Live τώρα    
20°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
20 °C
19.2°C21.2°C
3 BF 71%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Ασθενής ομίχλη
17 °C
13.6°C19.4°C
2 BF 78%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
18 °C
17.7°C19.4°C
3 BF 67%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Σποραδικές νεφώσεις
25 °C
22.7°C24.8°C
6 BF 33%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
17 °C
16.8°C18.5°C
0 BF 82%
Αισιόδοξα μηνύματα εν καιρώ περιβαλλοντικής κρίσης
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Αισιόδοξα μηνύματα εν καιρώ περιβαλλοντικής κρίσης

Ελπιδοφόρο εργαλείο για την αντιμετώπιση των πλαστικών απορριμμάτων

Η διαχείριση των πλαστικών απορριμμάτων είναι ένα από τα κρισιμότερα περιβαλλοντικά ζητήματα του 21ου αιώνα. Η ανακάλυψη ζωντανών οργανισμών που μπορούν να αποικοδομούν γρήγορα τα συνθετικά πολυμερή μετατρέποντάς τα σε μη επιβλαβείς χημικές ενώσεις αναδεικνύεται ως ένα πολλά υποσχόμενο εργαλείο για την αντιμετώπιση των πλαστικών απορριμμάτων που αποσυντίθενται σε πολύ αργούς ρυθμούς στο φυσικό περιβάλλον.

Ένας «πλαστικοποιημένος» πλανήτης

Η τεράστια παραγωγή πλαστικών σε συνδυασμό με την πολύ αργή αποσύνθεσή τους και η συνεπαγόμενη συσσώρευσή τους στο περιβάλλον αποτελεί ένα πολύ σοβαρό και δυσεπίλυτο πρόβλημα. Από μόνοι τους οι αριθμοί σοκάρουν: υπολογίζεται ότι πάνω από 8 δισεκατομμύρια τόνοι πλαστικών έχουν καταλήξει στα σκουπίδια από τη στιγμή που ξεκίνησε η μαζική παραγωγή τους, μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Σύμφωνα, επίσης, με εκτιμήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής τεράστιες ποσότητες πλαστικών, 5 έως 13 εκατομμύρια τόνοι, εναποτίθενται στο περιβάλλον κάθε χρόνο. Από αυτούς, περίπου 8 εκατομμύρια τόνοι καταλήγουν στους ωκεανούς ετησίως. Το μεγαλύτερο μέρος των πλαστικών απορριμμάτων θάβεται σε χώρους υγειονομικής ταφής. Μόλις το 10% του παραγόμενου πλαστικού ανακυκλώνεται, ενώ η καύση του δημιουργεί τεράστια ρύπανση στα οικοσυστήματα, αλλά και στην υγεία του ανθρώπου. Η εναπόθεση των πλαστικών στους ωκεανούς, με τη μορφή των μικροπλαστικών, καταναλώνεται από τους θαλάσσιους οργανισμούς και προκαλεί ανεπανόρθωτα προβλήματα στα θαλάσσια οικοσυστήματα.

Οι προσπάθειες για μείωση της κατανάλωσης πλαστικών προϊόντων μίας χρήσης και η ενθάρρυνση για χρήση ανακυκλώσιμων συσκευασιών, αν και είναι ενθαρρυντικές, φαίνονται αποσπασματικές και αναντίστοιχες του μεγέθους του προβλήματος. Στην ήδη υπάρχουσα κρίση προστίθεται και το περιβαλλοντικό αποτύπωμα της πανδημίας της Covid-19. Με τα μέτρα ατομικής προστασίας (γάντια, μάσκες, προστατευτικές στολές κ.ά.), όλα φτιαγμένα από πλαστικό, η διοχέτευση ακόμα περισσότερων πλαστικών απορριμμάτων στο περιβάλλον είναι αναπόφευκτη. Εκτός από το πρόβλημα διαχείρισής τους, η ολοένα και αυξανόμενη παραγωγή των πλαστικών συντελεί στην αύξηση των αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα, τα οποία αποδεδειγμένα σχετίζονται με την κλιματική κρίση.

Η δημιουργία πολυμερών που αποικοδομούνται σχετικά γρήγορα, έτσι ώστε να μην συσσωρεύονται στο περιβάλλον, δεν είναι πρόσφατη. Ήδη από τη δεκαετία του 1920 παρήχθησαν στο εργαστήριο βιοαποικοδομήσιμα πολυμερή από βακτήρια. Μερικά χρόνια αργότερα ξεκίνησε η βιομηχανική παραγωγή βιοαποικοδομήσιμων υλικών, τα οποία χρησιμοποιούνται κυρίως στην Ιατρική, στα εμφυτεύματα και τα ράμματα. Εξαιτίας των περιορισμένων εφαρμογών τους, όμως, φαίνεται πως δεν θα αντικαταστήσουν τα συνθετικά πλαστικά στο άμεσο μέλλον.

