Live τώρα    
13°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
13 °C
8.6°C15.2°C
1 BF 88%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αυξημένες νεφώσεις
11 °C
8.5°C13.0°C
1 BF 63%
ΠΑΤΡΑ
Αυξημένες νεφώσεις
14 °C
11.0°C14.4°C
2 BF 76%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
9 °C
8.8°C12.5°C
3 BF 81%
ΛΑΡΙΣΑ
Σποραδικές νεφώσεις
6 °C
5.9°C9.1°C
0 BF 100%
Οι ουρανοξύστες του Ελληνικού και οι "Καρυάτιδες" / Οι ουρανοξύστες του Ελληνικού και οι "Καρυάτιδες": Η αισθητική της ανάπτυξης
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Οι ουρανοξύστες του Ελληνικού και οι "Καρυάτιδες" / Οι ουρανοξύστες του Ελληνικού και οι "Καρυάτιδες": Η αισθητική της ανάπτυξης

Όταν εκπρόσωπος της επενδυτικής εταιρείας του Ελληνικού παρουσίαζε στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο το σχέδιό της για το Μητροπολιτικό Πάρκο, γινόταν σαφές ότι κάτι σάπιο υπάρχει στο βασίλειο της Δανιμαρκίας. Κομπορρήμονες και ανιστόρητοι οι εν λόγω κύριοι πρέσβευαν ούτε λίγο ούτε πολύ την... απόσυρση της Ακρόπολης ως τοπόσημου της Αθήνας και έβαζαν στη θέση της τους ουρανοξύστες του Ελληνικού, προσπαθώντας να χωρέσουν στα στενά μαύρα σακάκια τους, τύπου post mondern γιάπι, έναν ολόκληρο πολιτισμό.

Μια κουλτούρα, έναν τόπο και μια ανθρωπογεωγραφία που, όσο κι αν έχει πληγώσει την έννοια της αισθητικής, απέχει εκατομμύρια έτη φωτός από το φωσφοριζέ γούστο της νεοσύστατης αισθητικής Ντουμπάι.

Από εκείνες τις πολύκροτες ημέρες των συνεδριάσεων του ΚΑΣ, την ανελέητη πολεμική απέναντι σ' όσους εξέφραζαν διαφορετική άποψη από αυτή των επενδυτών, μέχρι την προχθεσινή παρουσίαση της αρχιτεκτονικής πρότασης για το ολοκληρωμένο κέντρο αναψυχής που θέλει να δημιουργήσει στο Ελληνικό η αμερικανική MGE, εφόσον κερδίσει στον εν εξελίξει διαγωνισμό για την παραχώρηση της άδειας του καζίνο, δεν έχει κυλήσει πολύ νερό στο αυλάκι. Η ρητορική ωστόσο παραμένει η ίδια, από πλευράς συμμετεχόντων στο επενδυτικό πλάνο. Από την αλλαγή του τοπόσημου της Αθήνας περάσαμε στο αντιστοίχως ανάλογο όραμα του Ελληνοαμερικανού διευθύνοντα σύμβουλου της Mohegan Μάριου Κοντομέρκου ότι η συγκεκριμένη πρόταση «θα επαναπροσδιορίσει τη σύγχρονη ταυτότητα της Ελλάδας για πάντα».

Από την πρώτη στιγμή που εμφανίστηκαν τα εμπνευσμένα από τις "Καρυάτιδες", σύμφωνα με το αμερικανικό αρχιτεκτονικό γραφείο, σχέδια για το καζίνο, έγινε εμφανές οτι η αισθητική που προβάλλουν "κουμπώνει" με την ηθική της σύλληψης του ίδιου του επενδυτικού πλάνου στο Ελληνικό. Βέβαια, το μιντιακό σύστημα φρόντισε να τα πασπαλίσει με χολυγουντιανή χρυσόσκονη, ωστόσο οι... ιθαγενείς τα έλουσαν με μια μεγάλη γκάμα "κοσμητικών" επιθέτων στο Διαδίκτυο.

Στην πραγματικότητα, αυτά τα δυο πανύψηλα κτήρια, που οι εμπνευστές τους επιδιώκουν να εγκαταστήσουν στο Ελληνικό, εισβάλλουν άκομψα και άγαρμπα σε ένα περιβάλλον προσπαθώντας να αλλοιώσουν τα ταυτοτικά στοιχεία του και την ανθρωπογεωγραφία του. Έτσι όπως εισέβαλε πριν περίπου ενάμιση χρόνο στη δημόσια σφαίρα εκείνη η περίφημη ερώτηση: "πείτε μου τώρα, το παιδί των 17 ετών που θα ψηφίσει για πρώτη φορά, που το ενδιαφέρει πώς θα είναι η Ελλάδα το 2030, τι το ενδιαφέρει τι έγινε το 1963;". Προφανώς η δολοφονία του Λαμπράκη, η ιστορική μνήμη γενικά, μοιάζει γεγονός ανάξιο λόγου μπροστά σ' αυτού του είδους την αισθητική της ανάπτυξης, χαρακτηριστικά δείγμα της οποίας είναι η απεικόνιση του Παρθενώνα στα μπουκάλια της Coca - Cola και προφανώς η συγκεκριμένη αρχιτεκτονική πρόταση. Πρόταση που αναδεικνύει μια αρχιτεκτονική γυμνή, άσεμνη και άξεστη. Η καλλιέργεια άλλωστε αυτής της αισθητικής δεν είναι τυχαίο που συνοδεύεται από κάτι πολύ πιο ύπουλο και διαβρωτικό. Την προσομοίωση δηλαδή ενός πολιτισμού, από τους παλαιότερους του πλανήτη, με τα πιο ευτελή δείγματα μιας εμπορικής διαδικασίας στην οποία η ιστορική διαχρονία και μνήμη είναι στοιχεία περιττά.

Ωστόσο, επειδή το μάτι του ειδικού μπορεί να εντοπίζει λεπτομέρειες και συνδέσεις με μεγαλύτερη ευκρίνεια, προσπαθώντας να αποκωδικοποιήσουμε με περισσότερη σαφήνεια την αρχιτεκτονική πρόταση για το καζίνο του Ελληνικού, απευθυνθήκαμε σε πέντε γνωστούς αρχιτέκτονες. Ο Σόλων Ξενόπουλος, κοσμήτορας στο Πανεπιστήμιο Πάφου, ο Σταύρος Σταυρίδης και ο Τάσης Παπαϊωάννου καθηγητές Αρχιτεκτονικής στο ΕΜΠ, ο Ματθαίος Παπαβασιλείου, αναπληρωτής καθηγητής Αρχιτεκτονικής στο ΕΜΠ, και η αρχιτέκτονας και ζωγράφος Άννα Φιλίνη μας βοηθούν να κατανοήσουμε την οπτική της συγκεκριμένης αρχιτεκτονικής πρότασης.

Επιμέλεια: Πόλυ Κρημνιώτη

Σόλων Ξενόπουλος

Προκλήσεις και αντιθέσεις

Είναι ταυτόχρονα προσβλητικό για τη νοημοσύνη όλων και εξαιρετικά οδυνηρό να έχει κανείς να σχολιάσει θέματα της αρχιτεκτονικής, κρίνοντας μάλιστα σκόπιμα προκλητικά κακέκτυπα.

Είναι δε και σε πολύ μεγάλο βαθμό μάταιο, εάν δεν πρόκειται και για παγίδα, για δύο πολύ ουσιαστικούς και βασικούς λόγους.

Οποιοδήποτε σχόλιο, θετικό, ουδέτερο, πολύ δε περισσότερο αρνητικό, συνιστά διαφήμιση και προβολή του συγκεκριμένου προϊόντος. Η περαιτέρω συζήτηση γι’ αυτό δυστυχώς συμβάλλει καθοριστικά στην εξοικείωση του κοινού με οτιδήποτε το προϊόν αυτό αφορά στο σύνολό του, δηλαδή ως διακήρυξη, ως σύλληψη, ως μέσον και ως πράξη.

Για ακόμα μια φορά λοιπόν η αρχιτεκτονική δείχνει την άσκημη και σκοτεινή πλευρά της, σε έναν τόπο ολόλουστο στο λαμπερό φως.

Λέει λοιπόν ο Κορνήλιος Καστοριάδης κάπου:

« Θα έπρεπε όμως να είναι κανείς τελείως κενός για να μη βλέπει ότι η υπερφυσική ομορφιά αυτής της φύσης, το ανήριθμον γέλασμα αυτής της θάλασσας, η κατευναστική λάμψη του φωτός καθιστούν ακόμα πιο μαύρη τη βεβαιότητα του σκοτεινού Άδη, όπως η γαλάζια διαφάνεια των νησιών και των βουνών που αιωρούνται πάνω στις υγρές ανταύγειες καθιστά ακόμα πιο αβάσταχτη τη σκοτεινή και αδιάκοπη ταραχή του πάθους μας και της σκέψης μας. Σε αντίθεση ακριβώς με την εντονότερη δυνατή εμπειρία της πληρότητας της φύσεως, σε αντίθεση με τη φαντασματική νοσταλγία μιας αίσθησης, όπως η αίσθηση του δελφινιού στο Αιγαίο, του αλόγου στη Θεσσαλία, του τζίτζικα στους Δελφούς".


Σταύρος Σταυρίδης

Συνομιλεί μόνο με ανάλογα εγχειρήματα στο Ντουμπάι

Δυστυχώς, η ευκαιρία να αμφισβητηθεί σε επίπεδο κεντρικής πολιτικής το όραμα της ανάπτυξης με την προσέλκυση μεγάλων επενδύσεων χάθηκε με την προηγούμενη κυβέρνηση, που εμφανίστηκε να προσπαθεί απλώς να μετριάσει τις κοινωνικές συνέπειες τέτοιων μεγα-προγραμμάτων, νομιμοποιώντας όμως την αναγκαιότητά τους. Η πρόταση για το «ολοκληρωμένο τουριστικό συγκρότημα με καζίνο» στο Ελληνικό απλώς επιβεβαιώνει το προφανές: μια τεράστια επένδυση που θέλει να κερδοφορήσει μέσω μιας τέτοιας έκτασης επέμβασης στην πόλη και το τοπίο θέλει να είναι εντυπωσιακή, επιβλητική, θεαματική και εμβληματική. Αδιαφορεί για την κλίμακα της περιοχής αλλά και της Αθήνας όπως αδιαφορεί για το περιβαλλοντικό και κοινωνικό αποτύπωμα της χειρονομίας της. Συνομιλεί μόνο με ανάλογα εγχειρήματα στο Ντουμπάι (αλλά και στο γειτονικό μας Βελιγράδι), που υπόσχονται ένα πακέτο θεαματικής πολυτέλειας και ελκυστικής κατανάλωσης.

Μια σημείωση μόνο για τον τρόπο που το βίντεο που συνοδεύει την πρόταση επικαλείται την ευρηματικότητα του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού: οτιδήποτε μπορεί να εμφανιστεί ως πηγή έμπνευσης. Εδώ όμως η αφήγηση της έμπνευσης (που τελείως επιπόλαια επικαλείται ένα αυθαίρετο περίγραμμα του κορμού Καρυάτιδων) θέλει να πείσει πως η μορφή των κτηρίων απηχεί τις αξίες του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού. Πρόσφατα, κάποιοι υψηλά ιστάμενοι μίλησαν για το τι έχει να «πουλήσει» σήμερα η χώρα... Κάποιοι άλλοι το κατάλαβαν και το σέρβιραν με το απαραίτητο φαντασμαγορικό περιτύλιγμα για το οποίο έγινε διάσημο το Λας Βέγκας. Είναι χρήσιμο που, στον ακραίο περιβαλλοντικό και οικονομικό κυνισμό της, αυτή η πρόταση δείχνει ακόμη και στους πιο δύσπιστους (αλλά πάντως καλοπροαίρετους) ποιοι είναι οι στόχοι και ποιες είναι οι αξίες αυτής της επαγγελλόμενης ανάπτυξης.


Ματθαίος Παπαβασιλείου

Το προτεινόμενο τερατούργημα να μην σημαδέψει το αττικό τοπίο

Η ποιότητα της αρχιτεκτονικής μιας χώρας αποτελεί τον πιο ευαίσθητο δείκτη του πολιτισμού της. Απαιτεί ένα υψηλό επίπεδο περιβαλλοντικής και αισθητικής παιδείας και θεωρητικά έχει αναχθεί σε συνταγματικά προστατευόμενη αξία με το άρθρο 24, το οποίο εκτός από το φυσικό, συμπεριλαμβάνει και το ανθρωπογενές περιβάλλον. Έχει επομένως ιδιαίτερη σημασία ο σχεδιασμός των κτηρίων μεγάλης κλίμακας να επιχειρεί τη σύνδεση και τον συσχετισμό των νέων κατασκευών με την ταυτότητα του τόπου που θα τα παραλάβει. Μετά την επικύρωση, από την Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας, του γενικού σχεδίου για την έκταση του πρώην αεροδρομίου του Ελληνικού, όπου προβλέπεται η ανέγερση έξι ουρανοξυστών, είναι πλέον αδήριτη ανάγκη να εξασφαλισθεί η εμπλοκή της κοινωνίας στον έλεγχο της σχεδιαζόμενης «επένδυσης».

Το μέγεθος των κτηρίων που προγραμματίζονται είναι διπλάσιο από το ψηλότερο κτήριο της πόλης: τον 28ώροφο Πύργο των Αθηνών. Η ελάχιστη προϋπόθεση για την ανέγερση τεράστιων σε μέγεθος κτηριακών συγκροτημάτων που θα είναι ορατά απ’ όλη την Αττική είναι η διασφάλιση της ποιότητας του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού. Είδαμε πρόσφατα λοιπόν με τρόμο τα πρώτα σχέδια για το μελλοντικό θέρετρο αναψυχής με καζίνο. Το σχέδιο υπογράφεται μεν από ένα πολύ μεγάλο (σε οικονομικό μέγεθος) αρχιτεκτονικό γραφείο των ΗΠΑ αλλά παραμένει μια πρωτόλεια σχεδιαστική προσπάθεια.

Ο επενδυτής κατέθεσε μια απαράδεκτη πρόταση: Δύο όγκοι 60 (200μ.) και 30 (100μ.) περίπου ορόφων ενώνονται σε ύψος 100 μέτρων πάνω από την θάλασσα με μια τεράστια σε μέγεθος εξέδρα, τόσο μεγάλη που θα μπορούσε να φιλοξενεί ένα γήπεδο ποδοσφαίρου. Το προτεινόμενο από τον επενδυτή ως «εμβληματικό κτήριο» στερείται κάθε νοηματικού περιεχομένου και αδιαφορεί όχι μόνο για το περιβάλλον, αλλά και για τη μορφική γλυπτική επεξεργασία που θα το καταστήσει αισθητικά αποδεκτό και που θεωρητικά είναι το ζητούμενο από παρόμοιες επενδύσεις που θέλουν να συνδέσουν το όνομα της εμπορικής λειτουργίας τους με ένα κομψό κτηριακό κέλυφος. Επιπλέον, για να αιτιολογηθεί το καμπυλόσχημο περίβλημα, προτάσσεται μια παντελώς ατεκμηρίωτη μορφολογική εξάρτηση από τις Καρυάτιδες και έτσι μηχανιστικά επιχειρείται η σύνδεση της πρότασης με την Αθήνα και τον Παρθενώνα. Η αφόρητη ελαφρότητα, εκφρασμένη με φρικαλέα επιπολαιότητα, αποδεικνύει ότι οι επενδυτές του Ελληνικού αντιμετωπίζουν τους Έλληνες πολίτες ως ιθαγενείς, που τα γυαλιστερά φωτορεαλιστικά αρκούν για να τους εντυπωσιάσουν, ώστε να εγκρίνουν κάθε ανοησία που προτείνουν. Η αρχιτεκτονική κοινότητα, οι Αρχιτεκτονικές Σχολές, ο Σύλλογος Αρχιτεκτόνων και το ΤΕΕ καλούνται να αντιδράσουν ώστε το προτεινόμενο τερατούργημα να μην σημαδέψει το αττικό τοπίο.


Τάσης Παπαϊωάννου

Η αρχιτεκτονική στην υπηρεσία της αγοράς

Προ ημερών παρουσιάστηκε με κάθε επισημότητα το σχέδιο για το “περιβόητο” καζίνο στην περιοχή του Ελληνικού, από μια κοινοπραξία που διεκδικεί την κατασκευή του στον σχετικό διαγωνισμό που είναι σε εξέλιξη. Η εμπορική αρχιτεκτονική, για άλλη μια φορά ως φωτορεαλιστική εικόνα, γίνεται το όχημα στην υπηρεσία της πολιτικής και επιχειρηματικής προπαγάνδας για τα δήθεν σπουδαία αναπτυξιακά έργα που θα πραγματοποιηθούν στη χώρα μας. Έργα που, στο όνομα ενός σημαντικού εθνικού στόχου -όπως πάντοτε προσπαθούν να μας πείσουν-, θα επιλύσουν ως εκ θαύματος πολλά προβλήματα που ταλανίζουν την ελληνική κοινωνία και κυρίως αυτό της ανεργίας.

Η μορφή του συγκροτήματος, που περιλαμβάνει καζίνο και ξενοδοχείο, συντίθεται από δύο πύργους διαφορετικού ύψους που συστρέφονται άγαρμπα στον χώρο, ενώ συνδέονται άτεχνα στο δώμα του χαμηλότερου όγκου. Μια αρχιτεκτονική χαμηλής, δυστυχώς, αρχιτεκτονικής στάθμης, η οποία, στην προσπάθεια να “πουλήσει”, επικαλείται τη μορφή των Καρυάτιδων ως δήθεν πηγή έμπνευσης και με την πονηρή, φυσικά, σκέψη να συνδέσει το νέο αρχιτεκτόνημα με την αρχαία ιστορία της χώρας ώστε να αποκτήσει υπεραξία. Γιατί δεν είναι η πρώτη φορά που μνημεία του παγκόσμιου πολιτισμού, όπως ο Παρθενώνας, για παράδειγμα, χρησιμοποιούνται ως σύγχρονα brand names προκειμένου να κερδίσουν επικοινωνιακά οι “επενδυτές”, διαφημίζοντας ανέξοδα τα καταναλωτικά προϊόντα τους. Αντίθετα όμως, το νέο καζίνο, χολιγουντιανής αισθητικής, ομοιάζει με αντίστοιχα έργα που χτίστηκαν στα Αραβικά Εμιράτα, όπου πολλοί Δυτικοί αρχιτέκτονες πουλάνε, ως άλλες γυαλιστερές χάντρες στους ιθαγενείς, την kitsch πραμάτεια τους στην αραβική χερσόνησο.

Στο σχετικό video που παρουσιάζεται στο Διαδίκτυο, το συγκρότημα εμφανίζεται ως “πρωτοποριακό και καινοτόμο” αρχιτεκτονικό έργο, που θα αναβαθμίσει την περιοχή και επιβεβαιώνει, δυστυχώς, για άλλη μια φορά, τη γνωστή μέθοδο προβολής που έχει κατά κόρον εφαρμοστεί στο παρελθόν. Μία επικοινωνιακή διαφημιστική καμπάνια που επιχειρεί να επιβάλει de facto ειλημμένες αποφάσεις και την ίδια στιγμή να ακυρώσει κάθε αντίθετη φωνή, κάθε αρνητική κριτική, κάθε ένσταση από τη μεριά των πολιτών της πρωτεύουσας και των κατοίκων της περιοχής που αγωνίζονται για την ποιότητα του αστικού περιβάλλοντος μέσα στο οποίο ζουν.


Άννα Φιλίνη

Ύβρις προς την αττική γη το νέο «τοπόσημο» για το Ελληνικό

Οι εικόνες μέσα από φωτογραφίες και βίντεο του νέου γιγάντιου σε όγκο και υπερφίαλου σε συμβολισμούς κτηρίου που προορίζεται για το Ελληνικό έδωσαν κυριολεκτικά γροθιά στο στομάχι. Κι η αισθητική αυτή γροθιά δεν αφορά, βέβαια, μόνον αρχιτέκτονες και άλλους εικαστικούς καλλιτέχνες, αλλά αφορά και κάθε δημοκρατικό πολίτη που σέβεται το γίγνεσθαι και την ιστορία των πόλεων.

Είχαμε εναντιωθεί από την αρχή στην ανάπτυξη των γιγάντιων κτηρίων που προορίζονταν για την ακτή στη θέση του Ελληνικού. Τώρα, οι τρισδιάστατες εικόνες που είδαμε επιβεβαιώνουν τους φόβους μας. Βλέποντας τους γιγάντιους όγκους του νέου καζίνο από τη θάλασσα κι από οποιοδήποτε σημείο του κέντρου της ακτής του Σαρωνικού Κόλπου, αυτοί ανταγωνίζονται εχθρικά, με το μέγεθός τους, τόσο τον ιερό βράχο της Ακρόπολης της Αθήνας όσο και τον λόφο του Λυκαβηττού με τον Άη - Γιώργη. Επιπλέον δημιουργούν ένα συγκεκριμένο φράγμα μπρος στην ελεύθερη διέξοδο ορατότητας και αερισμού από τους γύρω ορεινούς όγκους του Λεκανοπεδίου, από Υμηττό μέχρι Αιγάλεω.

Ο διευθύνων σύμβουλος της κοινοπραξίας, που σχεδίασε τον νέο ουρανοξύστη του Ελληνικού, πρόβλεψε με κυνισμό ότι «θα προσδιορίσει τη σύγχρονη ταυτότητα της Ελλάδας για πάντα» και είπε ότι η έμπνευση προέρχεται από τις Καρυάτιδες του Ερεχθείου. Δεν αξίζει να του ασκήσει κανείς κριτική για προγονοπληξία, γιατί είναι σαφές ότι η επίκληση των Καρυατίδων γίνεται μάλλον αφενός για να καλοπιάσει αφενός τους ακροδεξιούς στην κυβέρνηση αφετέρου για να κρύψει το θράσος του κτηρίου καζίνο απέναντι στην Ακρόπολη και την αιωνιότητα. Η αισθητική των «πεσσών» που δείχνουν να ποδοπατούν άχαρα το έδαφός μας θα εξαγριώνει σίγουρα κάθε μελλοντικό θεατή που θα αναζητεί με πάθος ψηλά λίγο γαλάζιο ουρανό για να ξεπεράσει με το βλέμμα τις χονδροειδείς προσπάθειες απομίμησης και την ύβρι απέναντι στην αττική γη. Ας ελπίσουμε ότι το Κεντρικό Αρχιτεκτονικό Συμβούλιο θα σταθεί εμπόδιο στην ανέγερση αυτού του εξαμβλωματικού κτηρίου.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL