"Είναι πολύ σημαντικό εύρημα. Έχουμε μια ταφή μαζί με τα ευρήματά της. Είναι πολύ σπάνιο να εντοπίζουμε ασύλητη μυκηναϊκή ταφή μαζί με τα ευρήματά της in sitou" λέει η Αλεξάνδρα Χαραμή, προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Βοιωτίας, για τον μνημειακό μυκηναϊκό λαξευτό τάφο, έναν από τους μεγαλύτερους που έχουν βρεθεί μέχρι σήμερα στη χώρα, που ήρθε στο φως στο Προσήλιο του Δήμου Λεβαδέων κοντά στον Ορχομενό στη διάρκεια της ανασκαφικής έρευνας που ξεκίνησε φέτος σε συνεργασία της ΕΦΑ Βοιωτίας, και της Βρετανικής Σχολής.
Η αρχαιολόγος δεν κρύβει τη χαρά της καθώς στην ανασκαφή της οποίας έχει την ευθύνη από πλευράς ΕΦΑ Βοιωτίας, ενώ από την πλευρά της Βρετανικής Σχολής Αθηνών την ευθύνη έχει ο Γιάννης Γαλανάκης, επ. καθηγητής στο Καίμπριτζ, εντοπίστηκε ο ένατος σε μέγεθος θαλαμοειδής τάφος, από τους περίπου 4.000 που έχουν ανασκαφεί τα τελευταία 150 χρόνια, μια μνημειώδης κατασκευή και από τα καλύτερα μέχρι σήμερα τεκμηριωμένα ταφικά σύνολα της ανακτορικής περιόδου στην ηπειρωτική Ελλάδα, που χρονολογείται περίπου στα μέσα του 14ου π.Χ αιώνα και μαρτυρεί την ιδιαίτερη φροντίδα που καταβλήθηκε για τη δημιουργία της. Πολλώ δε μάλλον όταν στο δάπεδο του θαλάμου βρέθηκε ένας άνδρας, 40-50 χρονών, τον οποίον συνόδευαν προσεκτικά επιλεγμένα αντικείμενα, μεταξύ των οποίων εντοπίστηκαν πάνω από δέκα επικασσιτερωμένα αγγεία, ζεύγος στομίδων (τμήματα από χαλινάρια αλόγων), εξαρτήματα τόξου, βέλη, περόνες, κοσμήματα από διάφορα υλικά, κτένια, ένας σφραγιδόλιδος και ένα σφραγιστικό δαχτυλίδι.
"Ο νεκρός ανήκε σε κοινωνικά υψηλή τάξη του ανακτόρου, ήταν πιθανόν αξιωματούχος", λέει η Α. Χαραμή δίνοντας ιδιαίτερη σημασία στο γεγονός ότι όλα τα αντικείμενα που βρέθηκαν στον τάφο συσχετίζονται με αυτόν τον ένα νεκρό καθώς εξαιρετικά σπάνια σώζονται σε μνημειακούς θαλαμωτούς τάφους μεμονωμένες ταφές με σημαντικά ευρήματα. Τέτοιου είδους τάφοι χρησιμοποιούνται συνήθως για πολλαπλές ταφές και για πολλές γενιές, με αποτέλεσμα να διαταράσσονται ή να υφαρπάζονται τα κτερίσματά τους.
Η Α. Χαραμή επισημαίνει επίσης την εναπόθεση πολλών κοσμημάτων σε ανδρική ταφή, που, όπως και στην περίπτωση του πολεμιστή από την Πύλο που ανασκάφηκε το 2015 και χρονολογείται έναν αιώνα πριν, αμφισβητεί την ευρέως διαδεδομένη πεποίθηση ότι τα κοσμήματα συνόδευαν κυρίως γυναίκες στην τελευταία τους κατοικία. "Με βάση αυτά τα ευρήματα αλλάζουν τα επιστημονικά δεδομένα που είχαμε έως σήμερα γι' αυτή την περίοδο" λέει.
"Αυτό το πολύ σημαντικό εύρημα στο Προσήλιο θα δώσει πολλά νέα δεδομένα για τις ταφικές πρακτικές της περιοχής του Ορχομενού αλλά και γενικότερα της μυκηναϊκής περιόδου, αφού κάθε νέο στοιχείο που βγαίνει γι' αυτή την περιοχή, που ήταν πολύ σημαντικό ανάκτορο των μυκηναϊκών χρόνων, αφορά όλη την περίοδο" εξηγεί η κα Χαραμή υπενθυμίζοντας ότι στον Ορχομενό "υπάρχει ο θολωτός τάφος του 'Μινύου', ο οποίος είναι συγκρίσιμος σε μέγεθος με τον τάφο του Ατρέα στις Μυκήνες, ενώ υπάρχουν επίσης τα αποστραγγιστικά έργα της Κοπαΐδας που κατασκευάστηκαν κατά τη μυκηναϊκή περίοδο και λειτουργούσαν υπό την επίβλεψη του Ορχομενού". Ως εκ τούτου "ο Ορχομενός καθίσταται κομβικός για τη μελέτη του μυκηναϊκού πολιτισμού".
Ωστόσο στον τάφο εκτός από δύο μικρούς ψευδόστομους αμφορείς δεν βρέθηκε γραπτή μυκηναϊκή κεραμική. "Προφανώς είχαν επιλέξει διαφορετικό τρόπο κτέρισης για τον συγκεκριμένο νεκρό. Τα στοιχεία που μας οδήγησαν στη χρονολόγηση τα έχουμε, οι δύο μικροί ψευδόστομοι αμφορείς, ο σφραγιδόλιθος και το σφραγιστικό δαχτυλίδι, μας δίνουν τα πρώτα στοιχεία χρονολόγησης. Όταν μελετηθεί πλήρως το υλικό θα είμαστε σε θέση να δώσουμε πιο ακριβή χρονολόγηση" σημειώνει η έφορος αρχαιοτήτων Βοιωτίας.
Σε ό,τι αφορά την κατασκευή, στον νεκρικό θάλαμο οδηγεί λαξευτός δρόμος, μήκους 20 μ., ο οποίος καταλήγει σε μια εντυπωσιακή αίθουσα επιφάνειας 42 τ.μ., τις τέσσερις πλευρές της οποίας περιτρέχει λαξευτό θρανίο (πεζούλι) καλυμμένο με πηλοκονίαμα. Το αρχικό ύψος της οροφής, που έχει σχήμα δίρρηχτης στέγης, υπολογίζεται στα 3,5 μ. Σύμφωνα με την ανασκαφική ομάδα, η αρχική στέγη άρχισε να καταρρέει από την αρχαιότητα, ίσως και στη μυκηναϊκή εποχή, δίνοντας στο εσωτερικό του θαλάμου σπηλαιώδη όψη, συνολικού ύψους 6,5μ. Η κατάρρευση της οροφής διατάραξε σε κάποιο βαθμό τη θέση του νεκρού και των κτερισμάτων, ωστόσο, κατά τους ανασκαφείς, είναι αυτή που προστάτεψε το ταφικό στρώμα από μεταγενέστερες επεμβάσεις.
Η ανασκαφική ομάδα ήταν προϊδεασμένη από το 2012 ότι κάτι σημαντικό κρύβεται στο Προσήλιο αφού τότε είχε αποκαλυφθεί τμήμα του τάφου στη διάρκεια εργασιών εγκατάστασης φωτοβολταϊκού πάρκου στην περιοχή. Ωστόσο η κανονική ανασκαφική έρευνα συστηματικού χαρακτήρα άρχισε φέτος με τη συνεργασία της Εφορείας Αρχαιοτήτων Βοιωτίας και της Βρετανικής Αρχαιολογικής Σχολής.
