Λευτέρης Καταχανάς, (λειτουργικός Άγγελος και Κορίνθιος βοσκός), Νικήτας Αναστόπουλος (Θηβαίος βοσκός - η κορυφή του μοιραίου ανισοσκελούς τριγώνου), Νίκος Σταματόπουλος, Τίνα Παπακωνσταντίνου (χορός) και άλλοι.
Στη “Στέγη Γραμμάτων” του Ωνάσειου είδαμε την “Αποκάλυψη” του Ιωάννη, σε μουσική και εικαστική εκδοχή, σύλληψη και σκηνοθεσία του Θάνου Παπακωνσταντίνου, μουσική επιμέλεια Μάρκελλου Χρυσικόπουλου, κίνηση Νάντη Γώγολου, σκηνικά - κοστούμια Νίκης Ψυχογιού, μετάφραση της Μιχαήλας Πλιαπλιά. (Προσωπικά, πιστεύω ότι αυτά τα θεμελιακά για τον πολιτισμό, καταγωγικά κείμενα είναι καλό να παίζονται στο πρωτότυπο.) Το κείμενο του Ιωάννη μάς μιλάει για την ακμή και πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, που με διάφορα προσωπεία εξακολουθεί να υπάρχει και να μας δυναστεύει σήμερα. Πρόκειται για μια προφητεία που ακόμη δεν έχουμε δει το τέλος της. Ο διασκευαστής και σκηνοθέτης μοιράζει ισότιμα και κάπως αυθαίρετα τον “χρόνο” της σε επτά “ταμπλώ βιβάν”: Πρώιμος Χριστιανισμός, Ισλαμικός εξτρεμισμός, Οκτωβριανή Επανάσταση, άνοδος Ναζισμού, Αμερικανική Επανάσταση, Γαλλική Επανάσταση, Μεσαιωνικοί Χιλιαστές. Τα πρόσωπα της “Αποκάλυψης” είναι, όμως, σύμβολα, πέρα από χώρο ή χρόνο. Δύναμή τους είναι ο μύθος τους. Γειώνοντάς τα ιστορικά, τα εξουδετερώνουμε υπαρκτικά. Η εκδοχή που είδαμε βασίζεται επίσης στην ανάλυση του έγκριτου συγγραφέα και μυθολόγου Ρόμπερτ Γκρέηβς, ο οποίος αποκωδικοποιεί τον διαβόητο αριθμό 666, ότι κρύβει το όνομα του τυράννου Νέρωνα. Μπορεί. Η ανακάλυψη αυτή, όμως, έχει φιλολογική μόνο αξία. Δεν προσθέτει κάτι στο κύρος της “Αποκάλυψης.”
Για το μουσικό κομμάτι θα γράψει ως αρμοδιότερος ο συγκάτοικος της σελίδας Κυριάκος Λουκάκος. Ως προς την εικαστική σύλληψη του Θάνου Παπακωνσταντίνου, έχω την άποψη ότι βασίζεται σε πίνακες της Αναγέννησης, οι οποίοι δεν αποδίδουν πάντα το ασύλληπτο βάθος της εικόνας. Η μεταβυζαντινή τέχνη ίσως θα μπορούσε να μας δώσει εναργέστερα, με την ανεστραμμένη προοπτική της, το αυθεντικό αποκαλυπτικό τοπίο. ΄Εχω π.χ. στον νου μου τις τοιχογραφίες της Μονής Βαρλαάμ των Μετεώρων, όπου διακρίνουμε, ανάμεσα σε άλλα, να υψώνεται στο βάθος καθαρότατα το εφιαλτικό πυρηνικό μανιτάρι.
Η διαχείριση του έμψυχου υλικού της παράστασης ακολουθεί τους κλασικούς κανόνες ενός συμβατικού έργου εποχής, που εκτυλίσσει μια ιστορία με αρχή, μέση, τέλος. Αλλά η δική μας “Αποκάλυψη” δεν έχει αρχή, ούτε τέλος. Είναι αυτή που είναι, στον ασάλευτο μυθικό της χρόνο: μια συστημική γραφή “άγραφη” και αχειροποίητη, που υπερβαίνει σε απειροστή δύναμη το άθροισμα των μερών της. Απαιτεί μάλλον μια δρώσα αφήγηση, παρά την αφηγούμενη δράση. Για να γίνει εντέλει εκείνη που ήταν πάντοτε. Όχι αυτή που έχει ήδη ιστορικά συντελεσθεί. Επειδή το οικείο, δικό τους τέλος, είναι ο σκοπός όλων των έλλογων όντων. Όχι ο δοσμένος, ατελής, ανοίκειος, άλογος, τυφλός, άσκοπος προσδιορισμός.
Τα πιο πάνω, χωρίς να υποτιμώ την εργώδη προσπάθεια των συντελεστών της, που δόθηκαν ολοκληρωτικά σε αυτήν: Αλεξία Καλτσίκη, Μαριάννα Δημητρίου, Καλλιόπη Σίμου, Ελένη Μολέσκη, Κλεοπάτρα Μάρκου, Θανάσης Δόβρης, Σωτήρης Τσακομίδης, Μάριος Παναγιώτου, Μιλτιάδης Φιορέντζης, Γιώργος Δικαίος. Επίσης, συμμετέχουν: Παντελής Καλογεράκης, Κωνσταντίνα Κάλτσιου, Λουκάς Κυριαζής, Μαρία Μαντά, Γιάννης Μπατσης, Γρηγορία Οικονομάκη, Ραφαήλ Σιδηρόπουλος, Κωνσταντίνα Σκανδάλη, Δημήτρης Χαραλαμπόπουλος, Εύη Χρόνη. Επίσης, τα παιδιά: Σωτήρης Τσακομίδης, Μάρκος Σωμαρίπας-Χρονόπουλος. Και οι μουσικοί: Θοδωρής Βαζάκας, Κώστας Γάτσιος, Αλέξης Καραϊσκάκης, Σπύρος Μοσχονάς, Ελευθερία Τόγια, Δημήτρης Τίγκας, Κώστας Τσιώλης.
