Live τώρα    
15°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
15 °C
10.6°C16.5°C
1 BF 70%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
13 °C
11.1°C14.9°C
2 BF 67%
ΠΑΤΡΑ
Αραιές νεφώσεις
14 °C
8.0°C14.4°C
2 BF 65%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
13 °C
12.8°C14.1°C
2 BF 82%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
5 °C
4.9°C11.8°C
0 BF 100%
Brain Awareness Week: Το «Πρίσμα» στην ενημερωτική εκδήλωση «Εξερευνώντας τον εγκέφαλο»
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Brain Awareness Week: Το «Πρίσμα» στην ενημερωτική εκδήλωση «Εξερευνώντας τον εγκέφαλο»

Στο πλαίσιο της Διεθνούς Εβδομάδας Ενημέρωσης για τον Εγκέφαλο (Brain Awareness Week 2018), η Ακαδημία Νευροεπιστημών, υπό την αιγίδα - συμμετοχή της Ελληνικής Εταιρείας Νευροεπιστημών, διοργάνωσε την ενημερωτική εκδήλωση «Εξερευνώντας τον εγκέφαλο». Η εκδήλωση, που πραγματοποιήθηκε στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος στις 17 και 18 Μαρτίου 2018, ήταν ανοιχτή στο κοινό και απευθυνόταν σε μικρούς και μεγάλους.

Στόχος της εκδήλωσης ήταν να παρουσιάσει με τρόπο κατανοητό τα επιστημονικά ευρήματα των τελευταίων ετών για τον τρόπο λειτουργίας του εγκεφάλου, για την αντίληψη του κόσμου γύρω μας, τη λήψη αποφάσεων, τα συναισθήματα, τη μνήμη και πολλά άλλα. Το «Πρίσμα» ήταν εκεί για να μεταφέρει όσα έλαβαν χώρα.

«Η εκδήλωση αυτή αποτελεί συνδυασμό δύο προηγούμενων εκδηλώσεων που σημείωσαν μεγάλη επιτυχία: μία ενημερωτική εκδήλωση που έγινε την προηγούμενη χρονιά στα Γιάννενα και περιείχε την έκθεση για έφηβους και ενήλικες με το πλανητάριο και τη βραδιά του ερευνητή στη Λευκωσία, όπου υπήρχε το παιδικό τμήμα» εξηγεί ο Κωνσταντίνος Τσάμης, του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, υπεύθυνος διοργάνωσης της εκδήλωσης. «Προσπαθούμε να φέρουμε τον κόσμο κοντά στις Νευροεπιστήμες και να μοιραστούμε τα φανταστικά επιτεύγματα τις έρευνας πάνω στον εγκέφαλο. Για να γίνει όμως κατανοητό ένα δύσκολο αντικείμενο όπως αυτό, χρειάζεται να παρουσιαστεί με τρόπο απλό, διασκεδαστικό και εντυπωσιακό, κι αυτό ακριβώς προσπαθούμε να κάνουμε. Με το Planetarium on the Go ο επισκέπτης ‘μπαίνει μέσα’ στον εγκέφαλο, βλέπει από κοντά τα νευρικά κύτταρα με τις συνδέσεις τους κι αυτό είναι το πρώτο βήμα για την ξενάγηση σε όλα τα αντικείμενα των Νευροεπιστημών που βρίσκονται στην έκθεση. Επιστήμονες από όλη την Ελλάδα αλλά και συνεργάτες μας από το εξωτερικό βρίσκονται εδώ για να βοηθήσουν στην ξενάγηση» αναφέρει ο Κ. Τσάμης.

Η εκδήλωση έλαβε χώρα στον «Πύργο των Βιβλίων» και περιλάμβανε πολλές δράσεις:

Διαδραστικές ομιλίες για θέματα Νευροεπιστημών, προσαρμοσμένες για το ευρύ κοινό

Κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης νευροεπιστήμονες -καθηγητές, ερευνητές και φοιτητές- μίλησαν στο κοινό. Οι ομιλίες άγγιζαν πληθώρα θεμάτων με μεγάλο ενδιαφέρον, όπως είναι η Νευροβιολογία της αντίληψης, η υποκειμενικότητα της εμπειρίας, η ανάπτυξη του εγκεφάλου και πώς αυτή επηρεάζεται από το στρες και τις πρώιμες εμπειρίες, τα κυκλώματα ικανοποίησης στον εγκέφαλο, το ζήτημα της συνείδησης, η ψυχική υγεία και άλλα πολλά. Οι ομιλίες αυτές μεταδόθηκαν ζωντανά με livestreaming την ώρα της εκδήλωσης και είναι διαθέσιμες για το κοινό στη σελίδα της εκδήλωσης στο Facebook (facebook.com/Exploringthebrain/).

Προβολή της ταινίας "Neurodome" στο φορητό ψηφιακό πλανητάριο Planetarium on the Go

Το φορητό πλανητάριο είχε στηθεί, για τις ανάγκες της εκδήλωσης, στον προθάλαμο της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος. Οι επισκέπτες, μέσα από τις εντυπωσιακές εικόνες, μυήθηκαν με απλό τρόπο στις βασικές αρχές των Νευροεπιστημών. Η ταινία παρουσίαζε εικόνες του εγκεφάλου από πραγματικά ερευνητικά ευρήματα.

Έκθεση για ερευνητικούς τομείς των Νευροεπιστημών

Στην έκθεση είχαν στηθεί επιμέρους σταθμοί που αφορούσαν διαφορετικά τμήματα της έρευνας για τις Νευροεπιστήμες.

Παρατήρηση μέσα από το μικροσκόπιο

Στον χώρο της έκθεσης, οι επισκέπτες είχαν την ευκαιρία να δουν, μέσα από οπτικά μικροσκόπια, μια σειρά από παρασκευάσματα και να ενημερωθούν από τους ερευνητές και τις ερευνήτριες για την έρευνα που γίνεται στην Ελλάδα.

Στον πρώτο σταθμό μάς ξενάγησε η Βαλέρια Καλτεζιώτη, μοριακή βιολόγος, ειδικός τεχνικός επιστήμονας στο Ίδρυμα Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών (ΙΙΒΕΑΑ). Μέσα από το μικροσκόπιο παρατηρήσαμε παρασκεύασμα από πρώιμο στάδιο ανάπτυξης εγκεφάλου κοτόπουλου και συγκεκριμένα τον οφθαλμό του. Σε αυτό διακρίνονταν η στοιβάδα από την οποία θα προκύψει ο αμφιβληστροειδής χιτώνας που περιέχει τα ραβδία και τα κωνία καθώς και ο φακός του οφθαλμού. Το παρασκεύασμα ήταν χρωματισμένο με ειδικές χρωστικές για να διακρίνονται καλύτερα οι δομές του συγκεκριμένου ιστού. Από την εικόνα ήταν εμφανές ότι μοιάζει αρκετά με τον αναπτυσσόμενο οφθαλμό του ανθρώπου.

Όπως μας εξήγησε η Β. Καλτεζιώτη, «Σε αυτά τα αρχικά στάδια παρατηρούμε ότι μοιάζουν τα έμβρυα του ποντικού, του κοτόπουλου και του ανθρώπου, δεν μπορείς εύκολα να τα ξεχωρίσεις. Σιγά-σιγά, όμως, κατά την ανάπτυξη, αρχίζουν και διαφοροποιούνται από είδος σε είδος. Οι επισκέπτες μπορούν να δουν στα βίντεο τις διαφορές του εγκεφάλου σε διαφορετικά είδη».

Σε άλλο μικροσκόπιο είχαμε την ευκαιρία να δούμε νευρικά κύτταρα. «Τα νευρικά κύτταρα αποτελούνται από το σώμα όπου βρίσκεται ο πυρήνας τους και από τις αποφυάδες οι οποίες εκφύονται από το σώμα. Η μεγαλύτερη αποφυάδα αποτελεί τον νευρικό άξονα ο οποίος μεταφέρει πληροφορία από το σώμα προς τα άλλα νευρικά κύτταρα. Οι πιο μικρές ονομάζονται δενδρίτες, οι οποίες λαμβάνουν από άλλα νευρικά κύτταρα σήματα, δηλαδή πληροφορία, και τη μεταφέρουν στο σώμα του νευρικού κυττάρου. Οι δενδρίτες και οι άξονες μαζί δημιουργούν νευρωνικά δίκτυα και με αυτό τον τρόπο διασυνδέονται και επικοινωνούν. Εκεί όπου οι απολήξεις των νευρώνων ενώνονται δημιουργούνται οι συνάψεις. Με τον τρόπο αυτό μεταφέρονται σήματα από κύτταρο σε κύτταρο» όπως ανέφερε η Β. Καλτεζιώτη.

Πειραματικές διατάξεις

Στον επόμενο σταθμό μάς ξενάγησε η δρ Αλεξία Πολυσσίδη, ερευνήτρια, νευροεπιστήμονας στο Ίδρυμα Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών (ΙΙΒΕΑΑ). Η Αλ. Πολυσσίδη μας περιέγραψε τα πειράματα με ποντίκια, με τα οποία ασχολούνται στο εργαστήριο: «Κοιτάμε πώς σχετίζεται η συμπεριφορά τους με την εγκεφαλική λειτουργία. Τα πειράματα αυτά γίνονται κυρίως για να κατανοήσουμε τις νόσους, να ελέγξουμε καινούργια φάρμακα ή να βελτιώσουμε τα ήδη υπάρχοντα».

Στα πειράματα αυτά χρησιμοποιούν διάφορες διατάξεις, όπως είχαμε την ευκαιρία να παρατηρήσουμε και σε σχετικά βίντεο. Για παράδειγμα, ένα από τα βίντεο έδειχνε ποντίκια που ισορροπούν σε έναν τροχό. «Με αυτά τα πειράματα ελέγχουμε την ισορροπία τους και τον συντονισμό τους. Αν έχεις, για παράδειγμα, ένα μοντέλο για τη νόσο Πάρκινσον, μπορείς να συγκρίνεις διαφορές. Μπορείς να καταλάβεις πώς λειτουργεί ένα γονίδιο, τι ρόλο παίζει στη νόσο. Μπορείς να ελέγξεις καινούργια φάρμακα που μπορεί να έχουν νευροπροστατευτική δράση. Να δεις αν βελτιώνονται ή αν μπορούν να μείνουν παραπάνω άνω στον τροχό», όπως παρατηρεί η Αλ. Πολυσσίδη.

Στον συγκεκριμένο σταθμό υπήρχε και μια πειραματική διάταξη που μπορούσαν να δουν οι επισκέπτες. «Εδώ υπάρχει ένας υπερυψωμένος σταυροειδής λαβύρυνθος. Στον λαβύρινθο υπάρχουν κομμάτια προστατευμένα με τείχη και κομμάτια ακάλυπτα. Οι ερευνητές καταγράφουν με μια κάμερα πόσο χρόνο περνάει ένα ποντίκι στους ανοιχτούς και πόσο στους κλειστούς βραχίωνες. Τα ποντίκια, όπως και εμείς, μπορεί να φοβούνται το ύψος, οπότε προτιμούν τους κλειστούς χώρους. Όσο περισσότερη ώρα περνούν στους ανοιχτούς χώρους, τόσο πιο τολμηρά είναι και με λιγότερο άγχος. Αν στη συνέχεια χορηγήσεις ένα αγχολυτικό, όπως είναι η διαζεπάμη, παρατηρείς ότι το ποντίκι θα περνάει πιο πολλή ώρα στους ανοιχτούς χώρους. Με τον τρόπο αυτό τεστάρουμε τα φάρμακα και μελετάμε τη συσχέτιση περιοχών του εγκεφάλου και της συμπεριφοράς» εξηγεί η Αλ. Πολυσσίδη.

Ενημέρωση για τις υπολογιστικές Νευροεπιστήμες

Στον επόμενο σταθμό, οι επισκέπτες είχαν την ευκαιρία να έρθουν σε επαφή με τις υπολογιστικές Νευροεπιστήμες διαδρώντας με λογισμικά και παιχνίδια κλιμακούμενης δυσκολίας. Επισκέπτες όλων των ηλικιών, με ή χωρίς σχετικές γνώσεις, μαθητές και αρκετοί φοιτητές έδειξαν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τις προσομοιώσεις αυτές και έπαιξαν διαδρώντας μαζί τους.

Όπως μας εξήγησε ο Παναγιώτης Σακαγιάννης, νευρολόγος, νευροεπιστήμονας και υποψήφιος διδάκτορας του Πανεπιστημίου Κρήτης, «Στον σταθμό αυτό οι επισκέπτες ξεκινούν με tutorials και στη συνέχεια περνούν, αν το επιθυμούν, στο επόμενο επίπεδο. Το πιο απλό παιχνίδι που έχουμε ονομάζεται Neurovis. Σε αυτό οι παίκτες μαθαίνουν απλά στοιχεία για τον τρόπο λειτουργίας ενός νευρωνικού δικτύου και προσπαθούν να αλλάξουν κάποιες παραμέτρους (ερεθίσματα) για να δουν πώς αλλάζει το αποτέλεσμα».

Το επόμενο επίπεδο αφορούσε το εκπαιδευτικό πακέτο Virtual Neurons που ανέπτυξαν στο Πανεπιστήμιο της Μινεσότα. Διατίθεται ελεύθερα και όποιος επιθυμεί μπορεί να το κατεβάσει και να το χρησιμοποιήσει για εκπαιδευτικούς σκοπούς. «Σε αυτό μαθαίνουν πώς να χρησιμοποιούν νευρώνες, είτε αισθητικούς είτε κινητικούς, για να ενεργοποιήσουν, π.χ., κάποιον μυ. Μπορούν, επίσης, να συνδέσουν κύτταρα μεταξύ τους, να παίξουν με το πόσο διεγέρσιμα ή όχι είναι, πόσο ψηλό δηλαδή είναι το κατώφλι ενεργοποίησής τους, μπορούν να παίξουν με την αρχιτεκτονική του όλου δικτύου» όπως περιγράφει ο Π. Σακαγιάννης.

Το πιο προχωρημένο πρόγραμμα ονομαζόταν Nengo - Neural Simulator (https://www.nengo.ai/). Το πρόγραμμα αυτό το χρησιμοποιούν ερευνητικά κέντρα ανά τον κόσμο και έχει αναπτυχθεί από το Πανεπιστήμιο του Γουότερλου στον Καναδά. Όπως μας είπε ο Π. Σακαγιάννης, «Είναι ένα πρόγραμμα καθαρά ερευνητικό, στο οποίο έχεις ένα νευρωνικό δίκτυο, αλλά γράφεις κώδικα σε γλώσσα προγραμματισμού για να ορίσεις την αρχιτεκτονική και τη λειτουργία του δικτύου και το πώς διαδρούν τα στοιχεία μεταξύ τους».

Εκπαιδευτικό λογισμικό Virtual Neurons από το Πανεπιστήμιο της Μινεσότα που απευθύνεται σε μαθητές και εκπαιδευτικούς

Τα νευρικά κύτταρα, ή αλλιώς νευρώνες, είναι οι βασικές λειτουργικές μονάδες του νευρικού συστήματος. Οι μαθητές μπορούν να χρησιμοποιήσουν το λογισμικό Virtual Neurons για να κατασκευάσουν νευρικά κυκλώματα και να οπτικοποιήσουν πώς τα μηνύματα ταξιδεύουν μέσα από τα κυκλώματα αυτά. Επιπλέον, οι μαθητές μπορούν να σχεδιάσουν και να υλοποιήσουν ένα πείραμα ελέγχοντας και αλλάζοντας παραμέτρους των κυκλωμάτων ώστε να αλλάξουν τη νευρική επικοινωνία. Το εκπαιδευτικό λογισμικό απευθύνεται σε μαθητές 10-18 ετών και μπορεί να χρησιμοποιηθεί από τους εκπαιδευτικούς ως μέρος του μαθήματος (πηγή: http://brainu.org/lesson/virtual-neurons).

Παρουσίαση εκπαιδευτικού υλικού για παιδιά και δημιουργική απασχόληση

Στο παιδικό τμήμα της έκθεσης, γονείς και παιδιά μπορούσαν με ευχάριστο και δημιουργικό τρόπο να γνωρίσουν τα μυστικά του εγκεφάλου.

Όπως μας είπε ο Ιωάννης Μπούτσικος, φοιτητής στο Τμήμα Ιατρικής στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου, «Εδώ έχουμε πλαστικά μοντέλα του εγκεφάλου με τα οποία τα παιδιά παρατηρούν τα μέρη του εγκεφάλου και προσπαθούν να τα βάλουν στη σωστή τους θέση, σαν ένα παζλ, ακολουθώντας ένα υπόδειγμα. Ξεκινάμε από τη γενική εικόνα του εγκεφάλου και όσο προχωρούν στους σταθμούς μπαίνουν στα ενδότερα. Βλέπουν παρασκευάσματα στο μικροσκόπιο, νευρώνες, κομμάτια του εγκεφάλου, όπως είναι η παρεγκεφαλίδα για παράδειγμα. Σε άλλο σταθμό φτιάχνουν ένα χάρτινο καπέλο για τον εγκέφαλο και καταλαβαίνουν τα μέρη του”.

Όπως αναφέρει ο δρ Δημήτριος Ντουράκης, καθηγητής Χειρουργικής και Ανατομίας στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου, «Στόχος του παιδικού τμήματος είναι να φύγουν τα παιδιά με κάποιες βασικές γνώσεις για τον εγκέφαλο. Είναι σημαντικό να πούμε ότι οι παιδικές δραστηριότητες και το εκπαιδευτικό υλικό προέκυψαν μέσα από τη συνεργασία νευροεπιστημόνων με εκπαιδευτικούς της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης, σε συνεργασία με το Τμήμα Εκπαίδευσης του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου. Στην έκθεση ξεναγούν το κοινό φοιτητές από το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου και το Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο στην Αθήνα».

Πρώτο βραβείο για την εκπαιδευτική δράση «Εξερευνώντας τον εγκέφαλο»

Η Ιατρική Σχολή του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου κέρδισε το πρώτο βραβείο στον τομέα Best Activity στο πλαίσιο της εκδήλωσης «Βραδιά του ερευνητή 2017» με τη δραστηριότητα «Εξερευνώντας τον εγκέφαλο / Εxploring the Brain». Οι καθηγητές της Ιατρικής Ελίζαμπεθ Τζόνσον, Δημήτρης Ντουράκης, Κωνσταντίνος Τσάμης, Ηλίας Νίκας και Ελπίδα Νικολούση δημιούργησαν μια σειρά από δραστηριότητες με στόχο να γνωρίσει το κοινό τον κόσμο του εγκεφάλου. Το επίτευγμα της Ιατρικής Σχολής κατέστη δυνατό έπειτα από στενή συνεργασία μεταξύ του Εργαστηρίου Ανατομίας και Ιστολογίας του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου και του Νευροχειρουργικού Ινστιτούτου Ιωαννίνων.

Η εκδήλωση «Εξερευνώντας τον εγκέφαλο» από τον Σεπτέμβριο του 2018 θα ταξιδέψει στα σχολεία όλης της χώρας. Για περισσότερες πληροφορίες:

Τηλέφωνο επικοινωνίας: +306988503577

Λήδα Αρνέλλου

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL