ΤΗΣ ΜΑΡΙΑΣ ΑΡΒΑΝΙΤΗ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ*
Μετά το Εδιμβούργο και το κλωνοποιημένο πρόβατο, την Ντόλυ (1996), σήμερα η κλωνοποίηση έρχεται από την Κίνα, πάλι με παράγωγα γένους θηλυκού καθώς αυτό είναι το κυρίαρχο φύλο γενετικά. Macacus rhesus η κλωνοποιη μένη μαϊμού (όπως τα αντισώματα των ομάδων αίματος), σαν υπενθύμιση του πόσο κοντά είμαστε στο τελικό βήμα. Ο 19ος αιώνας έφριττε μπροστά στα ηθικά διλήμματα της επιστημονικής εξέλιξης. Η ζωή μας όμως άλλαξε ριζικά μέσα στον 20ό αιώνα. Η διάσπαση του ατόμου άνοιξε τους ασκούς του Αιόλου.
Τα πειράματα στη Γενετική έγιναν εύκολα αποδεκτά όσο δεν αφορούσαν ανθρώπους. Δεν θεωρείται σκάνδαλο η επιμειξία φυτών (υβρίδια καλαμποκιού) ή ζώων (κοτόπουλα) για ν’ ανέβουν η παραγωγή κι η ποιότητα και να πολλα-πλασιαστούν τα κέρδη. Επαναστατήσαμε μόνο όταν οι εταιρείες κατοχύρωσαν με πατέντες τους σπόρους (Μοσάντο), απαγορεύοντας τη χρήση των παραδοσιακών ειδών.
Σχετικά με την κλωνοποίηση, όλοι κρίνουν ότι είναι χρήσιμη για να κατα-σκευάζουμε πρόβατα και άλλα θηλαστικά (ο άνθρωπος πάντα φρόντιζε για τη βελτίωση της ράτσας των σκυλιών ή των αλόγων του), αλλά τρομάζουμε στην προοπτική τού να μπορούμε να παρασκευάσουμε καρμπόν ανθρώπων. Η αντικατάσταση των παθολογικών γονιδίων στον άνθρωπο μπορεί να ακούγεται συναρπαστική ιδέα, αλλά έχει κιν-δύνους, επειδή ποτέ δεν ξέρεις τι θα βγει ανακατεύοντας τη γενετική τράπουλα.
Οι φόβοι για την κλωνοποίηση, που πηγάζουν από τη θρησκευτική μας πα-ράδοση, δεν έχουν μεγάλη επιστημονι-κή κάλυψη, διότι παραγνωρίζουν τον τεράστιο ρόλο που διαδραματίζει το περιβάλλον στην εξέλιξη του ανθρώπου. Κι επειδή δύο είναι οι λόγοι που μας προκαλούν στο πείραμα, ας υποτεθεί ότι πράγματι ένας τρελός επιστήμονας αποφασίσει να κλωνοποιήσει εκατό Χίτλερ ή Αϊνστάιν. Θα πρέπει να βρει εκατό δανεικές μήτρες (η επωαστική αξία των θη-λέων παραμένει σταθερή στο χρηματιστήριο των γενετιστών. Χωρίς σπέρμα γεννάμε. Χωρίς το πρωτόπλασμα του ωαρίου όμως και τη μήτρα, μέχρι σήμερα δεν το πετύχαμε). Θα πρέπει αυτές οι εκατό έγκυες να μην πάθουν καμιά ίω-ση, να μην πάρουν φάρμακο, να μη δεχθούν ακτινοβολία κ.λπ. (παράγοντες που επιδρούν στο έμβρυο). Κι αν τους κλείσουμε στο βρεφοκομείο, θα πάθουν και οι δύο νεογέννητοι ιδρυματισμό κι ας έχουν εντελώς διαφορετικές προδιαγραφές από το «εργοστάσιο». Ο άνθρωπος, λοιπόν, δεν είναι εύκολο να αναπτυχθεί σε συνθήκες εργαστηρίου· είναι πολύπλοκος κι απρόβλεπτος και δεν μπορούμε να αναπαράγουμε το σύνολο των δυνατοτήτων του, που άλλω-στε μεταβάλλονται ανά πάσα στιγμή.
Ο δεύτερος λόγος είναι η κοινή σε όλους μας επιθυμία για επιβίωση έστω και μέρους του εαυτού μας ή εκείνων που αγαπήσαμε. Όμως ποια αξία έχει κάτι τέτοιο; Θυμίζει περισσότερο δοξασία μετενσάρκωσης, αφού το γενετικό υλικό δεν διατηρεί τη μνήμη της προη-γούμενης ζωής του.
Στην περίπτωση της προληπτικής θεραπευτικής παρέμβασης στο έμβρυο, δεν μπορούμε ακόμη να πούμε με σιγουριά όλες τις επιπτώσεις. Η φύση μέσα από αιώνων γονιδιακούς πειραματισμούς στην προσπάθειά της να νικήσει την ελονοσία κατασκεύασε τη δρεπανοκυτταρική αναιμία, ενώ είναι ήδη γνωστό ότι τα εξαιρετικά ζώα που κατασκευά-ζουμε για να πετύχουμε π.χ. ταχύτητα στα άλογα ή ειδικά χαρακτηριστικά σε σκυλιά και γατιά είναι τα ευπαθέστερα.
Η Ντόλυ δεν έζησε πολύ. Το ίδιο ανα-μένεται για τις Ζονγκ Ζονγκ και Χούα Χούα, τις συμπαθέστατες μαϊμουδίτσες. Η φύση αρέσκεται στην πολυμορφία και στον εμπλουτισμό. Ένα τεράστιο πείραμα κλωνοποίησης θα κινητοποιούσε μηχανισμούς ελέγχου της φύσης, που μάθαμε πια ότι προσαρμόζεται στα εντομοκτόνα και τα αντιβιοτικά για να μας οδηγεί στον θάνατο διατηρώντας την οικολογική ισορροπία του πλανήτη.
Ζούμε σε έναν κόσμο αρμονίας του χάους. Όλα ισορροπούν επικίνδυνα σε έναν κύκλο καταστροφής και δημιουργίας. Ο άνθρωπος είναι για τη φύση το ίδιο αναλώσιμο είδος όσο και οι δεινόσαυροι. Κι αν επιβιώσει σαν είδος, θα τα καταφέρει χάρη στην τυχαία μετάλλαξη που θα γεννήσει το ανθεκτικό γονίδιο για τους κινδύνους που οι ίδιοι συσσωρεύσαμε. Μέχρι τότε η Γενετική θα πειραματίζεται με «ελεγχόμενη» αντικατάσταση ή κλωνοποίηση και ο θεός θα συνεχίσει να ρίχνει τα ζάρια του.
* Η Μαρία Αρβανίτη Σωτηροπούλου είναι γιατρός, πρόεδρος της Πανελλήνιας Ιατρικής Εταιρείας κατά της Πυρηνικής και Βιοχημικής Απειλής
