Ήταν αρχές Απριλίου 1998. Τον συνάντησα ένα βροχερό απόγευμα στο ισόγειο διαμέρισμά του, της οδού Δεινοκράτους. Μου προσέφερε αχνιστό καφέ και γεμιστά κουλουράκια. Το καθιστικό του κουκλίστικο και φωτεινό, γεμάτο από τους πίνακές του, βιβλία, ανάμεσά τους και τα δικά του, και όμορφα αντικείμενα. Ήταν οι μέρες που όλα τα ραδιόφωνα και οι τηλεοράσεις μιλούσαν τότε για την υποτίμηση της δραχμής!
Ο Νίκος Χουλιαράς, ολύμπιος με την μπάσα ευγενική φωνή του, ξεκίνησε τη συζήτηση με ένα ανέκδοτο, στο οποίο υπουργοί Οικονομικών διαφόρων χωρών, ανάμεσά τους και ο Έλληνας, αναζητούσαν τρόπους να γίνει η δραχμή πιο ελκυστική. Δεν θυμάμαι τις λεπτομέρειες του ανέκδοτου, αλλά την κατάληξή του: "Πετάγεται ο Εβραίος υπουργός και προτείνει στον Έλληνα ομόλογό του. Ανοίξτε δυο τρύπες στο κέντρο και αρχίστε να την πουλάτε σαν κουμπί προς δύο δραχμές τη μία". Είχαμε γελάσει. Αμέσως μετά το πρόσωπό του σκυθρώπιασε. "Υπάρχει ένας γενικός πληθωρισμός στις μέρες μας, η ζωή μας ακολουθείτε από πολλά μηδενικά" άρχισε να λέει. "Νομίζω, λοιπόν, ότι ζούμε την εποχή του χρήματος, την εποχή των ασήμαντων. Οι χρηματιστές καθορίζουν τη ζωή μας γιατί το χρήμα, σήμερα όσο ποτέ άλλοτε, έχει γίνει ο τελικός σκοπός μας". Σε μια φράση είχε χρωματίσει το νόημα της στιγμής. Ολόκληρης της πλαστικής εποχής. Ο Νίκος Χουλιαράς όμως ερχόταν από μια άλλη εποχή, εκείνη που η ζωή εμπεριείχε την ηθική και την αθωότητα επίσης.
Τον ξαναείδα πριν μερικά χρόνια, είχε μπει για τα καλά η κρίση. Περνώντας τυχαία από τη Δεινοκράτους. Σκιά του εαυτού του, υποβασταζόμενος έβγαινε από ένα ταξί για να μπει στο ισόγειο φωτεινό διαμέρισμά του. Δίπλα του η Αλίκη Καγιαλόγλου. Κάτι μου είπαν για μια αρρώστια. Δεν έχει σημασία. Ο Νίκος Χουλιαράς πέθανε προχθές. Ήταν 75 χρονών. Κηδεύεται σήμερα στις 4 το απόγευμα από το Α' Νεκροταφείο Αθηνών.
Παιδί της Κατοχής και της Ηπείρου, που πιάναν τα χέρια του, "έκοβε" το μυαλό του και το 'λεγε η καρδιά του. Γεννήθηκε στα Γιάννενα το 1940. "Τα Γιάννενα για μένα είναι ένας τόπος φορτισμένος. Έζησα την Κατοχή, οι Γερμανοί είχαν επιτάξει το σπίτι μας, ζούσαμε με τον θάνατο πλάι μας. Όταν ο άνθρωπος είναι κοντά στον θάνατο, επιθυμεί τη ζωή" έλεγε. Ο ίδιος έζησε γεμάτη ζωή αντλώντας πολύτιμα εφόδια από την τέχνη. Ζωγράφιζε, έγραφε ποίηση και πεζά, έγραφε μουσική και τραγούδια, εικονογραφούσε βιβλία. Διακρίθηκε σε όλα. Επειδή ο Χουλιαράς ήταν παντού Χουλιαράς, στις λέξεις, στα χρώματα, στις νότες, στην Αντίπαρο που έκανε διακοπές χρόνια πολλά. "Είμαι συγγραφέας όταν γράφω, ζωγράφος όταν ζωγραφίζω, μουσικός όταν φτιάχνω τραγούδια. Κι όταν δεν κάνω τίποτε απ' αυτά δεν είμαι τίποτε" έλεγε.
Όλα όμως ξεκίνησαν από τη ζωγραφική. Σπούδασε στην ΑΣΚΤ της Αθήνας (1962-1967), γλυπτική με τον Γιάννη Παππά και σκηνογραφία με τον Β. Βασιλειάδη, αλλά τελικά προτίμησε τη ζωγραφική. Ως ζωγράφος κέρδισε το Βραβείο Παρθένη το 1969 και παρουσίασε την πρώτη του ατομική έκθεση στην Αθήνα το 1969, στο Άστορ, με τις μνήμες από το τοπίο της ιδιαίτερης πατρίδας του να εισχωρούν στα πρώιμα αυτά έργα του τα οποία απεικονίζουν έρημους χώρους με τονισμένη τη γραμμή του ορίζοντα και υποβλητική ατμόσφαιρα. Μετά το 1979, θα ολοκληρωθεί η ιδιαίτερη φυσιογνωμία αυτής της ζωγραφικής, "με την απόλυτη κυριαρχία της εικονιστικής αφήγησης σε πρώτο πρόσωπο. Οι πίνακες κατακλύζονται από φιγούρες που περιγράφουν ανθρώπινες ιστορίες, διηγούνται αναμνήσεις, παραμύθια και όνειρα ή εκφράζουν υπαρξιακές αγωνίες, άλλοτε με δραματικό τρόπο, άλλοτε με μια γκροτέσκα ποιητική διάθεση".
Παράλληλα από νωρίς έγινε γνωστός για τα τραγούδια του που συμπεριλήφθηκαν σε 7 δίσκους. Μερικά από τα πιο γνωστά τραγούδια του είναι "Το τσιμεντένιο δάσος", "Θα σου το πω με Α", "Ο νοτιάς της ξενιτιάς" αλλά και οι διασκευές των ηπειρώτικων "Γιάννη μου το μαντήλι σου", "Χαλασιά μου".
Ήταν όμως και ο "Λούσιας" του (1979) που έγινε και τηλεοπτική σειρά, και η "Ζωή την άλλη φορά" (1985), μυθιστορήματα πολυδιαβασμένα. Δεκατέσσερα βιβλία έγραψε, που εκδόθηκαν, τα περισσότερα, από τη "Νεφέλη". Ανάμεσά τους οι συλλογές διηγημάτων "Το Μπακακόκ (Κέδρος 1981), "Το άλλο μισό" (1987), "Η μέσα βροχή" (1991), "Στο σπίτι του εχθρού μου" (1995), για το οποίο ήταν υποψήφιος, το 1996, για το Ευρωπαϊκό Αριστείο Λογοτεχνίας, "Μια μέρα πριν δυο μέρες μετά" (1998), "Νερό στο πρόσωπο" (2005), τις ποιητικές συλλογές τις οποίες παρέδιδε ως Ποιήματα και εικόνες, "Το χιόνι που ήξερα" (Κέδρος, 1983), "Ο χρόνος είναι πάντα με το μέρος του" (1989), "Οι λεπτομέρειες του μαύρου" (1993), "Εικόνες στο ύψος της ζωής" (2000), και επίσης το μυθιστόρημα "Το εργαστήριο του ύπνου" (2000), τη νουβέλα "Μια ιστορία του μακρύ χειμώνα" (1990). Συμμετείχε στο συλλογικό έργο "Sante -15 συγγραφείς και ένα μυθικό τσιγάρο (Ύψιλον 1998). Πολλά από τα βιβλία του μεταφράστηκαν σε πολλές ευρωπαϊκές γλώσσες. Ασχολήθηκε επίσης, επί πολλά χρόνια, με την εικονογράφηση και την εικαστική επιμέλεια βιβλίων και κέρδισε δύο βραβεία στη διεθνή έκθεση καλλιτεχνικού βιβλίου της Λειψίας (1978 και 1983).
Έχει παρουσιάσει το έργο του σε ατομικές εκθέσεις στην Ελλάδα, έλαβε μέρος στην Μπιενάλε της Αλεξάνδρειας το 1969 και συμμετείχε σε ομαδικές εκθέσεις, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Το 2011 έγινε αναδρομική παρουσίαση του συνόλου της δουλειάς του στο Μουσείο Μπενάκη και εκδόθηκε κατάλογος-μονογραφία.
Ο Νίκος Χουλιαράς ήταν όλα αυτά. Και όπως σημειώνει ο αναπληρωτής υπουργός Πολιτισμού εκφράζοντας τα συλλυπητήριά του, "είχε πάντοτε πολλούς τρόπους να αφηγείται τις νεανικές αναμνήσεις του από την ιδιαίτερη πατρίδα του, τα Γιάννενα. Και ακόμα περισσότερους ώστε αυτές οι αναμνήσεις, καθώς και τα νεότερα ερεθίσματά του, να συναντώνται σε ένα έργο που περιέχει την παράδοση και την πρωτοπορία, που αποθησαυρίζει την κοινή μας μνήμη και συνεγείρει την κοινή μας προσδοκία. Την ανθρώπινη θέρμη, το χιούμορ, την αίσθηση τού οικείου και ταυτόχρονα του μαγικού που χαίρονταν οι φίλοι του, χαίρονταν παράλληλα και οι αναγνώστες και οι φίλοι της ζωγραφικής και των τραγουδιών του". Ανακοινώσεις εξέδωσαν επίσης η Εταιρία Ελλήνων Συγγραφέων και το Επιμελητήριο Εικαστικών Τεχνών.
Πόλυ Κρημνιώτη
