Για πρώτη φορά έχουμε την τύχη να δούμε στην Ελλάδα μια τόσο τεκμηριωμένη και αντιπροσωπευτική έκθεση για την Art Nouveau στην Ευρώπη. Η έκθεση παρουσιάζεται στο Μουσείο Μπενάκη της οδού Κουμπάρη και αποτελεί καρπό της συνεργασίας ανάμεσα στο υπουργείο Πολιτισμού της Ελλάδας και το υπουργείο Επιστήμης, Έρευνας και Τέχνης της Βάδης Βυτεμβέργης. Οι συλλογές του Μουσείου της Καρλσρούης στη Βάδη, από όπου προέρχονται τα εκθέματα, είναι από τις σημαντικότερες με αντικείμενα Art Nouveau στη Γερμανία. Η τωρινή έκθεση περιλαμβάνει έργα υψηλής ποιότητας, ενώ τα εκθέματα αντιπροσωπεύουν τις πιο χαρακτηριστικές εκφράσεις αυτού του καλλιτεχνικού ρεύματος στην Ευρώπη. Παράλληλα, το στήσιμο της έκθεσης ωθεί τον επισκέπτη να γίνει ουσιαστικά κοινωνός μιας σημαντικής σελίδας της ιστορίας της τέχνης.
Η Art Nouveau εκφράστηκε κυρίως στις εφαρμοσμένες τέχνες και στην αρχιτεκτονική. Όσο όμως κι αν οι εκφράσεις του χαρακτηρίζονται συνήθως από τα έντονα διακοσμητικά στοιχεία, το ίδιο έρχεται ως συνέπεια της βιομηχανικής επανάστασης και γίνεται προπομπός του μοντέρνου κινήματος στην αρχιτεκτονική και στο ντιζάιν.
Πρωτοπαρουσιάζεται στα τέλη του 19ου αιώνα και κλείνει με τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, δίνοντας πια τα σκήπτρα στο Bauhaus και το μοντέρνο κίνημα. Είναι αλήθεια ότι οι ρίζες του βρίσκονται στον Ουίλιαμ Μόρις και στο κίνημα Arts and Crafts στην Αγγλία, διαδίδεται όμως γρήγορα και αναπτύσσεται ως καλλιτεχνικό ρεύμα κυρίως στην ηπειρωτική Ευρώπη, όπου αποκτά διαφορετικά ονόματα: Ονομάζεται Art Nouveau στη Γαλλία και το Βέλγιο, Jugendstil σε Γερμανία και Αυστρία, Liberty και Floreale σε Αγγλία και Ιταλία. Και στην Ελλάδα έχουμε Art Nouveau κυρίως σε Θεσσαλονίκη και Αθήνα. Αν ερευνήσουμε λίγο, θα δούμε ότι αυτό το ρεύμα είναι υπαρκτό μέσα στα πρώτα χρόνια της βιομηχανικής ανάπτυξης της πατρίδας μας, π.χ. στους πρώτους σταθμούς του ηλεκτρικού σιδηροδρόμου από τον Πειραιά μέχρι τη Βικτώρια.
Ο Ουίλιαμ Μόρις στην Αγγλία ξεκίνησε μετά τη Βιομηχανική Επανάσταση με μια κοινωνική αντίληψη για την τέχνη σύμφωνα με την οποία η τέχνη έχει νόημα εφόσον μπορούν να τη βιώνουν όλοι. Οδήγησε στην ανανέωση της καλλιτεχνικής βιοτεχνίας για να «είναι φτιαγμένη από τον λαό για τον λαό». Στην έκθεση βλέπουμε ένα καλλιτεχνικό κάλυμμα επίπλου της βιοτεχνίας του Μόρις, σχέδια υφασμάτων της βιομηχανίας Λίμπερτι, περίτεχνα οικιακά σκεύη και το διάσημο αγαλματίδιο, έμβλημα της Ρολς Ρόις.
Γνώριμο σήμα του Art Nouveau είναι η ευαίσθητη καμπύλη που θυμίζει το βλαστάρι ενός κρίνου, μια φλόγα ή έναν κυματισμό. Στη Γαλλία ο Εμίλ Γλαλέ παρήγαγε με τη βιοτεχνία του στο Νανσί μαζί με τους Ρενέ Λαλίκ και Αντονίν Ντομ αντικείμενα από γυαλί, κεραμικά και έπιπλα με βασικά διακοσμητικά στοιχεία παρμένα από τον φυτικό κόσμο. Η έκθεση περιλαμβάνει εξαίρετης ομορφιάς δικά τους γυάλινα βάζα. Χαρακτηριστικό της γαλλικής κομψότητας στη μικροτεχνία είναι το κασπό από πορσελάνη του Εκτόρ Γκιμάρ. Ο Γκιμάρ, από τους σημαντικότερους αρχιτέκτονες που δημιούργησαν Art Nouveau, είναι αυτός που σχεδίασε τις πολύ χαρακτηριστικές πινακίδες εισόδου του μετρό στο Παρίσι.
Η έκθεση παρουσιάζει και το ιδιαίτερα ωραίο γλυπτό κορμού γυναίκας του Αλφόνς Μούχα. Ο Μούχα ήταν Τσέχος και είναι πάρα πολύ διαδεδομένες οι έντυπες εικονογραφήσεις του στην Πράγα.
Στο Βέλγιο η Art Nouveau έδωσε εξαιρετικά δείγματα στην αρχιτεκτονική, όπως η γνωστή κατοικία στις Βρυξέλλες του Βικτόρ Ορτά. Ο Βέλγος αρχιτέκτονας Βαν ντε Βέλντε σχεδίασε έπιπλα ακολουθώντας γραμμή με απλότητα και δυναμισμό. Η έκθεση παρουσιάζει ένα δικό του σετ επίπλων και δίπλα, στο ίδιο στιλ, τέσσερις δικές του κορνίζες με έργα Γιαπωνέζων καλλιτεχνών της εποχής.
Στη Γερμανία, το περιοδικό «Γιούγκεντ» έδωσε το όνομα Jugendstil στη γερμανική έκφραση της Art Nouveau. Στα Εργαστήρια Χειροτεχνίας στο Μόναχο, αργότερα στη Δρέσδη, στο Ντάρμστατ το νέο στιλ βρήκε πλούσιες διακοσμητικές εκφράσεις στην κεραμική και την υαλουργία. Στην έκθεση βλέπουμε πορσελάνες, διακοσμητικά αγγεία, ταπισερί, όμως και τον λιτά γεωμετρικό ηλεκτρικό βραστήρα του Πέτερ Μπέρενς, επιτοίχια πλακίδια, μέσα σε αυτά το «φυλλωτό» του Μαξ Λόιγκερ και τα καθαρά γεωμετρικά των σπουδαίων αρχιτεκτόνων Πέτερ Μπέρενς και Γιόζεφ Μαρία Όλμπριχ. Ο Μπέρενς κατασκεύασε περίφημα βιομηχανικά κτήρια στο Βερολίνο και ο Όλμπριχ είναι ο αρχιτέκτονας του κτηρίου της Σετσεσιόν στη Βιέννη.
Η Σχολή Εφαρμοσμένων Τεχνών της Καρλσρούης συνέβαλε στην ανάπτυξη του Jugendstil με την παραγωγή καλλιτεχνικών λιθογραφιών και κεραμικών. Στην έκθεση βλέπουμε βάζα αλλά και μικρογλυπτά της Μαγιόλικα Μανιφακτούρ της Καρλσρούης, όπως τον χορευτή Νιζίνσκι, που σημαίνουν την απαρχή του γερμανικού εξπρεσιονισμού.
Η Αυστρία συμμετείχε στην Art Nouveau αναπτύσσοντας το ιδιαίτερο δικό της ύφος. Αυτό χαρακτηρίζεται από τον λεπτό διακοσμητικό συμβολισμό του Κλιμτ στη ζωγραφική κι από τον χρυσαφένιο ανθισμένο θόλο του κτηρίου της Σετσεσιόν στη Βιέννη. Όμως, παράλληλα, στην αρχιτεκτονική και στις εφαρμοσμένες τέχνες αναπτύσσεται ένα πολύ λιτό κλασικό και γεωμετρικό ύφος, αντίστοιχο με αυτό του αρχιτέκτονα Περέ στη Γαλλία και του Μπέρενς στο Βερολίνο. Ιδιαίτερα ο αρχιτέκτονας Χόφμαν στη Βιέννη και μετά ο Λόος σχεδιάζουν με έναν γραμμικό κλασικό τρόπο που προαγγέλλει το μοντέρνο κίνημα. Στις εφαρμοσμένες τέχνες ο Γιόζεφ Χόφμαν δημιούργησε με βιομηχανικές προδιαγραφές καθημερινά αντικείμενα μέσα από τα τα Βιεννέζικα Εργαστήρια και υπήρξε προάγγελος της νέας καλλιτεχνικής εποχής. Στην έκθεση τα έργα του Χόφμαν δείχνουν τον νέο δρόμο που ανοίχτηκε προς το κίνημα του μοντερνισμού.
