Σήμερα κυκλοφορεί μαζί με την "Αυγή" σε τρίτη ελληνική έκδοση το βιβλίο του Κώστα Φιλίνη "Θεωρία των παιγνίων και πολιτική στρατηγική" και μάλιστα για πρώτη φορά σε ενιαίο τόμο μαζί με το κεφάλαιο που είχε γράψει ο πατέρας μου στη φυλακή σχετικά με τον Εμφύλιο. Το γεγονός αυτό συμβαίνει λίγες μόλις μέρες μετά τη συγκλονιστική έκθεση που είδαμε από το Ίδρυμα της Βουλής για τον Νίκο Πλουμπίδη και τη σχετική πολύ εμπεριστατωμένη ημερίδα που επίσης διοργανώθηκε από το Ίδρυμα.
Συγκινημένη βαθιά, αισθάνθηκα την ανάγκη να ξαναφέρουμε στο φως τη συνέντευξη του Κώστα Φιλίνη στον Λευτέρη Μαυροειδή, την οποία αυτός δημοσίευσε στο βιβλίο του "Αγωνιστές. - Η ελληνική Αριστερά χθες, σήμερα, αύριο" (Προσκήνιο, 2002), όπου, απαντώντας ο πατέρας μου σε ερωτήσεις για τη ζωή του, αναφέρεται και στον Νίκο Πλουμπίδη και σε πολλά ζητήματα της περιόδου της δικής του παρανομίας μέχρι που πιάστηκε το 1955.
Η συνέντευξη αυτή έχει ιδιαίτερη σημασία: τα κείμενα που μας άφησε ο Φιλίνης ασχολούνται με πολιτικά προβλήματα και καθήκοντα σε συγκεκριμένες ιστορικές συνθήκες, κυρίως της περιόδου όπου υπήρξε ηγετικό στέλεχος της Ανανεωτικής Αριστεράς, με αποτέλεσμα ότι δεν πρόλαβε να γράψει απομνημονεύματα και εμπειρίες από την εποχή που δούλευε στην Αθήνα ως παράνομο στέλεχος του ΚΚΕ. Οπότε αυτό το κείμενο μέσα στο βιβλίο του Λευτέρη Μαυροειδή χρησιμεύει σε μας ως πολύτιμη μαρτυρία σχετικά με την ενεργή συμμετοχή του τη δύσκολη εκείνη περίοδο.
Μιλάει με θερμά λόγια για τον Νίκο Πλουμπίδη:
«Καταρχήν είχα γνωρίσει τον Νίκο Πλουμπίδη το φθινόπωρο του 1942, όταν σ’ ένα αχτίβ στελεχών της νεολαίας ήρθε από την πλευρά του Κόμματος να μας αναλύσει μιαν απόφαση της Κομμουνιστικής Διεθνούς των Νέων (του 1935 αν δεν κάνω λάθος), η οποία έλεγε ότι στις συνθήκες του αντιφασιστικού αγώνα θα έπρεπε όλες οι κομμουνιστικές νεολαίες (κυρίως της Ευρώπης) να προετοιμάσουν 'ενιαίες' αντιφασιστικές οργανώσεις νεολαίας.
Ήδη στην Ελλάδα είχαμε καθεστώς ξένης κατοχής και διεξάγαμε εθνικοαπελευθερωτικόν αγώνα, υπήρχε ήδη το ΕΑΜ Νέων ως συνεργασία αντιφασιστικών οργανώσεων, ήμασταν δηλαδή έτοιμοι ώστε σε λίγους μήνες να προχωρήσουμε στην 'Ενιαία'... Τον Πλουμπίδη τον γνωρίσαμε στο αχτίβ ως 'Μπάρμπα' (ονομασία για τα παλιότερα στελέχη).
Μου έγινε πολύ συμπαθής για δύο λόγους: Πρώτο, γιατί τον συνέδεσα με κάτι το καινούργιο για το κομμουνιστικό κίνημα που επρόκειτο να φτιάξουμε. Και σημειώνω ότι οι συγκεκριμένες συνθήκες στις περισσότερες άλλες ευρωπαϊκές χώρες δεν επέτρεψαν να ιδρύσουν κάτι παρόμοιο με την ΕΠΟΝ... Δεύτερο, γιατί έβλεπα μπροστά μου έναν άνθρωπο σύμβολο της θυσίας, φυματικό -η φυματίωση ήταν τότε σχεδόν αγιάτρευτη- να κρατάει με διακριτικότητα το πτυελοδοχείο, όπως άλλωστε όλοι τότε οι φυματικοί.
Όταν λοιπόν ακούστηκε από το Ρ.Σ. 'Ελεύθερη Ελλάδα' ότι ο Πλουμπίδης είναι 'χαφιές' κι ακόμα περισσότερο ύστερα ότι τάχα δεν εκτελέστηκε και οι φωτογραφίες του ως εκτελεσμένου ήταν πλαστές, καταλαβαίνεις ότι ήταν αδύνατο να το πιστέψω».
Θυμίζω ότι ο πατέρας μου το 1948, μετά τη ματαίωση για αντικειμενικές συνθήκες της απόφασης του Κόμματος να ανέβει στο βουνό και μετά την επανένταξή του στο προεδρείο της ΕΠΟΝ, συμμετείχε στο δεύτερο παράνομο κομματικό κέντρο στην Αθήνα που δημιούργησε ο Κασιμάτης -κι αυτός μέλος του προεδρείου της ΕΠΟΝ- εκτός του παράνομου κέντρου του Πλουμπίδη, σύμφωνα με εντολή του Κόμματος απ’ έξω.
Αρχές του 1954 ο Φιλίνης πήγε μετά από κομματική απόφαση με παράνομο διαβατήριο στο Βουκουρέστι. Εκεί αναφέρει ότι στις συναντήσεις του με τα μέλη του Π.Γ. Μπαρτζώτα, Βλαντά και Γούσια άκουσε σοβαρές κατηγορίες για χαφιέδες μέσα στον παράνομο μηχανισμό στην Ελλάδα (κυρίως τότε για τον Κασιμάτη) με το σκεπτικό: «Πως εξηγείς ότι, ενώ η ΕΠΟΝ είχε παλιά 25.000 μέλη στην Αθήνα τώρα έχουν μείνει λίγες εκατοντάδες;». Επισημαίνω την απάντηση του πατέρα μου απέναντι σε αυτήν την πολιτικά λαθεμένη και τελικά εγκληματική θέση της τότε καθοδήγησης, της οποίας σοβαρότερη επίπτωση είχε ήδη υπάρξει η στάση απέναντι στον Πλουμπίδη:
«Τους απαντώ: Πάλι καλά που είμαστε τόσοι με την κατάσταση που υπάρχει κάτω. Και τους θέτω το ερώτημα: Γιατί πρέπει υποχρεωτικά να υπάρχει κάποιος χαφιές για να γίνει αυτή η μείωση; Επεσήμανα ότι... είχε μεσολαβήσει το καθεστώς της εμφυλιοπολεμικής τρομοκρατίας, οι μαζικές συλλήψεις και η φυσική διαρροή των οργανώσεων κάτω από τις νέες συνθήκες...δεν μπορεί να γίνει σύγκριση των συνθηκών ενός εθνικο-απελευθερωτικού αγώνα που έκανε η ΕΠΟΝ στην περίοδο της Αντίστασης και του τρομερά δύσκολου εμφυλίου πολέμου... Η απάντηση του Μπαρτζώτα στην επιχειρηματολογία μου ήταν: Πρόσεχε, σύντροφε, (...) δεν σκέφτεσαι βαθιά, κομματικά, σταλινικά. Σταλινικά σημαίνει να αναζητείς τον ταξικό εχθρό σε κάθε ζημιά που παθαίνει το λαϊκό κίνημα...».
Αναφέρει επίσης ότι πιο σκληρός στις συζητήσεις ήταν ο Γούσιας, αλλά ότι ο ίδιος επέμενε στις θέσεις του και τελικά: «Έκανα δυο - τρεις συνεργασίες με τον Γούσια, σε φιλικό κλίμα αυτή τη φορά, και μια με τον Ζαχαριάδη, επίσης σε εγκάρδιο κλίμα. Και γύρισα στην Ελλάδα».
Ο Φιλίνης γύρισε παράνομα στην Ελλάδα τέλη του 1954 και η σύλληψή του έγινε στην Αθήνα στις 18 Μαΐου του 1955. Σημειώνω ότι ο Γούσιας στο βιβλίο του, που εκδόθηκε στην Αθήνα τη δεκαετία του 1980, αναφέρει και επιβεβαιώνει την παραπάνω άρνηση του Φιλίνη να ενδώσει στις πιέσεις της ηγεσίας περί χαφιέδων μέσα στο Κόμμα, γεγονός που επανέλαβε ο Γούσιας απευθυνόμενος σε εμένα, όταν τον γνώρισα την ίδια περίοδο στο πλαίσιο συζήτησης με αντιπροσωπεία του ΕΚΚΕ.
Τέλος, η ιστορία του Πλουμπίδη, όπως είναι γνωστό, συνδέεται και με την έντονη εσωκομματική διαμάχη σχετικά με την ΕΔΑ, την περίοδο της δημιουργίας της. Στην ερώτηση του Λευτέρη Μαυροειδή για το ποιες ήταν οι σχέσεις της παράνομης κομματικής οργάνωσης, μετά την επιστροφή του Φιλίνη από το Βουκουρέστι, με την ΕΔΑ, ο πατέρας μου απαντά: «Η θέση μας ήταν: Προσοχή να μην προβοκάρουμε τη δουλειά της ΕΔΑ. Χώρια η ΕΔΑ, χώρια εμείς. Το είχε πει αυτό και ο Ζαχαριάδης: Προσέξτε γιατί έχουμε μεγάλες ελπίδες στην ΕΔΑ. Μην ανακατέψετε τις οργανώσεις εκεί πέρα. Αυτό εφάρμοσε και ο Γούσιας».
Έχει όμως ενδιαφέρον και μια άλλη πληροφορία που αναφέρει ο Φιλίνης σχετικά με την εσωκομματική διαμάχη που είχε προκύψει μετά τη λήξη του Εμφυλίου για τη σχέση παράνομων οργανώσεων και μαζικής δουλειάς. Ο ραδιοφωνικός σταθμός της καθοδήγησης από το εξωτερικό καταδίκασε ως σεχταριστική την άποψη των παρανόμων στο εσωτερικό -που είχαν ήδη ξεκινήσει πλατιές νόμιμες μορφές συσπείρωσης- για «στενές παράνομες κομματικές οργανώσεις με πλατιά επιρροή και δράση».
Αντίθετα η γραμμή που τελικά επιβλήθηκε για «μαζικές παράνομες κομματικές οργανώσεις» έφερε ως αποτέλεσμα, όπως λέει ο Φιλίνης, ότι «ύστερα από ενάμιση περίπου χρόνο έγιναν οι μαζικές συλλήψεις των εκατό κομματικών στελεχών...». Είναι προφανές ότι η θέση του εξωτερικού ερχόταν σε αντίθεση με την ανάγκη μαζικής ανάπτυξης της ΕΔΑ και αποσκοπούσε από τότε στον έλεγχό της.
Άννα Φιλίνη