Αποσύνθεση του συνθετικού πλαστικού: Ο ρόλος των μικροοργανισμών

Το σοβαρό ζήτημα της αντιμετώπισης των συνθετικών πλαστικών που συσσωρεύονται στα απορρίμματα και χρειάζονται εκατοντάδες χρόνια για να διασπαστούν στο φυσικό περιβάλλον απασχολεί την επιστημονική κοινότητα εδώ και δεκαετίες. Πολλοί ερευνητές επιχείρησαν να αποικοδομήσουν διάφορα πλαστικά με τη βοήθεια μικροοργανισμών στα εργαστήρια. Η πλειονότητα των μικροοργανισμών που εντοπίστηκαν ανήκουν στο γένος Pseudomonas και είναι βακτήρια που ζουν στο έδαφος, αλλά και σε θαλάσσια περιβάλλοντα. Για παράδειγμα, τα είδη Pseudomonas putida και Pseudomonas fluorescens μπορούν να διασπάσουν το πολυβινυλοχλωρίδιο (polyvinylchloride, PVC). Πρόκειται για το τρίτο πιο διαδεδομένο συνθετικό πλαστικό, με ευρεία χρήση και πολλές εφαρμογές, όπως για παράδειγμα στην κατασκευή σωλήνων, στα κουφώματα των σπιτιών και στη μόνωση των ηλεκτρικών καλωδίων.

Εκτός όμως από τα βακτήρια, τα τελευταία χρόνια έχουν ανακαλυφθεί προνύμφες εντόμων που τρώνε συνθετικά πλαστικά και συμβάλλουν έτσι στην αποικοδόμησή τους. Συγκεκριμένα, τα μικρά κίτρινα ή μαύρα σκουλήκια, οι προνύμφες του σκαθαριού Tenebrio molitοr και Tenebrio obscurus όπως και τα σκουλήκια που αποτελούν προνύμφες των σκαθαριών Zophobas atratusέχει διαπιστωθεί ότι καταναλώνουν πολυστυρένιο (polystyrene, PS). Το PS είναι ένα επίσης πολύ διαδεδομένο συνθετικό πολυμερές που χρησιμοποιείται στις συσκευασίες των τροφίμων, σε μονωτικά υλικά και σε διάφορα προϊόντα οικιακής χρήσης, το οποίο αποσυντίθεται σε εκατοντάδες χρόνια. Μελέτες ανέδειξαν την ικανότητα των προνυμφών να διασπούν το συγκεκριμένο πολυμερές σε μόνο λίγες εβδομάδες. Οι πληροφορίες όμως σχετικά με το πώς το κατορθώνουν αυτό ήταν συγκεχυμένες.

Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «ACS Environmental Science & Technology», με επικεφαλής τον Dae-Hwan Kim από το Ινστιτούτο Επιστήμης και Τεχνολογίας Daegu Gyeongbuk της Νότιας Κορέας, η ικανότητα των σκουληκιών να τρέφονται με πλαστικό σχετίζεται με συγκεκριμένους μικροοργανισμούς που ζουν στο έντερό τους. Η ερευνητική ομάδα τοποθέτησε 50 προνύμφες του σκαθαριού Zophobas atratus σε έναν χώρο όπου μοναδική πηγή άνθρακα αποτελούσε το πολυστυρένιο. Μετά από 21 μέρες τα σκουλήκια είχαν ήδη καταναλώσει το 70% του πλαστικού. Στη συνέχεια απομόνωσαν τα βακτήρια του εντέρου των σκουληκιών και προσδιόρισαν τα είδη στα οποία ανήκουν με βάση το γενετικό τους υλικό. Διαπίστωσαν ότι ανάμεσά τους υπάρχει ένα είδος, το Pseudomonas aeruginosa, που μπορούσε να αναπτυχθεί πάνω σε επιφάνεια από πολυστυρένιο, την οποία ταυτόχρονα αποικοδομούσε. Έπειτα διαπιστώθηκε πειραματικά ότι μια συγκεκριμένη κατηγορία πρωτεϊνών ήταν υπεύθυνη για τη διάσπαση του συνθετικού πολυμερούς, οι υδρολάσες της σερίνης.

Η ανακάλυψη ζωντανών οργανισμών που μπορούν να διασπάσουν τα συνθετικά πολυμερή χωρίς να επιβαρύνουν το περιβάλλον αναδεικνύεται ως ένα πολλά υποσχόμενο εργαλείο για την αντιμετώπιση της συσσώρευσης των συνθετικών πλαστικών απορριμμάτων τα οποία ζημιώνουν ανεπανόρθωτα τα χερσαία και θαλάσσια οικοσυστήματα. Παρ’ όλα αυτά, το μεγάλο στοίχημα των σύγχρονων κοινωνιών εξακολουθεί να είναι η μείωση των συνθετικών πλαστικών μέσω της υιοθέτησης ενός θεμελιακά διαφορετικού τρόπου παραγωγής και κατανάλωσης που πρέπει να οικοδομηθεί έχοντας ως προϋπόθεση και αναγκαία συνθήκη τον σεβασμό στο περιβάλλον.

Μαρία Τσίπη

1. Kim, H.R., et al., Biodegradation of Polystyrene by Pseudomonas sp. Isolated from the Gut of Superworms (Larvae of Zophobasatratus). Environ SciTechnol, 2020.

2. Yang, Y., J. Wang, and M. Xia, Biodegradation and mineralization of polystyrene by plastic-eating superwormsZophobasatratus. SciTotalEnviron, 2020. 708: p. 135233.

Στηρίξτε την έγκυρη και μαχητική ενημέρωση. Στηρίξτε την Αυγή. Μπείτε στο syndromes.avgi.gr και αποκτήστε ηλεκτρονική συνδρομή στο 50% της τιμής.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL