Εκεί που η καυτή ανάσα της ερήμου συναντά τη θάλασσα της Μεσογείου, σε μια παραλία της Αιγύπτου κοντά στο Ελ Αλαμέιν, υψώνονται εδώ και λίγο καιρό, σαν χαιρετισμός ανάμεσα σε τόπους και ανθρώπους που ανταμώνουν ή χωρίζουν, οι περίφημες ομπρέλες του Ζογγολόπουλου. Την ίδια ώρα, το Ίδρυμα Ζογγολόπουλου μαζί με τον γλύπτη Γιώργο Χουλιάρα μετέχει στην έκθεση της Αρχαίας Μεσσήνης που μόλις χθες εγκαινιάστηκε και προγραμματίζει για το φθινόπωρο παρουσίαση στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος με θέμα τη δημόσια γλυπτική και προβολή των εμβληματικών έργων του καλλιτέχνη. Είναι η στιγμή που αναθερμαίνεται όπως αποκαλύπτει στην κυριακάτικη "Αυγή" ο διευθυντής του ιδρύματος Άγγελος Μωρέτης, η συζήτηση με τον Δήμο της Αθήνας για την τοποθέτηση του περίφημου γλυπτού του “Ποσειδώνα” στην Πλατεία Ομόνοιας, όπου ήταν να τοποθετηθεί ήδη από το 1957! Αναφερόμενος στην περιπετειώδη ιστορία του ο Ά. Μωρέτης εξηγεί πως “το γλυπτό δεν τοποθετήθηκε ποτέ για άγνωστους λόγους αλλά εικάζεται πως ξεσήκωσε θύελλα διαμαρτυριών ως έργο αφηρημένης τέχνης, πολύ μπροστά από την εποχή του. Εδώ και καιρό έχει ξεκινήσει ένας διάλογος με τον Δήμο Αθήνας, να αντικαταστήσει ο 'Ποσειδώνας' το πεντάκυκλο γλυπτό της Ομόνοιας που δεν έχει ούτε υδροκινητική λειτουργία και επιπλέον καταστρέφεται, εγκαταλελειμμένο, σε μια πλατεία που μας θλίβει”, σχολιάζει. Ήταν το 2014 όταν το Ίδρυμα, μετά από το ενδιαφέρον που επέδειξε το Πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον, τοποθετεί τον “Ποσειδώνα” σε χώρο της George Washington Square, πολύ κοντά στον Λευκό Οίκο. «Οι Αμερικανοί αφήνουν εκτός δικούς τους καλλιτέχνες και επιλέγουν τον Ζογγολόπουλο, άγνωστο και ασήμαντο για αυτούς, καθώς αναγνώρισαν στο γλυπτό του κάποιες από τις βασικές αρχές που μπορεί να ενσωματώνει η τέχνη. Το Ίδρυμα ένιωσε μεγάλη περηφάνια και δικαίωση για την αναγνώριση αλλά και μεγάλη απογοήτευση για τη μιζέρια που πολλές φορές τρώει την Ελλάδα", υπογραμμίζει.
Οι ομπρέλες στην Αίγυπτο
Από τα πλέον αναγνωρίσιμα και πολυφωτογραφημένα έργα, καθώς κοσμεί την είσοδο του Ψυχικού, την παραλία Θεσσαλονίκης αλλά και το κτήριο του Συμβουλίου των Υπουργών της Ε.Ε. στις Βρυξέλλες, οι Ομπρέλες τοποθετήθηκαν τον περασμένο Μάιο σε παραλία της Αιγύπτου, μετά από το ενδιαφέρον που επέδειξε ιδιώτης μεγάλης εταιρείας real estate από το Ντουμπάι. Περιγράφοντας την εμπειρία της Αιγύπτου ο διευθυντής του Ιδρύματος Ζογγολόπουλου μιλά για “ ένα έργο απέναντι στο απέραντο γαλάζιο της Μεσογείου που σου δημιουργεί ευφορία. Υπάρχει βέβαια και η αντίφαση πως σε αυτό το μέρος οι ομπρέλες δεν χρειάζονται για προστασία από τη βροχή αλλά ούτε και από τον ήλιο, καθώς η σκιά τους είναι διάφανη. Μας είπαν κάποιοι ντόπιοι ότι υπάρχει ένα δημοφιλές τραγούδι που μιλάει για ομπρέλες στη βροχή, κάτι που καταδεικνύει πως το αντικείμενο, άχρηστο για τη χώρα, παραμένει ελκυστικό. Ωστόσο ήταν εξαιρετικά δύσκολο να γίνει η τοποθέτηση καθώς γέμισαν δυο κοντέινερ με κομμάτια του γλυπτού που συναρμολογήθηκε επί τόπου, μια επίπονη διαδικασία πάνω στην άμμο με ένα εργοτάξιο μηχανικών και 3.000 εργαζομένων που ενώ θα έπρεπε να δουλεύουν, σταματούσαν και κοιτούσαν τις ομπρέλες, δηλώνοντας με αυτόν τον τρόπο τον θαυμασμό τους”.
Σύγχρονα γλυπτά πάνω σε αρχαίες πέτρες
Επιδιώκοντας μια ξενάγηση στην έκθεση "Ζογγολόπουλος - Χουλιάρας: Μεσσάνα - Μια γλυπτική για τον δημόσιο χώρο", σε επιμέλεια Ίριδας Κρητικού, που μόλις χθες εγκαινιάστηκε στην Αρχαία Μεσσήνη και περιλαμβάνει έντεκα γλυπτά του Ζογγολόπουλου και έντεκα του Χουλιάρα, ο Άγγελος Μωρέτης μιλά για μια πολύ σημαντική και πρωτόγνωρη γι' αυτόν εμπειρία. “Στην Αρχαία Μεσσήνη δεν στήνεις εύκολα ένα γλυπτό”, παραδέχεται . “Εδώ τα γλυπτά πατάνε πάνω σε αρχαίες πέτρες, κάτι που είναι προνόμιο, αφουγκράζονται τον χώρο ιστορικά και αισθητικά, συνομιλώντας μαζί του, επαναπροσδιορίζοντας το τοπίο, τη δομή και τους άξονες των αρχαίων κτισμάτων, αλλά και την ίδια την ιδέα, τον συμβολισμό και τη σημασία του δημόσιου χώρου”.
Ο "Ποσειδώνας" αγναντεύει την Ομόνοια
Το χέρι του δημιουργού είναι το πρώτο έργο της έκθεσης και είναι το χέρι του ίδιου του Ζογγολόπουλου, αναγνωρίσιμο, τραυματισμένο από την ενασχόληση με τα βαριά μέταλλα της τέχνης του. Ακολουθεί το πεντάκυκλο, ένα άτιτλο και βραβευμένο που ο καλλιτέχνης είχε προτείνει μαζί με τον Τομπάζη για τη πλατεία Κλαυθμώνος. Ακολουθεί το γλυπτό της ΔΕΘ. “Τα έργα φορτώθηκαν σε ένα φορτηγό και ξεφορτώθηκαν σε ένα σημείο στο Στάδιο. Όταν τα είδα, ξεκινώντας να στήνουμε επί τριήμερο, είχα την αίσθηση ότι βλέπω ένα σωρό σίδερα. Αποσυναρμολογημένα, περίμεναν να προσαρμοστούν στον χώρο. Μια μεγάλη μπουλντόζα σήκωνε αυτά τα σώματα μετάλλου και τα παίρναμε στα χέρια μαζί με τους εργάτες και τα τοποθετούσαμε εκεί που έπρεπε. Όταν ο Θέμελης έλεγε πως εκεί είναι η ιδανική θέση, σαν να μιλούσε η αρχαία Μεσσήνη μέσα από το στόμα του επιβεβαιώνοντας: εδώ πρέπει να είναι'! Μια εμπειρία που σε κάνει να βλέπεις με μια άλλη ματιά τα νέα αλλά και τα αρχαία γλυπτά, καθώς εδώ το παρόν και το παρελθόν είναι μαζί, κι αυτό σε κάνει να σκεφτείς νέα πράγματα”, καταλήγει ο Ά. Μωρέτης.
