Ένας καλός λόγος να διαβάζεις πανεπιστημιακές έρευνες, ιδίως όσες έχουν σχέση με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και την ψυχολογία των χρηστών, είναι για να δεις πώς αποδεικνύεται το αυτονόητο.
Για παράδειγμα, μία από τις τελευταίες που κυκλοφόρησαν υποστηρίζει πως το αίσθημα μεγαλύτερης κοινωνικής απομόνωσης σχετίζεται τόσο με τον συνολικό χρόνο online, όσο και με τη συχνότητα με την οποία κανείς «μπαίνει» στα social media, κάτι που ξέρει και ο τελευταίος χρήστης. Η έρευνα έγινε από ομάδα της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Πίτσμπουργκ, με επικεφαλής τον καθηγητή Μπράιαν Πρίμακ, διευθυντή του Κέντρου Ερευνών για τα Μέσα, την Τεχνολογία και την Υγεία, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο αμερικανικό περιοδικό προληπτικής ιατρικής «American Journal of Preventive Medicine», αναλύοντας στοιχεία για περίπου 1.800 άτομα ηλικίας 19 έως 32 ετών (http://www.ajpmonline.org/article/S0749-3797(17)30016-8/pdf).
Η ομάδα διερεύνησε τον χρόνο που οι χρήστες αφιερώνουν στα δημοφιλή μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπως Facebook, YouTube, Twitter, Google Plus, Instagram, Snapchat, Reddit, Tumblr, Pinterest, Vine και LinkedIn. Στη συνέχεια, μέσω ενός ψυχολογικού τεστ, αξιολογήθηκε ο βαθμός κοινωνικής απομόνωσης που ένιωθε κάθε χρήστης.
Διαπίστωσαν, έτσι, ότι όσοι περνούσαν πάνω από δύο ώρες την ημέρα στα ηλεκτρονικά κοινωνικά δίκτυα είχαν διπλάσια πιθανότητα να νιώθουν κοινωνική απομόνωση σε σχέση με όσους δεν έμεναν στα ίδια δίκτυα για πάνω από μισή ώρα καθημερινά. Επίσης, όσοι επισκέπτονταν τις διάφορες πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης πάνω από 58 φορές την εβδομάδα (τουλάχιστον οκτώ φορές την ημέρα κατά μέσο όρο) είχαν τριπλάσια πιθανότητα να νιώθουν κοινωνικά απομονωμένοι σε σχέση με όσους έκαναν λιγότερες από εννέα επισκέψεις την εβδομάδα.
«Δεν γνωρίζουμε με σιγουριά ποιο έρχεται πρώτο: η χρήση των κοινωνικών μέσων ή το αίσθημα κοινωνικής απομόνωσης. Είναι πιθανό ορισμένοι νέοι ενήλικες που ήδη νιώθουν κοινωνική απομόνωση να στρέφονται στα κοινωνικά μέσα. Ή, αντίστροφα, μπορεί η αυξημένη χρήση των κοινωνικών μέσων με κάποιον τρόπο να οδηγεί κάποιον να νιώθει απομονωμένος από τον κόσμο. Μπορεί ακόμη να πρόκειται για έναν συνδυασμό και των δύο. Όμως ακόμη κι αν η κοινωνική απομόνωση ήρθε πρώτη, δεν φαίνεται το πρόβλημά της να λύθηκε, παρά τις τόσες ώρες ενασχόλησης με τα κοινωνικά μέσα» σχολίασε η ερευνήτρια Ελίζαμπεθ Μίλερ, καθηγήτρια Παιδιατρικής και επικεφαλής του Τμήματος Εφηβικής Ιατρικής του Νοσοκομείου Παίδων του Πίτσμπουργκ.
Όσο για τον επικεφαλής Μπράιαν Πρίμακ, πρόσθεσε στην παρουσίαση της έρευνας ότι «Μολονότι φαίνεται πως τα κοινωνικά μέσα παρέχουν τις ευκαιρίες για να γεμίσουν το κοινωνικό κενό της σύγχρονης ζωής και να μας φέρουν πιο κοντά, τελικά, όπως δείχνει η νέα μελέτη, μάλλον αυτή δεν είναι λύση που οι άνθρωποι προσδοκούν».
Σύμφωνα με τους επιστήμονες, υπάρχουν πολλές διαφορετικές εξηγήσεις για ένα τέτοιο φαινόμενο. Μπορεί η χρήση των κοινωνικών μέσων να αντικαθιστά τις πιο αυθεντικές και πρόσωπο-με-πρόσωπο εμπειρίες ή μπορεί κάποιος να ζηλεύει που βλέπει στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης γεγονότα στα οποία ο ίδιος δεν συμμετείχε ή δεν προσκλήθηκε. Ένα ανάλογο αίσθημα γεννά επίσης η σύγκριση με τα άκρως εξιδανικευμένα προφίλ αρκετών χρηστών, πράγμα που κάνει τους άλλους να νιώθουν ότι ζουν μια μίζερη ζωή. Και αναρωτιέται κανείς, δεν έτυχε ποτέ να συναντήσουν μία από τις «θεές» που κυκλοφορούν στο Facebook και να δουν το πραγματικό τους πρόσωπο για να καταλάβουν μια για πάντα την απάτη;
Και δεν είναι μόνο η μοναξιά. Τα αποτελέσματα μιας άλλης έρευνας, από το Kaspersky Lab, δείχνουν ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κάνουν πλέον πολλούς ανθρώπους να νιώθουν γενικότερα άσχημα. Το «κυνήγι» των likes διαδραματίζει πλέον κεντρικό ρόλο σε αυτό, με την πλειονότητα των ανθρώπων να αισθάνονται άσχημα ή να νιώθουν αναστατωμένοι όταν δεν συγκεντρώνουν όσα likes επιθυμούν για κάποια δημοσίευσή τους. Το δε 42% δηλώνει ότι αισθάνεται ζήλια όταν οι φίλοι του συγκεντρώνουν περισσότερα likes. Επιπλέον, η έρευνα δείχνει ότι οι άνθρωποι αισθάνονται ζήλια όταν βλέπουν τις φαινομενικά πιο ευτυχισμένες ζωές φίλων τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Σε έρευνα στην οποία συμμετείχαν 16.750 άνθρωποι από όλον τον κόσμο, το Kaspersky Lab εντόπισε τα συναισθήματα απογοήτευσης των χρηστών με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Οι χρήστες επισκέπτονται τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κυρίως για θετικούς λόγους και για να νιώσουν καλά. Οι περισσότεροι άνθρωποι (65%) χρησιμοποιούν τα κοινωνικά δίκτυα για να μένουν σε επαφή με φίλους και συναδέλφους και να βλέπουν διασκεδαστικές και αστείες δημοσιεύσεις (60%). Οι χρήστες αφιερώνουν επίσης ένα σημαντικό χρονικό διάστημα για τη δημιουργία ψηφιακών προφίλ και το τροφοδοτούν με όλα τα είδη των θετικών στιγμών, σημειώνοντας τα πράγματα που τους κάνουν να χαμογελούν (61%) και ενημερώνοντας τα δίκτυά τους για τις υπέροχες στιγμές που περνούν κατά τη διάρκεια των γιορτών και των διακοπών (43%) τους.
Ενώ δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι το 72% των ανθρώπων ενοχλείται από τις διαφημίσεις που έχουν γίνει εξαιρετικά παρεμβατικές και διακόπτουν τις επικοινωνίες τους στο δίκτυο, οι ουσιαστικοί λόγοι για την απογοήτευσή τους είναι αρκετά βαθύτεροι. Παρά την επιθυμία να αισθάνονται καλά από τις αλληλεπιδράσεις τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όταν βλέπουν τις ευτυχισμένες δημοσιεύσεις των φίλων τους σχετικά με διακοπές, χόμπι και πάρτι, συχνά μένουν με την πικρή αίσθηση ότι οι άλλοι άνθρωποι απολαμβάνουν τη ζωή περισσότερο από τους ίδιους. Για παράδειγμα, το 59% αισθάνθηκε δυσαρεστημένο όταν είδε δημοσιεύσεις φίλων του από ένα πάρτι στο οποίο δεν είχε προσκληθεί, ενώ το 45% αποκάλυψε ότι οι ευτυχισμένες φωτογραφίες των φίλων του από τις διακοπές τους είχαν αρνητική επίδραση πάνω του. Επιπλέον, το 37% παραδέχτηκε ότι η αναδρομή σε παλιές, ευτυχισμένες δημοσιεύσεις του μπορεί να του δημιουργήσει την αίσθηση ότι το παρελθόν του ήταν καλύτερο από την τωρινή του ζωή.
Προηγούμενη έρευνα έχει επίσης δείξει την απογοήτευση των ανθρώπων από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, καθώς το 78% παραδέχθηκε ότι έχει εξετάσει το ενδεχόμενο να αποσυρθεί εντελώς από αυτά. Το μόνο πράγμα που κάνει τους χρήστες να παραμένουν είναι ο φόβος απώλειας των ψηφιακών τους αναμνήσεων, όπως οι φωτογραφίες και οι επαφές με τους φίλους τους.
Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν από τη φύση τους το χαρακτηριστικό του εφήμερου. Οι δε νέες γενιές το χαρακτηριστικό αυτό το έχουν ενσωματώσει πλήρως στο γονότυπό τους. Πριν από λίγες ημέρες, ένας 14χρονος μου εξηγούσε ότι στο Instagram έσβηνε όλες τις φωτογραφίες εκτός από την τελευταία. Όταν ρωτήθηκε γιατί, με κοφτό τρόπο εξήγησε ότι δεν είναι ανάγκη να θυμάται τι γινόταν χθες, αφού σήμερα είναι μια άλλη μέρα!
Για τους περισσότερους, όμως, η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης χρησιμοποιείται για «κακό» κατάπλασμα της μοναξιάς τους. Όπως έλεγε και ένα παλιό σύνθημα «Η μοναξιά είναι χειρότερη από τον καπιταλισμό».
