Live τώρα    
18°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
18 °C
15.8°C19.3°C
1 BF 59%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
16 °C
11.6°C19.0°C
2 BF 64%
ΠΑΤΡΑ
Αραιές νεφώσεις
15 °C
12.0°C15.9°C
2 BF 67%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
18 °C
16.8°C19.7°C
2 BF 63%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
11 °C
10.9°C15.7°C
0 BF 82%
Διδάγματα από την εποχή του Λαμπράκη
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Διδάγματα από την εποχή του Λαμπράκη

Από την αρχή της δεκαετίας του '60 η πολιτική ατμόσφαιρα "έβραζε".

Όλα ήταν σε μια κίνηση.

Η μεγάλη νίκη της ΕΔΑ στις εκλογές του 1958, οι εκλογές βίας και νοθείας του 1961, οι φοιτητικές κινητοποιήσεις, οι κοινωνικοί αγώνες, ο "ανένδοτος" και, τώρα, μετά και από τη χιονοστιβάδα, τρόπος του λέγειν, της πολιτιστικής άνοιξης, το κίνημα Μπέρτραντ Ράσελ και οι πορείες ειρήνης.

Όλα ήταν ένα ποτάμι, που φούσκωνε και κανείς δεν μπορούσε να το σταματήσει.

Η δολοφονία του Λαμπράκη, αντί να αναχαιτίσει, έστω προσωρινά, αυτή τη λαϊκή δυσαρέσκεια και αγανάκτηση για τα παντοειδή -πολιτικά, πολιτιστικά και κοινωνικά- ελλείμματα, απασφάλισε τη συσσωρευμένη δυναμική του λαϊκού παράγοντα.

Τα πνεύματα είχαν φουντώσει.

Ο ένας εκδηλωνόταν στον άλλον.

Αυτό ήταν το κλίμα.

Θα μου επιτρέψετε να σας μεταφέρω -εκτός από τις εμπειρίες μου- τα συμπεράσματα, που άρχισαν να διαμορφώνονται από εκείνη ήδη την ταραγμένη αλλά και τόσο δημιουργική περίοδο και που καταστάλαξα σ' αυτά μετά και από ενδιάμεσες εμπειρίες πενήντα χρόνων. Να σας πω δηλαδή τις σκέψεις μου για τη δεκαετία του '60, όπως την είδα μέσα από τους αγώνες της εποχής και τις συνεχείς μεταμορφώσεις των στόχων τους, που παρέμεναν σταθεροί, αλλά συχνά άλλαζε το εξωτερικό τους περίβλημα.

Το πρώτο συμπέρασμα αφορά τη σημασία των συμβόλων, των προτύπων, των ανθρώπων δηλαδή εκείνων που αποκαλούμε ήρωες, στην εξέλιξη και την διεξαγωγή των κοινωνικών αγώνων.

Όσο κι αν θέλουμε να ανυψώσουμε και να αναδείξουμε ξεχωριστά το στοιχείο του λαού, των ανώνυμων αγωνιστών, που είναι σίγουρα το ανώτατο υποκείμενο αλλά και αντικείμενο των αγώνων -γιατί τι άλλο από μέσον αλλά και ταυτόχρονα και από σκοπός των αγώνων, και κυρίως αυτό, είναι ο ίδιος ο άνθρωπος, όλοι δηλαδή οι άνθρωποι που είναι αντικείμενο αλλοτρίωσης και εκμετάλλευσης-, ο ρόλος αυτών που πηγαίνουν με συνέπεια μπροστά, θυσιάζοντας ακόμα και τη ζωή τους, είναι παραπάνω από αναγκαίος και σημαντικός. Ιδωμένος μάλιστα μέσα από τον κόσμο του συναισθήματος είναι καταλυτικός.

Ας μην μας φοβίζει, λοιπόν, αυτή η φαινομενικά θεολογικής τάξης καθιέρωση και ας τιμούμε τη μνήμη αυτών των προσωπικοτήτων, αυτών των μορφών, βάζοντας τα δικά μας πρότυπα απέναντι στα κατασκευασμένα είδωλα ενός αντίθετου από τα δικά μας πιστεύω τρόπου ζωής.

Είναι ένα δίπολο, ο λαός και τα σύμβολά του, αδιάσπαστο, πολύ περισσότερο που αυτά τα σύμβολα, αυτοί οι ήρωες, πηγάζουν μέσα από τον λαό και καταξιώνονται στην πρωτοπόρα δράση τους, μέσα στους αγώνες. Αυτό μας διδάσκει κάθε εποχή και κάθε αγώνας για την καλυτέρευση της ζωής των ανθρώπων σ' όλο τον πλανήτη.

Ένα τέτοιο πρότυπο, ένας τέτοιος ήρωας ήταν ο Λαμπράκης.

Ένα δεύτερο συμπέρασμα είναι η αναγκαιότητα της ενότητας.

Την περίοδο 1961-1967 η ενότητα ήταν ο κινητήριος μοχλός αντίστασης και αντεπίθεσης του μαζικού πολιτικού, κοινωνικού και πολιτιστικού κινήματος και η κυριότερη πηγή της διεύρυνσής του.

Μέσα στην Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά αλλά και ευρύτερα στο φοιτητικό κίνημα και στο κίνημα ειρήνης και -ακόμα ευρύτερα- στους πολιτικούς αγώνες ενάντια στο παρακράτος, την υπεράσπιση του Συντάγματος, ενάντια στους πυλώνες της υπερεξουσίας και της εξάρτησης, το Παλάτι και τους Αμερικανούς, η ενότητα στάθηκε η τελική εγγύηση διεύρυνσης και των πολλαπλών επιτυχιών του κινήματος.

Ειδικά μέσα στην ΕΔΑ, βάδισαν με μεγάλη επιτυχία μαζί κομμουνιστές, σοσιαλιστές, ανεξάρτητοι αριστεροί, καθώς και αριστεροί δημοκράτες, το ίδιο και μέσα στη νεολαία Λαμπράκη.

Και, βέβαια, ήταν και μια ενότητα πολύ ευρύτερη.

Μπορεί στις εκλογές το κάθε κόμμα να αγωνιζόταν και να μέτραγε τα κουκιά του, αλλά μετά, κάθε φορά, μπροστά στον κοινό αντίπαλο και τον κοινό στόχο, βρισκόταν συχνά η μορφή και ο τρόπος αυτή η ενότητα -διακηρυγμένη ή όχι- να είναι όσο γίνεται πιο προφανής και αποτελεσματική.

Αυτή, η ενότητα, ήταν που έφερε χιλιάδες νέους ανθρώπους στα μετερίζια και στις ιδέες της Αριστεράς και αυτή ήταν που έφερε και παλιούς, αξιόλογους, σημαντικούς αγωνιστές -κουρασμένους ή αποτραβηγμένους στη φοβερή σκιά του εμφυλίου και των αποτελεσμάτων του- πάλι σε θέση μάχης.

Ένα τρίτο και τελευταίο συμπέρασμα, και ίσως το πιο σημαντικό, που είναι και ένα αρνητικό συμπέρασμα -γιατί, αν δεν υπήρχαν και αρνητικά στοιχεία και συμπεράσματα στην Ιστορία, τότε σίγουρα θα ήμαστε και εμείς σήμερα σε άλλο σημείο- είναι ότι το κίνημα αυτό, και αν όχι από τη μεριά όλων, σίγουρα όμως από τη μεριά της Αριστεράς, έπρεπε να είναι πιο προβλεπτικό, να έχει βρει τρόπους να κατοχυρώσει τις δυνάμεις του και να προστατεύσει τα μέλη του. Έπρεπε να είναι πιο έτοιμο να αντεπεξέλθει σε μια πιθανή αλλαγή των συνθηκών, μια και η σύγκρουση και η διάταξη των δυνάμεων οδηγούσαν σχεδόν με βεβαιότητα σε μια δικτατορία ή τουλάχιστον σε απόπειρες αντιδημοκρατικών λύσεων.

Αυτό δεν υπήρξε.

Το τρίτο αυτό συμπέρασμα δεν σημαίνει ότι οι στόχοι και η συνεχής ανάπτυξη του κινήματος ήταν λάθος.

Κάθε άλλο.

Το ίδιο συμβαίνει και στους ανθρώπους, στο κάθε άτομο ξεχωριστά.

Το μυαλό, η καρδιά και η ψυχή πρέπει να πηγαίνουν μαζί.

Στην περίπτωση της δεκαετίας του '60 ίσως περίσσεψαν η καρδιά και η ψυχή και ίσως έλειψε το μυαλό, η κοινή λογική.

Το μεγάλο δημοκρατικό, φιλειρηνικό κίνημα ήθελε προστασία, δηλαδή αυτοπροστασία.

Δεν υπήρχε -για να χρησιμοποιήσουμε μια λέξη της μόδας- ένα πλάνο Β.

Πενήντα χρόνια που μας χωρίζουν από το 1963 είναι ένα ιδιαίτερα μεγάλο ιστορικό διάστημα.

Σε πολύ μικρότερες περιόδους έχουν χωρέσει απανωτοί Παγκόσμιοι Πόλεμοι, πτώσεις αυτοκρατοριών και εθνών, επαναστάσεις και ανατροπές κάθε είδους.

Και στη δική μας ιστορία υπήρχαν πιο συμπυκνωμένες σε νόημα και σε αποτέλεσμα περίοδοι.

Τα τελευταία 40 χρόνια λες και η Ιστορία στον τόπο μας σταμάτησε. Όχι πως δεν έγιναν πολλά και σημαντικά, με πρώτη την ανατροπή της δικτατορίας και τη σταθεροποίηση ενός δημοκρατικού πλαισίου για την πολιτική μας ζωή.

Όμως, πέρα από την αργή εξέλιξη σε σχέση με όλες τις προηγούμενες περιόδους, πέρα από τον μετεωρισμό αυτόν, πολλές άλλες, αρνητικές, σταδιακές αλλαγές διάβρωσαν το κοινωνικό και το πολιτικό πεδίο στην χώρα μας.

Ίσως αυτή να είναι η μοίρα και το νόημα της Ιστορίας. Όλα να μεταβάλλονται, πολλά να φθείρονται, πολλά να μετατρέπονται στο αντίθετό τους και νέοι αγώνες να είναι αναγκαίοι για τη συνέχιση της ζωής, την αντίσταση και την ανύψωση πάλι του ανθρώπου.

Για να έχουν δουλειά και οι νέες γενιές, τα παιδιά μας.

Αυτός ο μετεωρισμός ωστόσο κάτι εγκυμονεί.

Τα τρία - τέσσερα τελευταία χρόνια, που είναι πολύ σημαντικά και σημαδιακά, το δείχνουν.

Κάποιοι από τους σημερινούς στόχους, τα σημερινά αιτήματα μπορεί να μοιάζουν με τα παλιά, κάποιες αναλογίες μπορεί να υπάρχουν, αλλά στην πραγματικότητα πολύ περισσότερα είναι τα καινούργια στοιχεία.

Οι εποχές δεν επαναλαμβάνονται. Το κινούν είναι το ίδιο, αλλά το αίνιγμα εμφανίζεται κάθε φορά με διαφορετικούς όρους.

Δεν είναι δική μας κυρίως δουλειά, των παλαιότερων, να το λύσουμε. Είναι και δική μας. Όλων. Αλλά κυρίως είναι δουλειά των γενεών που ήρθαν μετά από μας και προπαντός των νέων.

Έτσι κι αλλιώς οι αγώνες που ήδη προβάλλουν είναι πολλοί, δύσκολοι και μακρόχρονοι.

Ας σκύψουν οι νεότεροι στα διδάγματα -θετικά και αρνητικά- των δικών μας αγώνων κι ας προχωρήσουν αισιόδοξα και δημιουργικά στη δική τους ζωή, στους δικούς τους αγώνες.

Όσο για τον Λαμπράκη, που η ζωή και ο θάνατός του επηρέασαν εξίσου και την Τέχνη εκείνης της εποχής -και θα άξιζε κι αυτό να μελετηθεί- περιμένει στη σειρά, γελαστός και αποφασισμένος, γιατί και στις μέρες μας η ειρήνη παραμένει ένα σταθερό- ίσως εξίσου επιτακτικό- αίτημα, αρκεί να συνδέεται μαχητικά και ανυποχώρητα με τους κοινωνικούς και πολιτικούς αγώνες για την αυτοδιάθεση και χειραφέτηση των λαών και του κάθε ανθρώπου ξεχωριστά.

*Απόσπασμα από ομιλία σε πρόσφατη παρουσίαση του βιβλίου του Πάνου Τριγάζη "Ο Λαμπράκης και το κίνημα Ειρήνης"

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL