Live τώρα    
15°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
15 °C
12.0°C16.5°C
1 BF 69%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
14 °C
11.5°C16.0°C
0 BF 65%
ΠΑΤΡΑ
Αραιές νεφώσεις
14 °C
7.0°C15.5°C
2 BF 63%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
14 °C
12.8°C15.8°C
2 BF 80%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
5 °C
4.9°C12.9°C
0 BF 100%
ToposΤext: / Topos Text: Τα αρχαία κείμενα στην παλάμη του χεριού μας, διαθέσιμα στις περιηγήσεις μας
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

ToposΤext: / Topos Text: Τα αρχαία κείμενα στην παλάμη του χεριού μας, διαθέσιμα στις περιηγήσεις μας

“Από τις Ελικωνιάδες Μούσες το τραγούδι ας αρχίσουμε,

που του Ελικώνα το βουνό κατέχουν, το μεγάλο και πανίερο,

κι από την κρήνη γύρω τη μενεξεδιά με πόδια απαλά

χορεύουν και το βωμό του παντοδύναμου του γιου του Κρόνου.

Κι αφού το τρυφερό τους σώμα λούσουν στην πηγή

του Περμησσού ή του Αλόγου ή του πανίερου Ολμειού,

στήνουν χορούς στο πιο ψηλό σημείο του Ελικώνα,

ωραίους, θελκτικούς, ζωηρά κινώντας με τα πόδια τους”

Ησίοδου, Θεογονία

Ο Ελικώνας, το λεγόμενο βουνό των Μουσών, προσελκύει τους πεζοπόρους. Ο περιηγητής μπορεί πλέον να ανοίξει επιτόπου το κινητό του και να έχει στην παλάμη του χεριού του τα αρχαία ελληνικά κείμενα που αναφέρονται στο βουνό και αναδεικνύουν τη σημασία του τόπου. Θαυμάζοντας το τοπίο μπορεί να διαβάσει τη «Θεογονία» του Ησίοδου και να φανταστεί τις εννέα μούσες στην κατοικία τους, να λούζονται στις πηγές και να χορεύουν στην κορυφή του Ελικώνα.

Η πρωτοποριακή ιστοσελίδα και εφαρμογή ToposText© (https://topostext.org/) κατέκτησε την πρώτη θέση στα διεθνή βραβεία Digital Humanities Awards 2016, στην κατηγορία της καλύτερης ψηφιακής εφαρμογής για το ευρύ κοινό (Best Use of Digital Humanities for Public Engagement). Η εφαρμογή, η οποία διατίθεται δωρεάν σε όλους τους χρήστες, συνδέει τις αρχαίες πηγές με τον γεωγραφικό χώρο στον οποίο αναφέρονται μέσα από έναν διαδραστικό χάρτη. Περιλαμβάνει πληροφορίες για περισσότερες από 5.350 αρχαίες τοποθεσίες, σύγχρονα μουσεία και αρχαιολογικούς χώρους, καθώς και ευρετήριο με χιλιάδες τόπους και κύρια ονόματα από τις πηγές. Δημιουργήθηκε με την υποστήριξη του Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη, ενώ την υλοποίηση ανέλαβε η εταιρεία λογισμικού Pavla A.E. Με την ευκαιρία της βράβευσης συναντήσαμε τον ιστορικό Κωνσταντίνο Θανασάκη και την αρχαιολόγο-μουσειολόγο Έλια Νικητοπούλου του Ιδρύματος Λασκαρίδη αλλά και τον εμπνευστή του ToposText© Brady Kiesling, αρχαιολόγο-ιστορικό, πρώην μέλος της διπλωματικής αποστολής των ΗΠΑ και μέλος της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα.

Πώς ξεκίνησε η ιδέα για το ToposText;

Η ιδέα έχει ως αφετηρία τα κείμενα. Όταν ταξίδευα, ήθελα να έχω μαζί μου πολλά αρχαία κείμενα. Οι παλιοί περιηγητές, όπως ο Edward Dodwell (1767-1832), όταν ταξίδευαν στην Ελλάδα, είχαν μαζί τους τους αρχαίους συγγραφείς (Παυσανία, Ηρόδοτο, Θουκιδίδη) και προσπαθούσαν να ερμηνεύσουν ό,τι έβλεπαν στην Ελλάδα μέσα από το πρίσμα των αρχαίων αυτών συγγραφέων. Εκείνη την εποχή ήταν εξαιρετικά δύσκολο εγχείρημα: Δεν υπήρχαν καλοί χάρτες, ενώ το μορφωτικό επίπεδο των ξεναγών τους δεν ήταν πολύ καλό. Αντιμέτωπος με την ίδια επιθυμία, αναζητούσα τρόπους για να μεταφέρω τα αρχαία κείμενα στα ταξίδια μου. Χρειαζόμουν κάτι εύχρηστο και γρήγορο.

Ανακάλυψα την ιστοσελίδα Pleiades, μια ιστοσελίδα διαμοιρασμού δεδομένων ανοιχτής πρόσβασης, που υποστηρίζεται όχι μόνο από ερευνητικούς και πανεπιστημιακούς φορείς (όπως το Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης και το Πανεπιστήμιο της Νότιας Καρολίνα), αλλά και τους ίδιους τους πολίτες, οι οποίοι μοιράζονται περιεχόμενο εθελοντικά. Στην ιστοσελίδα αυτή βρίσκει κανείς ψηφιοποιημένους χάρτες της αρχαιότητας και προσεγγιστικά τις συντεταγμένες τους. Σου δίνουν μάλιστα τη δυνατότητα να κατεβάσεις σε πίνακα τα δεδομένα που θες. Με τη βοήθεια του Bruce Hartzler δημιουργήθηκε το κατάλληλο υπολογιστικό πρόγραμμα προκειμένου να συσχετίζει τους τόπους με τα κείμενα που είχα συλλέξει. Κάποια βέβαια από τα κείμενα τα συσχέτισα με το χέρι, μια πραγματικά κολοσσιαία δουλειά. Αφού τα συσχετίσαμε όλα, ήταν πλέον η κατάλληλη ώρα για να δημιουργηθεί η εφαρμογή.

Το 2014 γνώρισα τους ανθρώπους από την Pavla A.E., που λάτρεψαν την ιδέα. Έπειτα από έναν χρόνο είχαμε στα χέρια μας μια πρώτη έκδοση της εφαρμογής. Το Ίδρυμα Λασκαρίδη, που διαθέτει την ιστορική βιβλιοθήκη, αναγνώρισε αμέσως ότι υπήρχε μια ενδιαφέρουσα συνέργεια. Το πρόγραμμα αγκάλιασε ο Πρόεδρος του Ιδρύματος Παναγιώτης Λασκαρίδης, με την υποστήριξη της Αντιπροέδρου Κατερίνας Λασκαρίδου κι έτσι ξεκίνησε η δημιουργία της ιστοσελίδας και της εφαρμογής. Η εφαρμογή και η ιστοσελίδα που έχουμε σήμερα προέκυψαν έπειτα από τέσσερα χρόνια σοβαρής δουλειάς.

Ποιες ήταν οι δυσκολίες;

Ο μεγάλος περιορισμός στην αρχή ήταν να βρεθούν κείμενα σε αγγλική μετάφραση, χωρίς δικαιώματα. Ευτυχώς, στα αγγλικά υπήρχαν παλιές μεταφράσεις που μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε. Κάποια τα μετέφρασα μόνος μου. Ό,τι θεωρούσα σημαντικό για την ιστορία ενός τόπου το έβρισκα και το πρόσθετα. Τα κείμενα αφορούν προς το παρόν κυρίως την Ιστορία, τη μυθολογία, τις αρχαίες θρησκείες. Είναι όμως κάτι που χτίζεται και μεγαλώνει συνεχώς.

“Ο στόχος ήταν η τοπική ιστορία. Όπου πηγαίνει κανείς στην Ελλάδα ή στον αρχαίο ελληνικό κόσμο να έχει στην παλάμη του χεριού του τα κείμενα που κάνουν αυτό τον τόπο σημαντικό. Να βοηθήσεις τους ανθρώπους να σταθούν στο ελληνικό έδαφος και να νιώσουν συνδεδεμένοι με το παρελθόν, τον πολιτισμό, με την εκπληκτική μυθολογία και την Ιστορία”.  

