Live τώρα    
25°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
25 °C
23.2°C25.8°C
2 BF 33%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
24 °C
23.4°C26.8°C
2 BF 33%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
21 °C
20.0°C24.8°C
2 BF 49%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
21 °C
20.2°C21.0°C
2 BF 69%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
25 °C
24.0°C24.9°C
2 BF 33%
Ο Ντεγκά ως παιδοψυχαναλυτής
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Ο Ντεγκά ως παιδοψυχαναλυτής

Τα κεντρικά πρόσωπα της ειδησεογραφίας την εβδομάδα που πέρασε ήταν παιδιά. Οι 12 μικροί ποδοσφαιριστές που παρέμειναν εγκλωβισμένοι για δύο εβδομάδες στο σπήλαιο Ταμ Λουάνγκ προτού τους βγάλουν οι Ταϊλανδοί διασώστες, και το τραγικό τέλος του 15χρονου μαθητή από την Αργυρούπολη, που κρεμάστηκε μη αντέχοντας το bullying που υφίστατο. Δίνοντας έκταση τα ΜΜΕ στα δύο αυτά θέματα που συγκλόνισαν την κοινή γνώμη, άνοιξαν διάλογο με παιδοψυχολόγους. Διάλογο για την πρέπουσα συμπεριφορά σε παιδιά που πέρασαν δοκιμασίες και για τα προειδοποιητικά σημάδια που οφείλουν να εντοπίσουν γονείς και δάσκαλοι σε παιδιά που υφίστανται εκφοβισμό.

Μπορεί στον 21ο αιώνα να υπάρχουν γονείς που αδυνατούν να εντοπίσουν τον διαρκή τρόμο που βιώνει το ίδιο τους το παιδί, όμως αυτό δεν σημαίνει πως δεν υπάρχουν άνθρωποι ικανοί να συλλάβουν ακόμη πιο δύσκολα ανιχνεύσιμες ψυχικές αναστατώσεις σε κάποιον ανήλικο. Με αφορμή το τελευταίο αυτό συμβάν, ήλθε στο μυαλό μου ένας πίνακας του Ντεγκά, ο οποίος, ήδη από τον 19ο αιώνα, απεικόνιζε στον καμβά το ψυχογράφημα μιας οικογένειας. Το ενδιαφέρον μού είχε κινήσει μάλιστα η "ψυχαναλυτική" ματιά του καλλιτέχνη στα δύο μικρά κορίτσια του πίνακα.

Ένας "μισάνθρωπος" ψυχαναλυτής

Οι εξοικειωμένοι με το έργο και τη ζωή του Εντγκάρ Ντεγκά, συνήθως στέκονται στους χαρακτηρισμούς "ιμπρεσιονιστής", "υπερσυντηρητικός" και "μισάνθρωπος". Ουδείς ωστόσο αμφισβητεί ότι υπήρξε από τους μεγαλύτερους ζωγράφους του 19ου αιώνα. Παρά ταύτα, λίγοι αναφέρονται σε μια ιδιαίτερη δεξιότητά του, ότι υπήρξε "ψυχαναλυτής του καμβά". Με τρανταχτό παράδειγμα, το οικογενειακό πορτρέτο "Οικογένεια Μπελέλι".

Με αναγεννησιακό στήσιμο

Η συγκεκριμένη ελαιογραφία σε καμβά διαστάσεων 2μ. x 2,53μ., βρίσκεται στο Μουσείο Ορσέ του Παρισιού. Δημιουργήθηκε μεταξύ 1858 και 1867 και έχει πολλαπλή "ιστορική" αξία. Είναι το πρώτο αριστούργημα του Γάλλου ζωγράφου, και το πιο "κλασικιστικό", παρά "ιμπρεσιονιστικό", έργο του. Μόνο τη φιγούρα του αρχηγού της οικογένειας μπροστά στο τζάκι με την πλάτη στον θεατή και το πρόσωπο σε προφίλ να παρατηρήσει κάποιος, αυτομάτως θα κάνει συνειρμούς για Ιταλούς αναγεννησιακούς. Κάτι που οφείλεται προφανώς στην περίοδο κατά την οποία ο ζωγράφος έζησε στη Ρώμη.

Απομάκρυνση και αποξένωση

Στον συγκεκριμένο πίνακα, ο Ντεγκά πραγματεύεται μια πολύ ιδιαίτερη ψυχολογική κατάσταση την οποία η ανθρωπότητα βιώνει σήμερα, δύο αιώνες μετά, σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό. Πρόκειται για την "απομάκρυνση" και την "αποξένωση". Ο Ντεγκά του συγκεκριμένου πίνακα δεν έχει σχέση με τον "χαρούμενο" Ντεγκά που απαθανατίζει στον καμβά τις "μπαλαρίνες" του. Εδώ, το κυρίαρχο θέμα είναι καταθλιπτικό. Είναι η "απομάκρυνση" που οδηγεί τους πρωταγωνιστές να κοιτούν μελαγχολικά, καθένας σε διαφορετική κατεύθυνση.

Κεντρικό πρόσωπο είναι η θεία του Λάουρα (αδελφή του πατέρα του). Τα μαύρα ρούχα αποτελούν "ευανάγνωστη" ένδειξη πένθους, λόγω του θανάτου του πατέρα της και παππού του ζωγράφου. Η λιτή παρουσία της, η στάση του σώματός της σε σχέση και με τις δύο κόρες της, και -κυρίως- με τον σύζυγό της "αποκομμένο", κάνουν ακόμη πιο εμφατική την αποξένωση. Πίσω από το κεφάλι της, εμφανίζεται το πορτρέτο του πατέρα της, του Ιλάριου Ντεγκά ο οποίος έφερε και ένα από τα ονόματα του διάσημου εγγονού του (το πλήρες όνομα του ζωγράφου ήταν Hilaire Germain Edgar De Gas).

Ο σύζυγός της, βαρόνος Τζενάρο Μπελέλι (Ιταλός δημοσιογράφος και πατριώτης αυτοεξόριστος από την Νάπολι στη Φλωρεντία για να γλιτώσει από τις διώξεις των Αυστριακών μετά την αποτυχημένη επανάσταση) απεικονίζεται απασχολημένος με τα έγγραφα της δουλειάς του και στην άκρη του πίνακα, αποκομμένος από την οικογένεια.

Τα δύο κορίτσια

Γνωρίζουμε από την αλληλογραφία της Λάουρα ότι την είχε βυθίσει σε κατάθλιψη η αδυναμία του συζύγου της να βρει μια μόνιμη απασχόληση, ενώ θα πρέπει να προστεθεί εν προκειμένω και το ψυχολογικό βάρος που σηκώνουν οι εμιγκρέδες.

Οι δύο ανοιψιές του ζωγράφου, οι Τζούλια και Τζιοβάνα, των οποίων έχει φιλοτεχνήσει και ένα πολύ "ιδιαίτερο" διάσημο πορτρέτο, απεικονίζονται ως δύο εντελώς διαφορετικές ψυχοσυνθέσεις: η Λάουρα στηρίζεται στον ώμο της επτάχρονης Τζιοβάνα η οποία παρουσιάζεται ήρεμη. Αποτελεί μια όαση γαλήνης, ψυχολογικό στήριγμα σε ένα γενικότερο σκηνικό έντασης που δεν αφήνει ανεπηρέαστο ούτε τον σκύλο που φαίνεται να "φεύγει" από το πορτρέτο "μυριζόμενος την ένταση" όπως έχουν σχολιάσει μελετητές των έργων του Ντεγκά.

Σε αντίθεση με τη Τζιοβάνα, η στάση του σώματος της δεκάχρονης Τζούλια μαρτυρά τον νευρικό χαρακτήρα της, συμβολοποιώντας έτσι την ένταση που κυριαρχεί σε όλην την οικογένεια (το κλίμα των σχέσεων της οικογένειας Μπελέλι μάς είναι γνωστό από την αλληλογραφία του ζωγράφου με τη θεία του, με την οποία είχε αναπτύξει και μια περίεργα στενή σχέση).

Εκεί όπου η μικρή κόρη διπλώνει παιχνιδιάρικα το πόδι κάτω από το φόρεμά της, η μεγαλύτερη φαίνεται να ασφυκτιά αισθανόμενη φυλακισμένη στις συμπεριφορές που επιβάλλουν οι μεγαλύτεροι, όπως μαρτυρούν οι στάσεις των σταυρωμένων χεριών και των ενωμένων ποδιών. Αλλά και ο ίδιος ο Ντεγκά αναφερόταν σε επιστολή του στη μεγάλη εξαδέλφη του Τζούλια, την οποία εκθείαζε για την ομορφιά της και στη νεότερη Τζιοβάνα για την "αγγελική ευγένειά" της.

Η ένταση που διαφαίνεται στον πίνακα εξηγείται ακόμη και από το γεγονός ότι η Λάουρα ήταν έγκυος την περίοδο στην οποία αναφέρεται το συγκεκριμένο έργο και απέβαλε.

Τον πίνακα τον ξεκίνησε ο Ντεγκά το 1859, όταν απέκτησε στούντιο στο Παρίσι, ευρύχωρο τόσο όσο να του επιτρέπει να ζωγραφίζει μεγάλους καμβάδες, ενώ είχε μείνει ημιτελής ως το 1867. Και μας δείχνει πως -αν μη τι άλλο- η θεματολογία του ήταν πολύ ευρύτερη των μπαλαρίνων και των γυμνών γυναικών.

Κάτι που οι τεχνοκριτικοί συνιστούν στους παρατηρητές του πίνακα είναι να αναρωτηθούν τι αισθάνονται κοιτάζοντας τον πίνακα. Η απάντηση που θα δώσουν ίσως λέει πολλά και για τη δική τους ψυχολογική κατάσταση.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL