Στη χώρα μας, όμως, δεν έχουμε ακόμα αναπτύξει τα περίπλοκα εργαλεία που μπορούν να δείξουν με βάση τις παγκόσμιες τάσης ποιες θα είναι οι πραγματικές ριζικές αλλαγές στην απασχόληση και πού πρέπει να επενδύσουν το κράτος και οι ιδιώτες για να εξασφαλίσουν το μέλλον της. Το «Πρίσμα» παρουσιάζει σήμερα δύο παραδείγματα: το ένα αφορά την ανάδυση του crowdworking και το άλλο την πραγματικότητα του χάσματος των τεχνολογικών δυνατοτήτων και τι μπορεί να γίνει γι’ αυτό.
Μία από τις σύγχρονες μορφές εργασίας που αναδύονται χάρη στη χρήση των νέων τεχνολογιών είναι το crowdworking, δηλαδή η εργασία μέσω ηλεκτρονικής βάσης ή πλατφόρμας. Σε μια πρόσφατη μελέτη του Ινστιτούτου Εργασίας της ΟΤΟΕ που ασχολείται με τις νέες τεχνολογίες στις τράπεζες και τις επιπτώσεις στην απασχόληση (https://ine.otoe.gr/uploads/files/ine_Digitalization2018.pdf) παρουσιάζεται πλήρως για πρώτη φορά στη χώρα μας και η έννοια του crowdworking. Η συγκεκριμένη μορφή απασχόλησης εμφανίζεται κυρίως στην Ηνωμένες Πολιτείες και στην Ευρώπη, παρουσιάζεται όμως ήδη και στη χώρα μας.
«Η σύνθετη λέξη crowdworking, που στα ελληνικά θα μπορούσε να μεταφραστεί και ως εργασία μέσω πλήθους ή, επί το πλέον δόκιμο, εργασία μέσω ηλεκτρονικής πλατφόρμας, προέρχεται από τις αγγλικές λέξεις crowd (πλήθος) και work (εργασία). Κάποιος πάροχος θέτει σε λειτουργία μια ηλεκτρονική βάση, την πλατφόρμα, στην οποία προβάλλονται διάφοροι επαγγελματίες που είναι συνδεδεμένοι με αυτή προκειμένου να παράσχουν τις υπηρεσίες τους στους πελάτες, το πλήθος. Βεβαίως, το σύστημα αυτής της ηλεκτρονικής διαμεσολάβησης μεταξύ ενδιαφερομένων προσώπων με σκοπό τη σύναψη συμβάσεων έχει ευρύτερη εφαρμογή. Αφορά ενοικίαση ακινήτων (βλ. airbnb), αγορά ειδών (βλ. ebay) κ.λπ. Λόγω όμως της ιδιαιτερότητας του αντικειμένου της εργασίας και των κινδύνων που περικλείονται, είναι δυνατόν να επιχειρηθεί μια μείζων διάκριση, ανάλογα με το αντικείμενο της σύμβασης, αφενός μεταξύ συμβάσεων που αφορούν πράγματα και αφετέρου αυτών που αφορούν ανάληψη εργασίας.
Γνώρισμα της απασχόλησης αυτού του είδους είναι ότι οι πελάτες της πλατφόρμας, που ανήκουν στο λεγόμενο πλήθος, μπορούν να επιλέξουν κάποιον από τους επαγγελματίες που συνδέονται και προβάλλονται σε αυτή. Πάντως, είναι χαρακτηριστικό ότι οι εργαζόμενοι και οι πελάτες δεν βρίσκονται σε άμεση επαφή μεταξύ τους, αλλά επικοινωνούν μέσω της πλατφόρμας. Με τον τρόπο αυτό επίσης μεγαλύτερα προγράμματα εργασιών διασπώνται σε επιμέρους καθήκοντα. Οι επιχειρήσεις ωθούνται να «εξωτερικοποιήσουν» τις εργασίες τους και να μη συνάπτουν συμβάσεις εργασίας, αλλά αστικοδικαιϊκού χαρακτήρα. Η σύγχρονη τεχνολογία επιτρέπει στον χρήστη να διασπάσει το έργο της σε μικροκαθήκοντα, να τα αναθέτει μερικά μέσω της πλατφόρμας σε ανεξάρτητους συνεργάτες και στη συνέχεια να τα συνθέσει, ώστε να τα χρησιμοποιήσει, όπως το επιθυμεί.
Οι πλατφόρμες αυτές μπορούν να αφορούν κάθε είδος παροχής υπηρεσιών και γι’ αυτόμιλάμε για νέο-τεϊλορισμό. Στην περίπτωση αυτή, οποιοσδήποτε μπορεί να αναθέσει σε οποιονδήποτε οποιοδήποτε είδος παροχής υπηρεσιών. Επίσης, είναι δυνατόν η πλατφόρμα να είναι εξειδικευμένη σε συγκεκριμένο είδος υπηρεσιών (π.χ Uber, Amazon Mechanical Turk). Όσο κι αν η εργασία μέσω πλατφόρμας αφορά συνήθως εργασίες χαμηλά αμειβόμενες (π.χ. μεταφράσεις), δεν αποκλείεται να συνδέονται με αυτή και εξειδικευμένοι υψηλού επιπέδου εργαζόμενοι (προγραμματιστές). Οι εργαζόμενοι που συνδέονται με την πλατφόρμα μπορεί να ανήκουν περαιτέρω σε τελείως διαφορετικές κατηγορίες, με ανομοιογενή χαρακτηριστικά. Είναι εκείνοι που ασχολούνται ευκαιριακά, προκειμένου να συμπληρώσουν το εισόδημά τους που προέρχεται από άλλες πηγές. Είναι εκείνοι οι οποίοι εξασφαλίζουν το πλήρες εισόδημά τους με τον τρόπο αυτό σε συνήθως σταθερή βάση. Και, τέλος, είναι εκείνοι, οι οποίοι, όντας αποκλεισμένοι από την αγορά εργασίας για κοινωνικούς ή για πρακτικούς λόγους, καταφέρνουν με τον τρόπο αυτό να εξασφαλίσουν κάποια πηγή εισοδήματος. Τέλος, η προσφορά υπηρεσιών μέσω ηλεκτρονικής βάσης (πλατφόρμας) δεν έχει πάντοτε εθνική βάση, αλλά συχνότατα απευθύνεται στην παγκόσμια αγορά.
Για τους εργαζόμενους η εργασία μέσω ηλεκτρονικής πλατφόρμας μπορεί να παρουσιάζει κάποια πλεονεκτήματα, καθώς τους επιτρέπει να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους σε μια ευρεία αγορά, ενώ σε ορισμένους από αυτούς δίνει τη δυνατότητα να συμπληρώσουν τα κανονικά τους εισοδήματα. Η μορφή αυτή εργασίας παρουσιάζει, όμως, και σοβαρά μειονεκτήματα. Κατά κανόνα αυτή δεν αποτελεί εξαρτημένη εργασία, οπότε δεν εφαρμόζονται οι προστατευτικές ρυθμίσεις του Εργατικού Δικαίου. Συνεπώς, προκύπτει αναμφισβήτητη εργασιακή ανασφάλεια. Ουδείς εγγυάται την εξασφάλιση εισοδήματος συγκεκριμένου ύψους. Περαιτέρω, το ίδιο το «σύστημα» δημιουργεί τις προϋποθέσεις για έναν έντονο ανταγωνισμό μεταξύ των εργαζομένων, με αποτέλεσμα την κατακρήμνιση των αμοιβών. Είναι η ίδια η πλατφόρμα, η οποία ωθεί, άμεσα ή έμμεσα, τον πελάτη να επιλέγει τους φθηνότερους εργαζομένους και αντίστοιχα τους εργαζομένους να μειώνουν τις αμοιβές τους. Συνεπώς, η πλατφόρμα δεν αποτελεί έναν απλό διαμεσολαβητή, αλλά εκείνον τον μηχανισμό, ο οποίος οργανώνει ένα νέο σύστημα οργάνωσης της εργασίας».
Η μελέτη αφορά έναν τομέα που αναπτύσσει ραγδαία προϊόντα βασισμένα αποκλειστικά στην αυτοματοποίηση. Είναι ένα πολύ καλό παράδειγμα για το πώς εξελίσσεται η αγορά εργασίας, μειώνοντας «εμφανείς» θέσεις εργασίας. Η μείωση δεν είναι σαφής αριθμητικά, αφού ταυτόχρονα δημιουργούνται νέες θέσεις εξειδικευμένου προσωπικού σε άλλους τομείς, όπως η ασφάλεια και η φύλαξη των δεδομένων, δημιουργώντας ένα τοπίο που χρειάζεται σοβαρή και συστηματική μελέτη για να διαγραφεί ξεκάθαρα.
