"Η μνήμη είναι ένα θέμα που γενικά με απασχολεί και ως πολίτη και ως καλλιτέχνη. Την ώρα λοιπόν που συγκεντρώνω το αρχείο των γονιών μου, του Μέμου και της Ζιζής Μακρή, σκέφτηκα ότι θα ήταν ωφέλιμο να ξαναθυμηθούμε κάποιους σημαντικούς δημιουργούς και τον τρόπο με τον οποίο ως πολίτες δέχτηκαν το αποτύπωμα της Ιστορίας" λέει η γλύπτρια Κλειώ Μακρή για την ιδέα της που πρόθυμα υιοθέτησαν και φιλοξενούν στον χώρο τους, Poems & Crimes, από αύριο έως και την Πέμπτη, οι εκδόσεις Γαβριηλίδη, όπου θα επικεντρωθεί το φετινό τους αφιερωματικό τετραήμερο μνήμης, αναφοράς και διαλόγου με τίτλο "Αυτοεξόριστοι Έλληνες διανοούμενοι" σε τέσσερις εμβληματικές φυσιογνωμίες της ελληνικής τέχνης και διανόησης, τον γλύπτη Μέμο Μακρή, τον σκηνοθέτη, συγγραφέα, μεταφραστή Γιώργο Σεβαστίκογλου, τον σκηνοθέτη Αντώνη Βογιάζο και τον συγγραφέα Δημήτρη Χατζή, που αναγκάστηκαν να εκπατριστούν μετά το εθνικό μας τραύμα.
"Οι ζωές τους, οι χαρές τους, οι φόβοι τους, οι σκέψεις τους, η καθημερινότητα και η δράση τους θέλουμε να φανούν σ' αυτό το αφιέρωμα για να δούμε παράλληλα πώς η ανθρώπινη πλευρά ενός καλλιτέχνη συναντιέται με την τέχνη του και με τα δρώμενα της εποχής" λέει η Κλειώ Μακρή, κόρη του γλύπτη Μέμου και της χαράκτριας Ζιζής Μακρή, εξηγώντας παράλληλα ότι επιλέγησαν οι συγκεκριμένοι γιατί "έχω μαζί τους κοινά βιώματα". "Σαφώς υπάρχουν πολλοί και σημαντικοί αυτοεξόριστοι της μεταπολεμικής περιόδου, αλλά για τους συγκεκριμένους μπορούσαμε να πραγματοποιήσουμε ένα επαρκές αφιέρωμα σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα και να φωτίσουμε πτυχές της προσωπικότητά τους".
Οι ομιλίες
Στο αφιέρωμα θα μιλήσουν συγγενείς, φίλοι και ομότεχνοι που έζησαν μαζί τους, γνωρίζουν καλά το έργο, τη ζωή και τη δράση τους, ενώ ο Ηλίας Νικολακόπουλος, καθηγητής Κοινωνικής Θεωρίας και Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, στην αυριανή έναρξη του αφιερώματος θα θέσει το ιστορικό πλαίσιο και θα αναφερθεί επίσης στις κοινές εμπειρίες του με τους τέσσερις. Έτσι, στην αυριανή εκδήλωση, που επικεντρώνεται στον σπουδαίο γλύπτη Μέμο Μακρή, εκτός από την κόρη του θα μιλήσει επίσης ο εικαστικός Κυριάκος Ρόκος και θα παρέμβει ο ποιητής Τίτος Πατρίκιος, ενώ θα προβληθεί το ντοκιμαντέρ "Πορτρέτο του γλύπτη Μέμου Μακρή" του Δημήτρη Στουπή.
Την Τρίτη, για τον Γιώργο Σεβαστίκογλου θα μιλήσουν η σύζυγός του, συγγραφέας Άλκη Ζέη, ο σκηνοθέτης Μάνος Ζαχαρίας και ο συγγραφέας Πέτρος Μάρκαρης και θα προβληθεί το "Μονόγραμμα" που έχει σκηνοθετήσει ο γιος του Πέτρος Σεβαστίκογλου.
Την Τετάρτη, για τον Αντώνη Βογιάζο θα μιλήσουν ο φίλος του ποιητής Τίτος Πατρίκιος, ο σκηνοθέτης Άγγελος Κοβότσος και ο καθηγητής Ηλίας Νικολακόπουλος, ενώ θα προβληθεί το μοναδικό, ίσως, οπτικό ντοκουμέντο στο οποίο εμφανίζεται ο ίδιος, μία τηλεοπτική συνέντευξή του στη δημοσιογράφο Ρένα Θεολογίδου.
Το αφιέρωμα ολοκληρώνεται την Πέμπτη με τον σπουδαίο πεζογράφο Δημήτρη Χατζή, για τον οποίο θα μιλήσουν η Κλειώ Μακρή, που έζησε κοντά στον Χατζή στα χρόνια της αυτοεξορίας, ο κριτικός λογοτεχνίας Αλέξης Ζήρας και η καθηγήτρια Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Νάσια Γιακωβάκη. Στη διάρκεια του αφιερώματος, στον εκθεσιακό χώρο των εκδόσεων Γαβριηλίδης θα εκτίθενται φωτογραφίες της εποχής από το αρχείο της Κλειώς Μακρή και της Άλκης Ζέη.
"Θυμάμαι πολύ καλά τον Χατζή, που ερχόταν πολύ συχνά στο σπίτι, αλλά και τον Γιώργο Σεβαστίκογλου και την Άλκη Ζέη, με τους οποίους ήταν πολύ φίλοι οι γονείς μου αλλά και εγώ είμαι πολύ φίλη από τότε με τον Πέτρο και την Ειρήνη. Πολύ έντονα στη μνήμη μου έχουν χαραχτεί οι διακοπές στο Πιράνο" λέει η Κλειώ Μακρή και εξηγεί την προσπάθεια των τεσσάρων να καταστήσουν τη γιουγκοσλαβική λουτρόπολη σημείο συνάντησης αυτοεξόριστων Ελλήνων διανοούμενων στα χρόνια της δικτατορίας.
"Ένα χρόνο μετά το απριλιανό πραξικόπημα, οι γονείς μου είχαν κανονίσει να επιστρέψουν για διακοπές στο Πιράνο προσκαλώντας παράλληλα και αρκετούς φίλους τους αυτοεξόριστους που ζούσαν στη Γαλλία ή τη Σοβιετική Ένωση. Θυμάμαι ότι αυτή ήταν μια συνάντηση των αυτοεξόριστων Ελλήνων που ζούσαν στη δυτική Ευρώπη με τους αυτοεξόριστους που ζούσαν στο ανατολικό μπλοκ. Έτσι, εκείνο το καλοκαίρι το πέρασαν μαζί οι τέσσερις στους οποίους επικεντρώνεται το αφιέρωμα, αλλά θυμάμαι ότι ήταν εκεί και ο Μίμης Δεσποτίδης, ο Ηλίας Νικολακόπουλος, ο Θανάσης Χατζής, ο Μάνος Ζαχαρίας, ο Ροβήρος Μανθούλης, ο Μάριος Πλωρίτης, ο Γιώργος Βουδούρης και αρκετοί ακόμα".
"Θυμάμαι έντονα τη συγκίνησή τους όταν συναντήθηκαν" λέει η Κλ. Μακρή περιγράφοντας την καθημερινότητα εκείνων των ημερών. "Υπήρχε ένα κεντρικό καφενείο στην παραλία που βρισκόντουσαν καθημερινά, συζητούσαν σίγουρα γύρω από την πολιτική και τα γεγονότα στην Ελλάδα αλλά και την Ευρώπη, όμως εκείνο που κρατάω στη μνήμη μου είναι πόσο δεμένοι ήταν μεταξύ τους. Από το 1968 και μέχρι το 1973 συναντιόντουσαν κάθε καλοκαίρι στο Πιράνο. Κάθε φορά είχαν πολλά να πουν μεταξύ τους, αλλά δεν θα ξεχάσω την αγωνία τους, ειδικά όσων ζούσαν στο ανατολικό μπλοκ, που είχαν απομακρυνθεί από την Ελλάδα από το 1946-'49, να πιάσουν το νήμα μιας επαφής με την ελληνική πραγματικότητα αλλά και τους παλιούς τους φίλους. Ήταν έντονη η προσπάθειά τους από τη μία να αποτυπωθεί το στίγμα τις ελληνικής τέχνης και διανόησης στις χώρες που ζούσαν και από την άλλη να συγκροτήσουν μια κοινότητα καλλιτεχνών και διανοούμενων που θα μπορούσε να επηρεάσει ενδεχομένως κάποια γεγονότα υπέρ των Ελλήνων που βίωναν τη δικτατορία. Καταλαβαίνετε πόσο δύσκολο ήταν αυτό στην ψυχροπολεμική συνθήκη που υπήρχε εκείνα τα χρόνια".
Όσο για την ίδια, αυτά τα καλοκαίρια τη σημάδεψαν "από την ανθρώπινη πλευρά τους", όπως λέει. "Ήταν πολύ έντονα και ταυτόχρονα πολύ χαρούμενα. Το να θυμηθούμε αυτούς τους ανθρώπους σημαίνει να γνωρίσουμε και μικρές ψηφίδες της Ιστορίας μας" επισημαίνει.
Σάμης Γαβριηλίδης: Αφιερώματα μνήμης
Στο θέμα της μνήμης άλλωστε επικεντρώνει και ο εκδότης Σάμης Γαβριηλίδης, εμπνευστής των αφιερωματικών τετραημέρων. "Στομ χώρο των εκδόσεων πραγματοποιούμε τέτοιους κύκλους εκδηλώσεων διότι θεωρούμε ότι η μνήμη πρέπει να παραμένει ζωντανή για να μπορούμε να χρησιμοποιούμε τα θετικά της Ιστορίας και του πολιτισμού μας και να ξεπερνούμε τους σκοπέλους".
Μ' αυτό το σκεπτικό, μετά τους "Αυτοεξόριστους Έλληνες διανοούμενους", τον Ιούλιο θα πραγματοποιηθεί ακόμα ένα αφιέρωμα στην αντίστοιχη περίοδο με τίτλο "Οι μετεμφυλιακοί μας πεζογράφοι", που θα επικεντρωθεί στον Αλέξανδρο Κοτζιά, τον Ανδρέα Φραγκιά και τον Στρατή Τσίρκα και θα το επιμεληθεί ο κριτικός λογοτεχνίας Αλέξης Ζήρας. Για τον Σεπτέμβριο οι εκδόσεις Γαβριηλίδη ετοιμάζουν μεγάλη έκθεση γλυπτικής για το εμβληματικό "Ματαρόα" που μετέφερε τον ανθό της ελληνικής διανόησης από τη δίνη του Εμφυλίου στο Παρίσι.