Πώς μπορείς να πλοηγηθείς στο Topos Text;

Είναι πολύ απλό. Ανοίγεις την εφαρμογή και βλέπεις τι υπάρχει γύρω σου και ποιες πηγές αναφέρονται στον τόπο αυτόν. Από τον χάρτη μπορείς να οδηγηθείς στο σχετικό απόσπασμα του κειμένου και από εκεί στο πλήρες κείμενο. Λειτουργεί όμως και αντίστροφα. Από το κείμενο μπορείς να οδηγηθείς σε ένα συγκεκριμένο σημείο του χάρτη. Η τελευταία προσθήκη στην εφαρμογή είναι μια λίστα 11.000 κύριων ονομάτων (ανθρώπων, θεών, ζώων και μερικών τόπων που δεν αναφέρονται αλλού). Μπορείς να ψάξεις έναν τόπο ή έναν συγγραφέα. Η εφαρμογή συνδέεται και με τη σελίδα travelogues (www.travelogues.gr) του Ιδρύματος Λακαρίδη, που διαθέτει μια μεγάλη συλλογή από ψηφιοποιημένo υλικό περιηγητικών εκδόσεων. Σε μελλοντική εκδοχή ο χρήστης θα μπορεί να κάνει και σύνθετη αναζήτηση. Όταν έχεις ένα σώμα δεδομένων, οργανωμένων με τον τρόπο που τα έχουμε οργανώσει, οι δυνατότητες είναι απεριόριστες.

Σε ποιους απευθύνεται η εφαρμογή;

Αρχικά είχα στο μυαλό μου ανθρώπους με ενδιαφέροντα παρόμοια με τα δικά μου, ιστορικούς, αρχαιολόγους. Στην πορεία όμως φάνηκε ότι ένα εργαλείο απλό και εύχρηστο μπορεί να αφορά περισσότερους ανθρώπους, όπως οι περιηγητές. Ένας περιηγητής θα μπορεί να το ενεργοποιεί στις εξορμήσεις του και να ξέρει ότι αν περπατήσει δέκα λεπτά προς μια κατεύθυνση, θα βρεθεί σε ένα μέρος με την τάδε ιστορία ή που συνδέεται με αυτό τον μύθο. Έχουμε ελέγξει τις περισσότερες συντεταγμένες με το Google Earth, οπότε θα πρέπει να τις βρίσκουν χωρίς πρόβλημα.

Γιατί πιστεύετε ότι η εφαρμογή έγινε δεκτή με τόσο ενθουσιασμό από το κοινό;

Θέλαμε αυτή η εφαρμογή να είναι ένα εργαλείο που κάνει τον χρήστη να υιοθετεί έναν ενεργητικό ρόλο στην επιλογή και ανάγνωση των κειμένων, στη δημιουργία συσχετίσεων. Υπάρχουν πολλές εφαρμογές που σου δίνουν πολλή πληροφορία. Δεν το θέλαμε αυτό, θέλαμε εμπλοκή του χρήστη. Με αυτό τον τρόπο ο χρήστης χειραφετείται, σκέφτεται και μπορεί να παραγάγει νέα γνώση. Υπάρχουν 14.000.000 λέξεις στα κείμενα, πολλά αφορούν πηγές που δεν διδασκόμαστε στο σχολείο και ελάχιστοι διαβάζουν, επειδή όμως ενδιαφέρεσαι για έναν τόπο, βρίσκεις το κείμενο και το διαβάζεις. Σχεδόν κάθε φορά που ανοίγω το Τopos, μαθαίνω κάτι νέο. Είναι μια εξερεύνηση, ένα εργαλείο που θα θυμίσει στους ανθρώπους πόσα εκπληκτικά πράγματα υπάρχουν στην ελληνική Ιστορία, θα κάνει την Ελλάδα πιο ελκυστική για να την επισκεφτείς, δείχνοντας ότι κάθε γωνιά συνδέεται με ένα κομμάτι Ιστορίας.

Θεωρείτε ότι με την ανάδυση των digital humanities αλλάζουν οι ίδιες οι ανθρωπιστικές επιστήμες ως πεδίο μελέτης;

Μια μεταμόρφωση συμβαίνει. Για εμένα τα digital humanities είναι ένα σετ εργαλείων που χρησιμοποιείς για να κάνεις αυτά που οι φιλόλογοι πάντα έκαναν, δηλαδή να διαβάζουν προσεκτικά τα κείμενα και να συγκεντρώνουν τις πληροφορίες και τις αναφορές που απαιτούνται για να τα κατανοήσουν. Αν χρησιμοποιήσεις σωστά τα digital humanities, μπορείς να κάνεις δημιουργική έρευνα πολύ γρήγορα και εύκολα. Όλα όμως αποτελούν κομμάτια ενός παζλ που φτιάχνεται και ξαναφτιάχνεται. Η Ιστορία πάντα είναι τοπική και προσωπική, όλοι την διαβάζουν μέσα από το πρίσμα της δικής τους εμπειρίας. Προσωπικά θα ήθελα να διευρύνω αυτή την εμπειρία και να θυμίσω στους ανθρώπους τη βάση πάνω στην οποία χτίζεται.

Ποιο είναι το όραμα για το μέλλον;

Η εφαρμογή αφορά την τοπική Ιστορία. Θέλουμε να είναι κάτι που οι τοπικές κοινωνίες και οι εκπαιδευτικοί θα υποστηρίξουν και θα χρησιμοποιήσουν και στο οποίο θα συμβάλλουν. Στο τέλος μπορεί να δημιουργηθεί μια κοινότητα σχεδόν σαν τη Wikipedia, όπου οι άνθρωποι θα μπορούν να προσθέτουν περιεχόμενο: Μέρη, κείμενα, νέες μεταφράσεις, φωτογραφίες. Αυτό που στα digital humanities ονομάζεται crowdsourcing. Θα θέλαμε επίσης να συνδέσουμε το ToposText και με άλλες βάσεις δεδομένων. Η ιδέα είναι ότι όσο περισσότερο μοιράζεσαι τις πληροφορίες και τις συνδέεις μεταξύ τους τόσο πιο έξυπνοι γίνονται όλοι.

Σκοπός του Ιδρύματος Αικατερίνη Λασκαρίδη είναι η προαγωγή σε ελληνικό και διεθνές επίπεδο του ελληνικού πολιτισμού γενικά και ιδιαίτερα των ελληνικών γραμμάτων και της ιστορικής και ναυτικής έρευνας. Η Ιστορική Βιβλιοθήκη του Ιδρύματος παρακολουθεί κατά χρονολογική τάξη και κατά τομέα του επιστητού τα επιτεύγματα του ελληνικού πολιτισμού στα γράμματα, στις επιστήμες και τις τέχνες, από την προϊστορική εποχή, την κλασική και ελληνιστική περίοδο, τα χρόνια του βυζαντινού πολιτισμού και της οθωμανικής κυριαρχίας, την Επανάσταση έως σήμερα. Η Δανειστική Βιβλιοθήκη έχει σαν αποστολή να προσφέρει πρόσβαση στη γνώση, να αναπτύξει τη φιλαναγνωσία και να βοηθήσει στην εκπαιδευτική διαδικασία. Στο Ίδρυμα παρέχονται δωρεάν εκπαιδευτικά προγράμματα για σχολεία αλλά και επιμορφωτικά σεμινάρια για εκπαιδευτικούς. Το Ίδρυμα διαθέτει επίσης συλλογές τέχνης (μόνιμη έκθεση με έργα του Βάλια Σεμερτζίδη, μόνιμη έκθεση με τα έργα του Δημήτρη Περδικίδη) και σπουδαία Ναυτική Συλλογή, μέρος της οποίας αποτελεί η συλλογή με προσωπικά αντικείμενα και τεκμήρια που σχετίζονται με τον Ναύαρχο Νέλσον. Ένα ακόμα ψηφιακό έργο του Ιδρύματος είναι ο ιστότοπος Travelogues (www.travelogues.gr) όπου παρουσιάζεται σημαντικό εικονογραφικό υλικό (20.000 τεκμήρια), το οποίο περιλαμβάνεται στις περιηγητικές εκδόσεις που κυκλοφορούν από τον 15ο έως και τον 19ο αιώνα.


 

Το Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη από την Τετάρτη 22 Μαρτίου υποδέχεται το κοινό με την έκθεση «Αρχέτυπα. Όψεις της πρώιμης ελληνικής τυπογραφίας». Σπάνια βιβλία από τις συλλογές του Ιδρύματος, 29 αρχέτυπα, παρουσιάζονται σε μια έκθεση που επιχειρεί να προσφέρει μια σφαιρική θεώρηση της πρώιμης τυπογραφικής δραστηριότητας με επίκεντρο τα πρώτα ελληνικά βιβλία. 

Περισσότερες πληροφορίες: www.laskaridou.gr

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL