Live τώρα    
23°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
23 °C
21.1°C25.3°C
3 BF 46%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
23 °C
20.2°C24.2°C
2 BF 48%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
19 °C
18.8°C21.0°C
3 BF 64%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Σποραδικές νεφώσεις
22 °C
19.3°C21.8°C
2 BF 68%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
25 °C
24.5°C24.5°C
3 BF 40%
Τα drones στην υπηρεσία της Υγείας: Δυνατότητες και κριτική
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Τα drones στην υπηρεσία της Υγείας: Δυνατότητες και κριτική

Η πρώτη μεταφορά μοσχεύματος με μη επανδρωμένο σκάφος

Πριν από μόλις μερικές εβδομάδες, στις 19 Απριλίου, για πρώτη φορά μια ασθενής με νεφρική ανεπάρκεια δέχτηκε το σωτήριο μόσχευμα νεφρού αφού αυτό είχε μεταφερθεί στο νοσοκομείο όπου έγινε η εγχείρηση με ένα drone. Η εγχείρηση έγινε στο Ιατρικό Κέντρο του Μέριλαντ και η μεταφορά με drone κάλυψε μια απόσταση περίπου 5 χιλιομέτρων. Η διαδικασία αυτή θεωρείται ορόσημο στη μεταφορά ιατρικών προμηθειών. Ήδη ένα μικρό, αλλά σημαντικό ποσοστό μοσχευμάτων που μεταφέρονται με συμβατικούς τρόπους παρουσιάζει απροσδόκητες καθυστερήσεις της τάξης των λίγων ωρών, οι οποίες μπορούν να θέσουν σε κίνδυνο την επιτυχία της επέμβασης.

Προκειμένου να είναι επιτυχημένη η μεταφορά οργάνων με drones, θα πρέπει να αντιμετωπιστούν κάποιες σοβαρές προκλήσεις. Τα ανθρώπινα όργανα μπορούν να επιβιώσουν εκτός του σώματος μόλις για μερικές ώρες και μόνο εφόσον βρίσκονται σε κατάλληλες συνθήκες. Επομένως, κατά τη μεταφορά τους θα πρέπει να είναι εξασφαλισμένη η σταθερή θερμοκρασία και πίεση μέσα στο δοχείο που τα περιέχει. Αυτό θέτει περιορισμούς ως προς την ευστάθεια που πρέπει να έχει η κίνηση του drone, το ύψος στο οποίο αυτό μπορεί να φτάσει και τις δονήσεις και αναταράξεις κατά τη διάρκεια της πτήσης. Η ομάδα που υλοποίησε το πρόγραμμα έπρεπε να πειραματιστεί αρκετά προηγουμένως με άλλα υλικά, όπως δείγματα αίματος, φυσιολογικό ορό και άλλα ιατρικά υλικά προτού εξασφαλίσουν ότι οι συνθήκες μεταφοράς είναι κατάλληλες και για μοσχεύματα.

Μεταφορά εμβολίων σε δυσπρόσιτες περιοχές

Η ανάπτυξη τεχνολογίας μη επανδρωμένων αερομεταφορών ιατρικού υλικού μπορεί να έχει μεγάλο κοινωνικό αντίκτυπο τόσο σε ανεπτυγμένες όσο και σε αναπτυσσόμενες χώρες. Σχετικά με τις τελευταίες, ήδη βρίσκονται σε εξέλιξη προγράμματα μεταφοράς ιατρικού εξοπλισμού σε δυσπρόσιτες περιοχές με σκοπό την αναβάθμιση του επιπέδου υγείας των κατοίκων.

Λίγο πριν το τέλος του 2018 πραγματοποιήθηκε η πρώτη παράδοση εμβολίων με τη χρήση εμπορικων drone σε ένα νεογέννητο παιδί στο απομακρυσμένο νησί Ερομάνγκο της νησιωτικής χώρας του Βανουάτου, που βρίσκεται στον νότιο Ειρηνικό Ωκεανό.

Η μεταφορά έγινε μεταξύ της ανατολικής και της δυτικής πλευράς του νησιού, τις οποίες χωρίζει ο ορεινός όγκος του νησιού. Το drone χρειάστηκε να καλύψει μια απόσταση περίπου 40 χιλιομέτρων με ιδιαίτερα πολύπλοκη μορφολογία του εδάφους. Η εναλλακτική ήταν να μεταφερθούν τα εμβόλια είτε περπατώντας είτε πλέοντας γύρω από το νησί με βάρκες. Ο καιρός συχνά δεν επιτρέπει τη δεύτερη επιλογή, ενώ η πρώτη απαιτεί τη μεταφορά ογκωδών δοχείων πάγου (ώστε τα εμβόλια να παραμείνουν στη σωστή θερμοκρασία) διαμέσου δύσβατων ορεινών μονοπατιών και ποταμών. Με τη βοήθεια των drones, τα εμβόλια μεταφέρθηκαν σε δοχεία από φελιζόλ, με ειδικούς αισθητήρες θερμοκρασίας ώστε να εξασφαλιστεί ότι μεταφέρονται σε κατάλληλες συνθήκες χωρίς να αλλοιώνονται.

Για την προετοιμασία της επιχείρησης χρειάστηκαν δύο εβδομάδες δοκιμών από τις εταιρείες τις οποίες επέλεξε κατόπιν διαγωνισμού το υπουργείο Υγείας του Βανουάτου. Αξίζει να σημειωθεί ότι αυτή ήταν η πρώτη φορά που χρησιμοποιήθηκαν ιδιωτικές εταιρείες drones για τη μεταφορά εμβολίων, οι οποίες μάλιστα είχαν δεσμευτεί με ρήτρα επιτυχούς παράδοσης για την αμοιβή τους. Περιπτώσεις σαν αυτή αναδεικνύουν τις δυνατότητες που παρέχει η τεχνολογία των drones για την αντιμετώπιση των προβλημάτων πρόσβασης σε παροχές Υγείας σε δεκάδες χώρες ανά την υφήλιο και η αξιοποίηση, προς αυτή την κατεύθυνση, του ιδιωτικού τομέα.

Άλλο ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα διανομής υγειονομικού υλικού με μη επανδρωμένα αεροσκάφη είναι η Γκάνα. Εκεί χρηματοδοτείται ένα πρόγραμμα εμβολιασμού βασισμένο σε μεταφορές μέσω drones από την Gavi, την παγκόσμια συμμαχία για τον εμβολιασμό (www.gavi.org). Προκειμένου να παράσχει εμβόλια σε 300 εκατομμύρια παιδιά μέχρι το 2020, η Gavi χρηματοδοτεί στην Γκάνα ένα πρόγραμμα εμβολιασμού για κατοίκους απομακρυσμένων περιοχών σε συνεργασία με εταιρείες κολοσσούς, όπως η UPS, και ιδρύματα, όπως το Bill & Melinda Gates, κ.λπ.

Πολλές απομακρυσμένες κοινότητες της χώρας κατοικούνται κυρίως από νομαδικούς πληθυσμούς τις οποίες τα παραδοσιακά μέσα μεταφοράς δεν μπορούν να προσεγγίσουν. Η αποθήκευση εμβολίων εκεί σε μεγάλες ποσότητες απαιτεί συγκεκριμένες και σταθερές συνθήκες θερμοκρασίας, τις οποίες με τη σειρά τους δεν μπορούν να υποστηρίξουν οι υπάρχουσες εγκαταστάσεις. Σε αυτή την περίπτωση, τα drones μπορούν να εξασφαλίσουν την παράδοση εμβολίων κατά περίσταση μέσα σε μόλις μερικές δεκάδες λεπτά από τον χώρο φύλαξής τους σε κεντρικότερα σημεία, χωρίς να χρειάζεται η παραγγελία και αποθήκευση μεγάλων ποσοτήτων, κάτι που θα οδηγούσε σε σπατάλη. Δεδομένου του ανάγλυφου του εδάφους και της βλάστησης, τα drones είναι ο πιο αποτελεσματικός και αξιόπιστος τρόπος μεταφοράς. Για την εδραίωση της υπηρεσίας αυτής στην Γκάνα έχουν δημιουργηθεί σε διάφορες περιοχές της χώρας κόμβοι όπου αποθηκεύονται μεγάλες ποσότητες εμβολίων, οι οποίες στη συνέχεια μπορούν να διοχετευτούν σε απομακρυσμένες περιοχές με τα μη επανδρωμένα σκάφη.

Μη επανδρωμένα αεροσκάφη

Η χρήση μη επανδρωμένων αεροσκαφών έχει τις ρίζες της στον 19ο αιώνα, στις επιχειρήσεις βομβαρδισμών με τη χρήση αερόστατων, αλλά αναπτύχθηκε ραγδαία κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα κυρίως χάρη στις πολεμικές επιχειρήσεις κατά το δεύτερο μισό του. Η βασική ιδέα είναι ότι μπορεί κανείς να χρησιμοποιεί τηλεκατευθυνόμενα αεροσκάφη για να εκτελεί εργασίες οι οποίες είναι είτε πολύ ριψοκίνδυνες ή πολύ τετριμμένες ώστε να απαιτούν τη χρήση πληρώματος. Ο όρος drone, που χρησιμοποιείται ευρέως σήμερα, φαίνεται να χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά στη δεκαετία του 1920 για να περιγράψει τηλεκατευθυνόμενους τεχνητούς στόχους για την πρακτική άσκηση των πυροβόλων όπλων του Ναυτικού.

Σήμερα η χρήση των drones καλύπτει, εκτός από την άμεση εμπλοκή σε μάχη με πυρά, τομείς όπως η παρακολούθηση για στρατιωτικούς σκοπούς, η έρευνα και η συγκέντρωση μετρήσεων και εικόνων για επιστημονικούς σκοπούς, η διαστημική έρευνα, η μεταφορά φορτίων κ.ά. Την τελευταία δεκαετία τα drones αποτελούν ένα ιδιαίτερα δημοφιλές χόμπι, με εκατομμύρια χρήστες παγκοσμίως, εξυπηρετώντας ψυχαγωγικούς ή ακόμα και επαγγελματικούς σκοπούς (όπως η φωτογραφία και η βιντεοσκόπηση). Τα μεγέθη τους ποικίλλουν ανάλογα τη χρήση, από πολύ μικρά με βάρος της τάξης των γραμμαρίων μέχρι πολύ μεγαλύτερα σε όγκο και βάρος μεγαλύτερο από αρκετές δεκάδες κιλά. Αντιστοίχως ποικίλλει και το βεληνεκές τους, από μερικές εκατοντάδες μέτρα ώς μερικές εκατοντάδες χιλιόμετρα. Πολλές προσωπικότητες έχουν τοποθετηθεί δημόσια σχετικά με τις προοπτικές της τεχνολογίας αυτής στην αντιμετώπιση των σύγχρονων προκλήσεων της ανθρωπότητας αλλά και στους κινδύνους που μπορεί να ελλοχεύει η γενικευμένη χρήση τους.

Είναι τα drones η μόνη λύση;

Περιπτώσεις σαν αυτές που αναφέρθηκαν έχουν αναδείξει όχι μόνο τις δυνατότητες που έχουν τα drones στην αναβάθμιση του επιπέδου υγείας ανά την υφήλιο αλλά και τις ευκαιρίες που προσφέρονται σε εταιρείες, μεγάλες ή νεοφυείς, για να αυξήσουν τον κύκλο των εσόδων τους. Πολλές από αυτές έχουν αρχίσει τη δραστηριοποίηση σε αναπτυσσόμενες χώρες της Αφρικής σε συνεργασία με κρατικούς και διεθνείς φορείς. Αξίζει να σημειωθεί ότι η τεχνολογία των drones προωθείται σε χώρες της Αφρικής όχι μόνο για θέματα υγείας αλλά και για την επισκόπηση και προστασία του περιβάλλοντος, την καταπολέμηση του παράνομου κυνηγιού κ.λπ. Για αυτούς τους λόγους, μεγάλα ποσά επενδύονται από χώρες, όπως π.χ. η Ρουάντα, σε διαφόρων ειδών προγράμματα με επίκεντρο την τεχνολογία των drones. Αναμφίβολα το κοινωνικό όφελος είναι μεγάλο, ωστόσο η τάση αυτή έχει και τους επικριτές της.

Για πολλούς μέρος των χρημάτων που δίδονται στην ανάπτυξη υπηρεσιών μη επανδρωμένων μεταφορών θα μπορούσε να αξιοποιηθεί για τη δημιουργία επίγειων υποδομών, όπως δρόμοι και συστήματα μεταφοράς. Η ανάπτυξη αυτών των υποδομών θα μπορούσε όχι μόνο να λύσει μέρος του προβλήματος αλλά και να αντιμετωπίσει ένα ευρύτερο φάσμα προκλήσεων που αντιμετωπίζουν αυτές οι χώρες.

Η καθηγήτρια του Πανεπιστημίου του Τζόρτζταουν Κάθριν Τσάντλερ μελετά τη χρήση drones στην Αφρική και τον τρόπο που οι τεχνολογίες και η κοινωνία μεταβάλλουν η μία την άλλη. Πρόσφατα δημοσιεύτηκε μια σχετική συνέντευξή της στο περιοδικό «MIT Technology Review». Μέσω της μελέτης της η Chandler υποστηρίζει ότι πολλά από τα πραγματικά προβλήματα είναι δύσκολο να αντιμετωπιστούν λόγω των περιορισμών που έχουν μέχρι στιγμής τα εμπορικά drones στην απόσταση που μπορούν να διανύσουν, τον όγκο του φορτίου που μπορούν να διανύσουν και την ενεργειακή αυτονομία τους.

Επιπλέον, σημαντικά ερωτήματα προκύπτουν παρατηρώντας τον τρόπο που μια χώρα, όπως π.χ. η Ρουάντα, αναπτύσσεται ως μια χώρα κόμβος για την εφαρμογή των τεχνολογιών αυτών. Με ποιον τρόπο μπορούν τα drones να συμβάλουν ουσιαστικά στη βελτίωση των συνθηκών ζωής σε μια κοινωνία που είναι σχεδόν αποκλειστικά αγροτική, χωρίς ανεπτυγμένο αστικό ιστό και βασικές υποδομές; Μήπως εντέλει, μεταπηδώντας κατευθείαν από μια τέτοια κοινωνία σε μια στην οποία θα κυριαρχούν οι πιο πρόσφατες τεχνολογικές εφαρμογές, χωρίς να έχουν αναπτυχθεί οι απαραίτητες βασικές υποδομές, δημιουργείται μια ανισορροπία εις βάρος των πολιτών; Ποιες κοινωνικές ομάδες ωφελούνται τελικά περισσότερο και κατά πόσο αντιμετωπίζονται αποτελεσματικά τα ουσιαστικά προβλήματα; Τα ερωτήματα αυτά αναδεικνύουν τη διαχρονική πρόκληση της διαχείρισης της τεχνολογίας αιχμής σε κάθε κοινωνικό πλαίσιο.

Γιάννης Κοντογιάννης

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL