Το λευκό κοστούμι που φορούσε στη δίκη, η βαλίτσα της εξορίας, επιστολές, φωτογραφίες, εφημερίδες, κείμενα και τεκμήρια, αλλά και ένα πορτρέτο του φιλοτεχνημένο από τον Γιάννη Ψυχοπαίδη. Ένα πρόσωπο μια εποχή.
"Στενή κι αδιάβατος, τραχεία η οδός. Νίκος Πλουμπίδης 1902-1954". Αντλώντας τον τίτλο από στίχο του ποιήματος του Δημήτρη Δούκαρη "Δίκη Νικολάου Πλουμπίδη", η έκθεση και η επιστημονική ημερίδα με την οποία συμμετέχει το Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία στις εκδηλώσεις του προγράμματος "Αθήνα Ελεύθερη" επικεντρώνεται σε μια από τις πιο ηρωικές και ταυτόχρονα τραγικές μορφές του ελληνικού κομμουνιστικού κινήματος.
Φόρος τιμής σε μια εμβληματική φυσιογνωμία της Αριστεράς, η έκθεση εγκαινιάζεται από τον πρόεδρο της Βουλής Νίκο Βούτση, την Τρίτη 2 Οκτωβρίου στις 8 μ.μ. στον εκθεσιακό χώρο της Βουλής (Αμαλίας 22-24). Θα προηγηθεί η επιστημονική ημερίδα (6 μ.μ.) κατά την οποία οι ομιλητές Χάρης Αθανασιάδης, Γιώργος Μαργαρίτης, Ιωάννα Παπαθανασίου, Βαγγέλης Καραμανωλάκης, Ηλίας Νικολακόπουλος και Άλκη Ζέη θα αναδείξουν πτυχές της ζωής και του έργου του παρουσιάζοντας ταυτόχρονα την καθοριστική συμβολή του αλλά και τα γεγονότα της σύλληψης και της καταδίκης του καθώς και τα πρόσωπα που σημάδεψαν τον βίο του.
Ο "κόκκινος δάσκαλος" από τα Λαγκάδια Γορτυνίας, ο "Μπάρμπας" της παρανομίας, αναδείχτηκε σε ηγετικό στέλεχος του ΕΑΜ και του ΚΚΕ πρωτοστατώντας στην οργάνωση της μαζικής και ένοπλης αντίστασης στην Αθήνα σε όλη τη διάρκεια της Κατοχής. Από τα πρώτα χρόνια της συνδικαλιστικής του δράσης έως την εκτέλεσή του, χαράματα της 14ης Αυγούστου 1954 στο Δαφνί, συνέδεσε τη ζωή του με τους αγώνες και τις διεκδικήσεις της Αριστεράς.
Από την πιο βαθιά παρανομία συνέβαλε καθοριστικά, μετά το τέλος του Εμφυλίου, στην επάνοδο της Αριστεράς στη νομιμότητα και την κοινοβουλευτική ζωή, αρχικά με τη δημιουργία της Δημοκρατικής Παράταξης στις εκλογές της 5ης Μαρτίου του 1950 και στη συνέχεια με την ίδρυση της ΕΔΑ.
Από τα φωτεινά μυαλά του κινήματος, "ο Νίκος Πλουμπίδης έκανε πολιτική ώς το τέλος, με όλα τα μέσα που διέθετε και ώς το πιο ακραίο σημείο" όπως θα γράψει χαρακτηριστικά ο γιος του Δημήτρης, ομότιμος καθηγητής Ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, προλογίζοντας το βιβλίο του Δημοσθένη Παπαχρίστου "Νίκος Πλουμπίδης Ντοκουμέντα. Γράμματα από τη φυλακή 1953-1954".
Είναι συγκινητικό, μα κυρίως πολύ καθοριστικό για τα χρόνια που πέρασαν, να τιμά η Βουλή των Ελλήνων μια προσωπικότητα σαν τον Νίκο Πλουμπίδη συμβάλλοντας στην επούλωση του τραύματος του Εμφυλίου και των παρενεργειών του στην ελληνική κοινωνία, στο κλείσιμο των τραγικών συγκρούσεων που χαρακτήρισαν επί δεκαετίες το εσωτερικό της Αριστεράς.
"Ο Πλουμπίδης είναι το πρόσωπο που συνδέεται με την επάνοδο της Αριστεράς στη νομιμότητα και με την ουσιαστική έναρξη των κοινοβουλευτικών διαδικασιών για την Αριστερά. Σε συνθήκες πολύ δύσκολες και κρίσιμες ηγείται μιας πολιτικής προσπάθειας όντας ο ίδιος παράνομος, μέσα από την οποία επιχειρεί να δώσει μια κάλυψη στον καταδιωκόμενο κόσμο του ΕΑΜ, παράλληλα όμως να διατυπωθούν και τα τρέχοντα πολιτικά αιτήματα που αφορούν τον κόσμο της εργασίας. Ένας αγώνας που προσπάθησε να φέρει την Αριστερά ενεργή κοινοβουλευτικά τη δύσκολη δεκαετία του 1950" λέει ο Τάσος Σακελλαρόπουλος, πρόεδρος της Επιστημονικής Επιτροπής του Ιδρύματος της Βουλής για τη συμμετοχή στις εκδηλώσεις του "Αθήνα Ελεύθερη" με τη συγκεκριμένη έκθεση και ημερίδα.
"Η έκθεση αντιστοιχεί επί της ουσίας με την προβληματική που θα αναπτυχθεί στην ημερίδα, της οποίας οι ανακοινώσεις καλύπτουν τη δράση του Πλουμπίδη ως δασκάλου, ως κατοχικού ηγέτη, ως μιας από τις κεφαλές του παράνομου μηχανισμού στην Αθήνα, ως επικεφαλής της οργανωτικής δουλειάς στην Αθήνα και ως του ανθρώπου που σχεδίασε και στελέχωσε τους πρώτους πυρήνες της ΕΔΑ" εξηγεί ο γνωστός ιστορικός, υπεύθυνος των Ιστορικών Αρχείων του Μουσείου Μπενάκη και μέλος των ΑΣΚΙ.
Προσθέτει, δε, ότι "με τον σχεδιασμό του Δημήτρη Αρβανίτη διασώζει την τραγικότητα του προσώπου και την αποδίδει με τρόπο ουσιαστικό και 'λειτουργικό' σε κάθε καλόπιστη προσέγγιση, ανεξαρτήτως ηλικίας και εποχής, ενώ ο Γιώργος Σταθακόπουλος εργάστηκε για τη συγκέντρωση του υλικού και την τεκμηρίωση της έκθεσης με εξαιρετική ευαισθησία και ευγένεια και η Άννα Ενεπεκίδου φρόντισε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο την παρουσίαση της έκθεσης".
Τα τεκμήρια που παρουσιάζονται στις οκτώ ενότητες της έκθεσης προέρχονται από τα ιστορικά αρχεία του Μουσείου Μπενάκη, από τα ΑΣΚΙ και από το ιστορικό Αρχείο του Πανεπιστημίου Αθηνών, ενώ τα προσωπικά αντικείμενα παραχώρησε η οικογένεια του Νίκου Πλουμπίδη.
Στην Επιστημονική Επιτροπή για τον σχεδιασμό της Ημερίδας και της έκθεσης συμμετέχουν η Νίκη Μαρωνίτη, γραμματέας του Ιδρύματος της Βουλής, ο Δημήτρης Πλουμπίδης, ο Ηλίας Νικολακόπουλος, πρόεδρος ΑΣΚΙ, ο Βαγγέλης Καραμανωλάκης, γραμματέας των ΑΣΚΙ και πρόεδρος του Ιστορικού Αρχείου του Πανεπιστημίου Αθηνών και ο Τάσος Σακελλαρόπουλος, πρόεδρος της Επιστημονικής Επιτροπής του Ιδρύματος της Βουλής.
