Live τώρα    
23°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
23 °C
21.7°C24.6°C
2 BF 54%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Ελαφρές νεφώσεις
22 °C
18.0°C24.3°C
2 BF 53%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
18 °C
18.2°C20.9°C
4 BF 66%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Σποραδικές νεφώσεις
21 °C
19.9°C20.8°C
3 BF 56%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
24 °C
23.4°C23.9°C
2 BF 35%
Οι «έμψυχες» εικόνες μιας προσωπικής εξιστόρησης
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Οι «έμψυχες» εικόνες μιας προσωπικής εξιστόρησης

Της Μάνιας Ζούση

Την περιπέτεια ενός γοητευτικού ταξιδιού του Θεάτρου Τέχνης και των ανθρώπων του για δεκατέσσερα συνεχή καλοκαίρια στην Επίδαυρο, μέσα από φωτογραφικά στιγμιότυπα που έρχονται για πρώτη φορά στο φως, αφηγείται ένα μοναδικό, ιστορικής αξίας λεύκωμα, που δημιούργησε ο σκηνοθέτης και διευθυντής της δραματικής σχολής του Θεάτρου Τέχνης Κωστής Καπελώνης και παρουσιάζεται την Παρασκευή 6 Σεπτεμβρίου στο 48ο Φεστιβάλ Βιβλίου στο Ζάππειο.

Με τρυφερή και παιγνιώδη διάθεση, αλλά και την επίγνωση της καταγραφής ενός ντοκουμέντου, ο Κ. Καπελώνης, για χρόνια ηθοποιός και βοηθός σκηνοθέτης, αποτύπωσε ως ερασιτέχνης φωτογράφος στιγμές και πρόσωπα σε πρόβες, παρασκήνια, καμαρίνια, διαλείμματα, παραστάσεις, στην ταβέρνα του Λεωνίδα και στην ντίσκο “Καπάκι”, αναδεικνύοντας μέσα από μαυρόασπρα φιλμ την αγωνία και την αναμονή, τη ραστώνη, τη δοκιμασία, τον μόχθο, τη χαρά και την ένταση μιας διαδρομής ανθρώπων που μένουν έτσι στη μνήμη και την Ιστορία.


Με τρυφερή και παιγνιώδη διάθεση, αλλά και την επίγνωση της καταγραφής ενός ντοκουμέντου, ο Κωστής Καπελώνης αποτύπωσε ως ερασιτέχνης φωτογράφος 14 καλοκαίρια του Θέατρου Τέχνης και των ανθρώπων του στην Επίδαυρο.

Στο λεύκωμα, που έχει τον τίτλο «Θέατρο Τέχνης Καρόλου Κουν, Επίδαυρος 1985-1998» και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αιγόκερως, εμπεριέχονται πρόσωπα εμβληματικά, από τον Γιάννη Τσαρούχη, τη Ζουζού Νικολούδη, τη Μαρία Κυνηγού, τον Δημήτρη Μυταρά, τον Διονύση Φωτόπουλο και τον Κυριάκο Κατζουράκη έως τους νεαρούς τότε ηθοποιούς και χορευτές, που ο καθένας πήρε τον δρόμο του γράφοντας την προσωπική του ιστορία πάνω στη σκηνή ή και μακριά από αυτήν.

Ο Καπελώνης δείχνει μια ιδιαίτερη σπουδή κι αγάπη στους τεχνικούς και τους μαστόρους που έχουν το δικό τους καθοριστικό μερίδιο στην τελική εικόνα της παράστασης, φωτογραφίζοντάς τους σε στιγμές εργασίας ή και σπάνιας ανάπαυλας.


Κυρίαρχη φωτογραφία αυτή του βετεράνου τεχνικού του Θεάτρου Τέχνης Γιάννη Στεφάνου, του περίφημου μπαρμπα-Γιάννη, που υπήρξε σπουδαίος και μοναδικός κατασκευαστής σκηνικών όλων των παραστάσεων

Η αυλή των θαυμάτων...

του μπαρμπα-Γιάννη

Πρόκειται για μια σειρά φωτογραφιών, βαθιά υπόκλιση σε έναν ολόκληρο, άγνωστο και αφανέρωτο κόσμο που λάμπει μέσα στα ασπρόμαυρα καρέ αναδίδοντας ομορφιά κι ορμή. Το λεύκωμα ανοίγει με κυρίαρχη τη φωτογραφία του βετεράνου τεχνικού του Θεάτρου Τέχνης Γιάννη Στεφάνου που βρέθηκε δίπλα στον Κουν από το 1933 στη Λαϊκή Σκηνή. Ερχόμενος με τα άλλα δυο αδέλφια του από την Κωνσταντινούπολη, όπου εργάζονταν σε κινηματογραφικά στούντιο.

Ο μπαρμπα-Γιάννης υπήρξε σπουδαίος και μοναδικός κατασκευαστής σκηνικών σε όλες τις παραστάσεις του Θεάτρου Τέχνης με το εργαστήριό του, μια αυλή των θαυμάτων, εγκατεστημένο σε μια από τις μεγάλες αποθήκες του θεάτρου στους Αγίους Αναργύρους. «Είναι ο πρώτος που μαζί με τον Τσαρούχη επινόησαν τα πάνινα τελάρα, καθώς έως τότε όλα ήταν χάρτινα», θυμάται ο Καπελώνης.

«Ο μπαρμπα-Γιάννης δεν ήταν ο μόνος άνθρωπος που κατασκεύαζε μόνο τα ογκώδη σκηνικά και τα χρηστικά αντικείμενα, αλλά έδινε λύσεις σε όσα προβλήματα προέκυπταν. Μόνο εκείνος μπορούσε και ήξερε πώς να φορτώνεται ολόκληρο το σκηνικό μιας παράστασης χωρώντας άψογα μέσα σε ένα φορτηγό».

Τη θέση του στην κορυφή όλων κατέχει, με μια παράξενα γοητευτική φωτογραφία, ο Κάρολος Κουν, καλοκαίρι του 1986, λίγο πριν αρχίσει «το πέρασμα» της παράστασης «Όρνιθες». Μια φωτογραφία που αποτυπώνει τον Δάσκαλο, ντυμένο όπως πάντα στα μαύρα, με τη χαρακτηριστική κυρτή πλάτη του και τα «ομιλούντα» χέρια ανοιχτά να κοιτάζει κάπου που μόνο αυτός ξέρει. Σαν να περιμένει ή να αναζητά ένα σημάδι για να πάρει τον δρόμο για αλλού! Είναι ήδη 87 ετών κι όπως αποκαλύπτει ο Καπελώνης, ίσως και να είναι η τελευταία του φωτογραφία στην Επίδαυρο.


Τη δική της ιστορική αξία έχει η τελευταία υπόκλιση του Γιάννη Τσαρούχη στην Επίδαυρο το καλοκαίρι του 1987 στην παράσταση των “Περσών”, όπου είχε σχεδιάσει τα σκηνικά. Τον πλαισιώνουν ο Γιώργος Λαζάνης και ο Βάσος Ανδρονίδης ενώ πίσω του διακρίνονται η Ρένη Πιττακή και ο Γιάννης Καρατζογιάννης

Η τελευταία υπόκλιση του Τσαρούχη

Τη δική της ιστορική αξία έχει η φωτογραφία με την τελευταία υπόκλιση του Γιάννη Τσαρούχη στην Επίδαυρο, το καλοκαίρι του 1987 στην παράσταση των “Περσών”, όπου είχε σχεδιάσει τα σκηνικά. Τον πλαισιώνουν ο Γιώργος Λαζάνης και ο Βάσος Ανδρονίδης και πίσω του διακρίνονται η Ρέννη Πιττακή και ο Γιάννης Καρατζογιάννης.

Ο Καπελώνης, ακόμα και αν συμμετέχει σε παράσταση ή είναι βοηθός σκηνοθέτη, φωτογραφίζει συνεχώς. Δεν υπάρχει τίποτα που ο φακός του να μην «αιχμαλωτίζει». Ο Δάσκαλος και οι μαθητές, οι επίγονοι και οι πιστοί άνθρωποι του θεάτρου, κομμάτι της ιστορίας του, όπως ο νεαρός τότε βοηθός ηλεκτρολόγος Βασίλης Κανελλόπουλος και ο περίφημος ταμίας Χάρης Γκούμας που τη γνώμη του άκουγε πάντα ο Κουν. Δάσκαλος που είχε τελειώσει τη Σχολή του Θεάτρου Τέχνης, είχε παίξει στους πρώτους «Όρνιθες», αλλά με την παρότρυνση του Δασκάλου άλλαξε δουλειά παραμένοντας ως εργαζόμενος στο θέατρο, από το οποίο συνταξιοδοτήθηκε.

Ο φακός του Καπελώνη διασώζει στιγμές και πρόσωπα, αποτυπώνει εργαζόμενους και ηθοποιούς, σταθερούς συνεργάτες και νέα ταλέντα που στην πορεία του χρόνου διαπρέπουν, αλλά και ακάματους μάστορες, όπως ο ζωγράφος σκηνικών Μπάμπης Χρηστίδης ή ο κινηματογραφιστής Σάκης Μανιάτης.


“Το λεύκωμα αφιερώνεται στον μεγάλο Δάσκαλο αλλά και στους μαθητές του, τους άλλους Δασκάλους, με σεβασμό κι ευγνωμοσύνη. Γιατί χωρίς αυτούς το ταξίδι θα ήταν ακόμη πιο δύσκολο λέει ο Κ. Καπελώνης για τον Γιώργο Λαζάνη και τον Μίμη Κουγιουμτζή

14 καλοκαίρια, 3.199 “κλικ”, 1.985 φωτογραφίες

Για «ένα πλήθος από «έμψυχες» εικόνες, όπου υπερέχει το συναισθηματικό φορτίο», κάνει λόγο στο εισαγωγικό της σημείωμα στο λεύκωμα η Ευανθία Ε. Στιβανάκη, αναπληρώτρια καθηγήτρια τμήματος Θεατρικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Ενώ ο ίδιος ο Καπελώνης θυμάται: «Το 1985 άρχισα την φωτογραφική καταγραφή της παρουσίας του Θεάτρου Τέχνης στην Επίδαυρο, σε αναλογικά φιλμ. Συνέχισα, κάθε χρόνο, μέχρι το 1998, οπότε άρχισε για μένα η ψηφιακή εποχή. Από τον έβδομο μέχρι τον εικοστό πρώτο χρόνο, που συμμετείχα στις παραστάσεις του Θεάτρου Τέχνης. Συνολικά έκανα 3.199 ‘κλικ’ σε 101 φιλμ ασπρόμαυρα, έγχρωμα και slides.

Η ενασχόλησή μου με τη φωτογραφία υπήρξε ‘ερασιτεχνική’ και οφείλεται στον αδελφό μου, τον Γιώργη, που ως χημικός, και όχι μόνο, ασχολιόταν τότε -και τώρα- πιο σοβαρά από μένα με τη φωτογραφία και με μύησε στην τεχνική της. Μετά στον φίλο μου τον Διαμάντη, που το 1985 μου ‘δάνεισε’ την πρώτη μου σοβαρή φωτογραφική μηχανή, μια Nikon F με δύο φακούς, τον θρυλικό Nikkor 105mm f/2.5 κι έναν Nikkor 300mm f/4.5, που όπως φάνηκε ήταν ένας φακός απολύτως κατάλληλος για το θέμα: ‘Το Θεάτρο Τέχνης στο Φεστιβάλ Επιδαύρου, μετά τις 7 το απόγευμα.

Με βάση τον αριθμό των ‘κλικ’ και με μια μέση ταχύτητα λήψης 1/15s, υπολόγισα πως, στα 14 χρόνια της φωτογράφισης, πέρασαν από τους φακούς των φωτογραφικών μηχανών μόλις τριάμισι λεπτά πραγματικού χρόνου».


Μια σπάνια και ιστορική φωτογραφία όπου ο Γιώργος Λαζάνης, απόλυτα σοβαρός και σκεπτικός, βάφεται για τον κωμικό του ρόλο σε ακόμη μια παράσταση Αριστοφάνη

Οι «μείζονες» και οι «ελάσσονες»

Τη δική της σκέψη προσθέτει η πανεπιστημιακός Ευανθία Στιβανάκη λέγοντας πως ο Καπελώνης «αν και γνωρίζει καλά ότι το φαινόμενο της σκηνικής περιπέτειας δεν μπορεί να αποδοθεί στην ολότητά του με φωτογραφικά ντοκουμέντα κι ότι ο φακός μόνον στιγμιότυπα -ως ατελή αποσπάσματα- μπορεί να αποτυπώσει, επιμένει να φωτογραφίζει από το 1985 έως το 1998 στην Επίδαυρο μετά τις 7 το απόγευμα. Ο ίδιος επικαλείται την αξία του ‘ντοκουμέντου’ ως αιτία της συγκεκριμένης φωτο-απεικόνισης. Πράγματι, οι ‘τεχνικές ατέλειες’ ούτε περιορίζουν ούτε αφαιρούν τη δύναμη από το ντοκουμέντο. Αντιθέτως, γίνονται τα ‘υλικά γραφής’ μιας προσωπικής εξιστόρησης, όπου το μάτι και το χέρι -εκ των έσω- υπαγορεύουν ιδέες, αξίες, αγωνίες, εντυπώσεις, προσδοκίες, ολοκληρωμένες αισθητικές προτάσεις.


Μια παράξενα γοητευτική φωτογραφία. Ο Κάρολος Κουν, καλοκαίρι του 1986, λίγο πριν αρχίσει «το πέρασμα» της παράστασης «Όρνιθες». Είναι ήδη 87 ετών και, όπως αποκαλύπτει ο Καπελώνης, ίσως να είναι η τελευταία του φωτογραφία στην Επίδαυρο

Εν τέλει υπογραμμίζεται ένα πλήθος από ‘έμψυχες’ εικόνες, όπου υπερέχει το συναισθηματικό φορτίο, όπως για παράδειγμα: Ο Δάσκαλος Κουν αποδίδεται διάχυτος, εμποτισμένος από τον χώρο και ‘μοιρασμένος’ διά του αραιού φωτογραφικού κόκκου στον ιστορικό χρόνο! Αλλού οι δάσκαλοι ή και εμβληματικοί πρωταγωνιστές του Θεάτρου Τέχνης αποτυπώνονται με τη σωματική κόπωση, την αγωνία, τη δοκιμασία, την ευωχία, την έξαρση.


Μίμης Κουγιουμτζής, Γιώργος Λαζάνης και Ζουζού Νικολούδη σκαρφαλωμένοι στα σκαλιά του θεάτρου κατά τη διάρκεια πρόβας του θιάσου

Όλοι οι συντελεστές συμμετέχουν στα ντοκουμέντα: Οι ‘μείζονες’ με το βάρος της δόκιμης αξίας και εμπειρίας τους, αλλά και οι πρωτόβγαλτοι, οι ‘ελάσσονες’, ως ‘αγένειοι δόκιμοι της τρικυμίας’ με τη σεμνότητα της απειρίας τους. Εδώ ο φωτογράφος αναφέρεται σε μια εποχή όπου η αναλυτική πυκνότητα των pixels δεν είχε ούτε την πρώτη ούτε την τιμητική θέση στην αξία του ντοκουμέντου.

Ο Κ. Καπελώνης, ως ‘φωτογράφος’, διέθετε πλήρως την αίσθηση της ιστορικότητας των παραστάσεων αυτών ως πνευματικών γεγονότων και όχι μόνον μέσω της δικής του αξιολόγησης, ιστορίας και πορείας».


Ο θίασος από νεαρούς τότε ηθοποιούς και χορευτές, σε μια ανάπαυλα, πριν από μια ακόμη πρόβα. Στη συνέχεια ο καθένας πήρε τον δρόμο του γράφοντας την προσωπική του ιστορία πάνω στη σκηνή ή και μακριά απ’ αυτήν

Ο δημιουργός, έχοντας τον τελευταίο λόγο σε αυτό το οδοιπορικό μνήμης, προσθέτει πως «σ’ αυτόν τον τόμο βλέπουμε όλες -χωρίς εξαίρεση- τις ασπρόμαυρες φωτογραφίες που τραβήχτηκαν, ακόμη και με εμφανή τεχνικά προβλήματα, γιατί έχουν την αξία του ντοκουμέντου. Για την αντιπροσωπευτικότητα των παραστάσεων, συμπεριλαμβάνονται και 81 φωτογραφίες που προέρχονται από έγχρωμα slides. Σύνολο 1.985 φωτογραφίες. Η σύμπτωση με τη χρονολογία (1985) είναι εντελώς τυχαία. Όσον αφορά την έκδοση, αφιερώνεται στον μεγάλο Δάσκαλο και στους μαθητές του, τους άλλους Δασκάλους, με σεβασμό κι ευγνωμοσύνη. Γιατί χωρίς αυτούς το ταξίδι θα ήταν ακόμη πιο δύσκολο».



 

Στην παρουσίαση του λευκώματος, την οποία θα κάνει η πανεπιστημιακός Ευανθία Στιβανάκη στις 6 Σεπτεμβρίου στο 48ο Φεστιβάλ Βιβλίου στο Ζάππειο στις 9 μ.μ., θα μιλήσουν οι Ρένη Πιττακή, Κάτια Γέρου, Παντελής Παπαδόπουλος, Κυριάκος Κατζουράκης, Μαριάννα Κάλμπαρη. Ο Σταύρος Σιόλας με τους μουσικούς Ευαγγελία Μαυρίδου, Γιώργο Παππά και Μάριο Παπούλια θα θυμίσουν τραγούδια που γράφτηκαν για το Θέατρο Τέχνης.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL