Την πρώτη ολοκληρωμένη αναδρομική έκθεση του πιο αμφιλεγόμενου κινήματος του Μοντερνισμού που έχει οργανωθεί σε αμερικανικό έδαφος, με τίτλο Ιταλικός Φουτουρισμός 1909 - 1944: Ανοικοδομώντας το σύμπαν και έργα που προέρχονται από διάφορα αμερικανικά μουσεία, φιλοξενεί το μουσείο Guggenheim της Νέας Υόρκης έως την 1η Σεπτεμβρίου 2014, φέροντας στο προσκήνιο όλη αυτή την αντιφατικότητά του, καθώς έχει συνδεθεί από τη μία με τον φασισμό, τον μισογυνισμό και την καταστροφή και από την άλλη με τον πειραματισμό, τις νέες μεθόδους έκφρασης, την ταχύτητα, τη δυναμική και την άνευ όρων αφοσίωση στις εξελίξεις της τεχνολογίας.
Ιδρυτής ήταν ο Filippo Tommaso Marinetti, ο οποίος έγραψε και δημοσίευσε την ίδρυση και το μανιφέστο του Φουτουρισμού στη γαλλική εφημερίδα Le Figaro το 1909 και συνέχισε να τον καθοδηγεί ώς τον θάνατό του. Οι Φουτουριστές ήθελαν η χώρα τους, που εκείνη την εποχή ήταν οπισθοδρομική κι ανίσχυρη και που κοίταζε στο ένδοξο παρελθόν της για την ταυτότητά της, να εισχωρήσει δυναμικά στον 20ό αιώνα - κι ο τρόπος για να γίνει αυτό ήταν η είσοδος της Ιταλίας στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Πηγή έμπνευσής τους ήταν η βιομηχανική πόλη, οι μηχανές, η ταχύτητα, οι πτήσεις και γενικά τα τεχνολογικά και βιομηχανικά επιτεύγματα της εποχή τους, με αποτέλεσμα να αντιτάσσονται σε ό,τι παλιό, όπως στις παλιές τεχνοτροπίες, την παράδοση, τα μουσεία, τις βιβλιοθήκες και την αρχαιολογία. Βέβαια, αυτό έρχεται σε αντίθεση με το γεγονός ότι, μετά το 1929, πολλοί Φουτουριστές συμμορφώνονται με το φασιστικό καθεστώς κι ο Marinetti γίνεται μέλος της Ακαδημίας της Ιταλίας.
Ο Φουτουρισμός ήταν αρχικά λογοτεχνικό κίνημα, με αποτέλεσμα να παραχθούν μανιφέστα, μυθιστορήματα, ελευθέρων λέξεων και στίχων ποιήματα και περιοδικά σχετικά με την διάδοση των θέσεών του. Στη συνέχεια όμως οι ιδέες του κινήματος εισχώρησαν στα εικαστικά, στην αρχιτεκτονική, στις θεατρικές και παραστατικές τέχνες, στη διαφήμιση και στο design. Για τους Φουτουριστές η ζωγραφική αποτελούσε την ανώτατη μορφή έκφρασης, παρ' όλο που δεν προσδοκούσαν τον διαχωρισμό μεταξύ υψηλής και χαμηλής κουλτούρας και κατά αυτή τη λογική ήταν αντίθετοι στο μηχανοποιημένο μέσο της ταινίας, ενώ εξυμνούσαν τη μηχανή.
Το κοινό έρχεται σε επαφή με 360 έργα καλλιτεχνών, αρχιτεκτόνων, σχεδιαστών, φωτογράφων και συγγραφέων. Σε αντίθεση με τις περισσότερες προηγούμενες εκθέσεις για τον Φουτουρισμό, η συγκεκριμένη δεν περιορίζεται μόνο στην «ηρωική φάση» του κινήματος, δηλαδή αυτή που καταλήγει στην έναρξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, πολύ πριν από την άνοδο του φασισμού στην Ιταλία, αλλά φέρνει στο φως και την επόμενη φάση, τον γνωστό δεύτερο Φουτουρισμό, που λήγει το 1944, έτος θανάτου του Marinetti.
Από την πρώτη φάση, μεταξύ άλλων ξεχωρίζουν ο πίνακας Η κηδεία του αναρχικού Galli (1910) του Carlo Carrà, Η πόλη ξεσηκώνεται (1910 - 11) του Umberto Boccioni και το μπρούντζινο γλυπτό του Μοναδικές μορφές συνοχής στο διάστημα (1913) και οι φωτογραφίες του 1911 του Anton Giulio Bragaglia, όπου κυρίαρχα στοιχεία είναι η αποθέωση της ταχύτητας και η δημιουργία ασαφών κι αλλοιωμένων μορφών, ενώ από τη δεύτερη φάση, ξεχωρίζουν έργα όπως του Fortunato Depero και του Giacomo Balla, όπου είναι ορατό και έντονο το πάθος των καλλιτεχνών με τις πτήσεις, τα αεροπλάνα και την ιλιγγιώδη θέα που προσφέρουν.
Πέρα από πίνακες και γλυπτά, το κοινό έχει την ευκαιρία να δει διάφορα μανιφέστα, κείμενα, βιβλία και περιοδικά του κινήματος, σχέδια από ελεύθερους στίχους ή πιο σωστά ελεύθερες λέξεις του Marinetti, αυθεντικά είτε τυπωμένα σε εξώφυλλα είτε σελίδες βιβλίων και περιοδικών, δύο μικρού μήκους ταινίες που δίνουν μια ενστικτώδη ιδέα των performance/ happenings όπου αυτοί οι ελεύθεροι στίχοι διαβάζονταν ή παίζονταν συνοδευόμενοι από τη μουσική του Luigi Russolo και τη συχνά αποδοκιμαστική ανταπόκριση του κοινού και προγράμματα κι αφίσες συνοδευτικές αυτών των εκδηλώσεων. Στο τμήμα του δεύτερου Φουτουρισμού, εκτίθενται κεραμικά έργα διαφόρων καλλιτεχνών, κουστούμια θεάτρου και σκηνικά του Enrico Prampolini, παιχνίδια, κινούμενα σχέδια, μια σειρά ανδρικών γιλέκων όπως αυτό του Balla, κεντημένο με μοτίβα βασισμένα στα γράμματα του ονόματός του (1924 - 25), και μια φουτουριστική - Αρτ Ντεκό τραπεζαρία του Gerardo Dottori. Επίσης σε έναν ξεχωριστό χώρο έχει αναδημιουργηθεί ένα εντυπωσιακό πρώιμο ψυχεδελικό θέαμα με φώτα λέιζερ που σχεδίασε ο Balla για τα «Πυροτεχνήματα» του Igor Stravinsky, όπου σχήματα από χρωματιστά φώτα αντικαθιστούν χορευτές.
Παρ' όλο που το μανιφέστο του Marinetti έχει αντιφεμινιστική διάθεση, το παράδοξο είναι ότι πολλές γυναίκες ήταν ενεργά μέλη του κινήματος. Η επιμελήτρια της έκθεσης Vivien Greene φέρνει στο φως τους πίνακες της Benedetta Cappa, συζύγου του Marinetti, και τη συνεργασία του με τη χορεύτρια και χορογράφο Giannina Censi, καθώς και τη συνεργασία του φουτουριστή ζωγράφου, γλύπτη και χορογράφου Enrico Prampolini με τη χορεύτρια και χορογράφο Maria Ricotti. Εμφανής είναι και η συμμετοχή γυναικών σε διάφορες φουτουριστικές εκδόσεις, όπως της Marietta και Nina Angelini, που ήταν σημαντικές συνεργάτιδες του Marinetti, τα κείμενα της Rosa Rosà και της Maria Ginanni (που διετέλεσε και συντάκτης) για το περιοδικό L'Italia Futurista (1916 - 18).
Είναι πολύ σημαντικό να σημειωθεί ότι μεγάλος αριθμός έργων και εντύπων έχει δοθεί από συλλογές ιταλικών μουσείων κι αρχείων, που σπάνια έχουν εκτεθεί έξω από τη χώρα, όπως οι πέντε εντυπωσιακές τοιχογραφίες της δεκαετίας του '30 της Benedetta Cappa από το ταχυδρομείο του Παλέρμου, που η θεματολογία τους έχει να κάνει με τα ταξίδια, τον ηλεκτρισμό, το ραδιόφωνο και τις τηλεπικοινωνίες. Οι πίνακες είναι στο τέλος της έκθεσης κάνοντας το τέλειο φινάλε, διότι αποτελούν ξεκάθαρο παράδειγμα της ενσωμάτωσης του άλλοτε ριζοσπαστικού κινήματος στα γρανάζια της γραφειοκρατίας και σηματοδοτούν τη ριζική αλλαγή της ιταλικής ζωγραφικής που θα επέλθει μετά το 1944 και στις επόμενες δεκαετίες, όπου ο Piero Manzoni, ο Alberto Burri κι ο Lucio Fontana θα πειραματιστούν με το μέσο ανοίγοντας τον δρόμο στους καλιτέχνες της Arte Povera να μεταπηδήσουν από τη ζωγραφική στη δημιουργία κατασκευών.
Η αρχιτεκτονική του μουσείου, σχεδιασμένη από τον Frank Lloyd Wright, αναδεικνύει τη έκθεση εφόσον είναι ένα φουτουριστικό περιβάλλον, όπου ο θεατής μπαίνοντας στον ανοδικό διάδρομο καταλήγει στο υψηλότερο σημείο περνώντας από όλα τα επίπεδα της ροτόντας όπου τα εκθέματα είναι κατά προσέγγιση οργανωμένα με χρονολογική σειρά. Αυτός ο ανοδικός «περίπατος» και η θέα από ψηλά θυμίζει το πάθος των Φουτουριστών για τα αεροπλάνα και την αεροδυναμική.
Συνολικά η έκθεση αποτελεί ένα μεγάλο εγχείρημα όπου τελικά η επιμελήτρια καταφέρνει με εξαιρετικό τρόπο να παρουσιάσει το κίνημα από τη γέννησή του και ώς το τέλος του. Παρ' όλο που το κίνημα είχε ακραίες αντιλήψεις και έχει συνδεθεί με τον φασισμό, δεν υπάρχει περίπτωση ο θεατής να μην εκτιμήσει και συνειδητοποιήσει την πρωτοπορία στο καλλιτεχνικό τους έργο και κυρίως το ότι έχτισαν τις βάσεις για τις νέες μορφές έκφρασης όπως την performance και τα happenings.
