Του Βλάση Αγτζίδη*
Μια πολύ σημαντική εκδήλωση θα γίνει στο Κιλκίς σήμερα Σάββατο, 2 Δεκεμβρίου του 2017, ώρα 7 μ.μ., στο Επιμελητήριο της πόλης (Στενημάχου 2). Για πρώτη φορά όλες οι απόψεις θα διατυπωθούν και θα κατατεθεί η ερμηνεία δύο κατεξοχήν έγκριτων ιστορικών που έχουν μελετήσει την περίοδο αυτή.
Η πρωτοβουλία ανήκει στον δραστήριο «Όμιλο για την Ιστορία και τον Πολιτισμό του ν. Κιλκίς» σε συνεργασία με τη Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη. Ομιλητές στην εκδήλωση θα είναι:
- Ανδρέας Αγτζίδης, σ. δάσκαλος, αρθρογράφος - μελετητής της κατοχικής περιόδου και εμφυλίου
- Θεόδωρος Παυλίδης, σ. δικηγόρος, συγγραφέας
Καθώς και οι δύο ιστορικοί:
- Στράτος Δορδανάς, επίκουρος καθηγητής ιστορίας πανεπιστημίου Μακεδονίας
- Νίκος Μαραντζίδης, καθηγητής πολιτικών επιστημών πανεπιστημίου Μακεδονίας.
Την εκδήλωση θα συντονίζει ο δημοσιογράφος Θεοφύλακτος Παγλαρίδης.
Η ιστορική περίοδος της Κατοχής
Την περίοδο της Κατοχής, για πρώτη φορά ο πληθυσμός βρέθηκε χωρίς περιβάλλον κράτος. Και ακριβώς σ’ αυτή τη στιγμή βγήκαν στην επιφάνεια όλες οι αντιθέσεις, κοινωνικές, εθνοτικές, πολιτικές προσωπικές.
Το Κιλκίς αποτελεί μια από τις χαρακτηριστικότερες περιπτώσεις. Ήταν μια νέα κοινωνία. Ο κύριος όγκος ήταν πρόσφυγες, είτε από τη Μικρά Ασία (Πόντο, Ιωνία Καππαδοκία), είτε από την Ανατολική Θράκη, είτε από τον Καύκασο. Υπήρχαν και κάποιες μικρές κοινότητες «ντόπιων», Βλάχων, Σαρακατσάνων και Σλαβόφωνων.
Ενα από τα πλέον άγνωστα ζητήματα που χαρακτήρισαν τον ελληνικό Μεσοπόλεμο ήταν το προσφυγικό ζήτημα, οι προεκτάσεις που έλαβε και οι κοινωνικές συγκρούσεις που επέφερε. Η ένταση του ζητήματος αυτού και η ιδεολογική αντίθεση των προσφυγικών πληθυσμών προς τα κυρίαρχα πολιτικά και οικονομικά μοντέλα, που επικρατούσαν έως τότε στην Ελλάδα, θα καθορίσουν σε μεγάλο βαθμό τις νέες ισορροπίες που θα διαμορφωθούν κατά τη δεκαετία του ’40.
Ειδικά στις περιοχές όπου υπήρχαν τσιφλίκια και οι γαιοκτήμονες είχαν υιοθετήσει εξ αρχής πολιτική βίαιης αντιμετώπισης, η ριζοσπαστικοποίηση των προσφύγων θα λάβει τη μορφή ενός μαχητικού κομμουνιστικού κινήματος. Και αυτό πρωτίστως θα συμβεί εκεί όπου συναντήθηκαν οι τσιφλικάδες με τους Πόντιους πρόσφυγες από τις περιοχές του ρωσικού Καυκάσου. Οι διανοούμενοι της ομάδας είχαν έρθει από νωρίς σε επαφή με τα ρωσικά επαναστατικά κινήματα. Αυτή η εμπειρία θα ευνοήσει την στροφή προς τα Αριστερά πολύ μεγάλου μέρους των προσφύγων από τα τέλη της δεκαετίας του ’20.
Η δικτατορία Μεταξά, ο ελληνοϊταλικός πόλεμος και η γερμανική Κατοχή στη συνέχεια, μαζί με τον κίνδυνο συμπερίληψης του νομού Κιλκίς στη βουλγαρική σφαίρα, δημιούργησαν τις προϋποθέσεις μιας μεγάλης ένταξης στην αντιφασιστική Αντίσταση.
ΕΛΑΣ και ΕΕΣ
Στην περίοδο της Κατοχής στο Κιλκίς εμφανίστηκαν δύο σημαντικές στρατιωτικές συγκροτήσεις. Ο ΕΛΑΣ (Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός), ως στρατιωτικός βραχίονας του ΕΑΜ (Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο), που εξέφραζε ένα αριστερό εθνικοαπελευθερωτικό και αντικατοχικό κίνημα και ο ΕΕΣ (Ελληνικός Εθνικός Στρατός) μια αντιεαμική στρατιωτική οργάνωση που είχε δημιουργηθεί από τους Γερμανούς κατακτητές, την εποπτεία τής οποίας είχαν τα SS. Προηγουμένως είχε δημιουργηθεί και άλλη μια αντικατοχική αλλά αντιεαμική οργάνωση, η ΠΑΟ, η οποία όμως δεν κατάφερε να διατηρηθεί έως το τέλος και αυτοδιαλύθηκε.
Με τη Μάχη που έγινε στο Κιλκίς το Νοέμβριο του 1944, λύθηκαν αντιθέσεις σε παμμακεδονικό επίπεδο. Εκεί συγκεντρώθηκαν τα τάγματα απ’ όλη την κεντρική και δυτική Μακεδονία με αρχηγούς τον Δάγκουλα απ’ τη Θεσσαλονίκη και τον Κισά Μπατζάκ από την Πιερία.
Επίλογος
Το τραύμα εκείνων των γεγονότων παραμένει ακόμα ανοικτό στην κιλκισιώτικη κοινωνία, η οποία πλήρωσε βαρύτατο φόρο αίματος την περίοδο της Κατοχής, όσο και την επόμενη περίοδο της Λευκής Τρομοκρατίας αλλά και του Εμφύλιου Πολέμου. Ακριβώς γι’ αυτό είναι πολύ σημαντική η σημερινή εκδήλωση. Γιατί για πρώτη φορά θα βρεθούν στο ίδιο τραπέζι οι διαφορετικές ιστορικές προσεγγίσεις και θα καταβληθεί μια προσπάθεια αναζήτησης εκείνων των απαραίτητων παραμέτρων που πρέπει να προστεθούν στην εξίσωση της τραγωδίας του Νοεμβρίου του 1944.
* Ο Βλάσης Αγτζίδης είναι διδάκτωρ σύγχρονης Ιστορίας, μαθηματικός, https://kars1918.wordpress.com/
