Live τώρα    
23°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
23 °C
21.7°C24.6°C
2 BF 54%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Ελαφρές νεφώσεις
22 °C
18.0°C24.3°C
2 BF 53%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
18 °C
18.2°C20.9°C
4 BF 66%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Σποραδικές νεφώσεις
21 °C
19.9°C20.8°C
3 BF 56%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
24 °C
23.4°C23.9°C
2 BF 35%
Επιδημία, πανδημία, ακαδημία
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Επιδημία, πανδημία, ακαδημία

Μία από τις πιο συχνές προσπάθειες εμψύχωσης στη διάρκεια της καραντίνας ήταν (και είναι) η παρουσίαση τέτοιων περιόδων ως έμπνευση ή ως ευκαιρία. Μεγάλα έργα όπως «Η Πανούκλα» του Καμύ εμπνεύστηκαν από τέτοιες περιόδους, ενώ η δημιουργικότητα μεγάλων προσωπικοτήτων εκτοξεύτηκε όταν βρέθηκαν κι εκείνες απομονωμένες κατά τη διάρκεια μεγάλων επιδημιών του παρελθόντος. Υπό συνθήκες καραντίνας ο Σαίξπηρ έγραψε μερικά από τα πιο εμβληματικά του έργα, ενώ ο Νεύτωνας τελειοποίησε τον διαφορικό λογισμό και σκαρφίστηκε τον Νόμο της Βαρύτητας. Σύμφωνα, λοιπόν, με το στερεότυπο, ο ερευνητής αποζητά περιόδους απομόνωσης για να παράγει γνώση και είναι, μάλιστα, πιο δημιουργικός και παραγωγικός απ’ ό,τι σε κανονικές περιόδους. Πόσο κοντά όμως στην αλήθεια είναι αυτό το στερεότυπο και τι μπορεί να κρύβει η «εμψύχωση» για περισσότερη παραγωγικότητα;

Όπως συμβαίνει με σχεδόν όλα τα στερεότυπα, υπάρχει και σ’ αυτό μια δόση αλήθειας. Η καθημερινότητα μιας ερευνήτριας στη σύγχρονη εποχή περιλαμβάνει μια σειρά από καθήκοντα και δραστηριότητες όπως η διεξαγωγή πειραμάτων, η επεξεργασία των μετρήσεων, η συγγραφή νέων εργασιών, η διόρθωση ή κρίση εργασιών συναδέλφων, η διδασκαλία και προετοιμασία μαθημάτων, η επίβλεψη φοιτητών, η παρακολούθηση ομιλιών και συνεδρίων, η καλλιέργεια συνεργασιών και η αναζήτηση νέων πόρων. Μια τέτοια ποικιλία καθηκόντων και οι προθεσμίες που αυτές συνεπάγονται καθιστούν τη διαχείριση του χρόνου μια πραγματική πρόκληση. Φαίνεται επομένως λογικό ο περιορισμός της ακαδημαϊκής καθημερινότητας στο πλαίσιο της καραντίνας να μοιάζει η τέλεια ευκαιρία για να αφοσιωθεί μια ερευνήτρια στη διερεύνηση νέων ιδεών και την παραγωγή νέας γνώσης. Είναι όμως πάντοτε έτσι;

Σε ένα σύντομο άρθρο της στήλης «Career» του περιοδικού «Nature», η Daphne S. Ling, υποψήφια διδάκτωρ Νευροεπιστημών του Πανεπιστημίου Βρετανικής Κολομβίας στο Βανκούβερ του Καναδά, υποστηρίζει ότι οι προτροπές για περισσότερη παραγωγικότητα σε εποχές πανδημίας και περιορισμών αντικατοπτρίζει ένα διαχρονικό τοξικό μήνυμα της ακαδημαϊκής ζωής: καμία προσπάθεια δεν είναι ποτέ αρκετή.

Για να καταλάβουμε το νόημα του μηνύματος αυτού, αξίζει να ρίξουμε μια ματιά στο εργασιακό τοπίο της έρευνας. Το ακαδημαϊκό οικοσύστημα (όπως λέγεται συχνά) αποτελείται από πολλές και συχνά ριζικά διαφορετικές ομάδες εργαζομένων: από τους μεταπτυχιακούς φοιτητές και τους υποψήφιους διδάκτορες στους μεταδιδακτορικούς ερευνητές, τους νεαρούς ερευνητές που βρίσκονται σε πορεία μονιμοποίησης (tenure track) και τη διαστρωματωμένη ομάδα των μόνιμων ερευνητών και διδασκόντων σε πανεπιστημιακά ιδρύματα. Ταυτόχρονα, περιλαμβάνει όλες τις ερευνητικές δομές των χωρών της υφηλίου με τις όποιες δομικές ή πολιτισμικές διαφορές που μπορεί να παρουσιάζουν. Στο πλαίσιο της παγκοσμιοποιημένης έρευνας, οι ομάδες αυτές των εργαζομένων συνεργάζονται για να πετύχουν κοινούς στόχους, αλλά ταυτόχρονα εξυπηρετώντας και τις ιδιαίτερες ανάγκες και φιλοδοξίες τους. Είναι, επίσης, σαφές ότι πρόκειται για ιδιαίτερα ανταγωνιστική εργασία, καθώς οι θέσεις «ψηλότερα» στην ακαδημαϊκή πυραμίδα είναι πάντοτε λιγότερες (γι’ αυτό άλλωστε κάνουμε λόγο για πυραμίδα). Επομένως, οι εργαζόμενοι σε καθεμία από αυτές τις ομάδες έχουν να αντιμετωπίσουν και τις δικές τους προκλήσεις και ανησυχίες για το μέλλον. Φυσικά, σε δυσμενέστερη θέση βρίσκονται οι μη-μόνιμοι εργαζόμενοι, μεταδιδακτορικοί φοιτητές και υποψήφιοι διδάκτορες, που αποτελούν και την πλειονότητα.

Για παράδειγμα, συνήθως μια υποψήφια διδάκτωρ έχει να τηρήσει ένα πολύ αυστηρό πρόγραμμα προκειμένου να ολοκληρώσει τις σπουδές της στο πλαίσιο που ορίζουν το πανεπιστήμιο και η χρηματοδότησή της. Τι γίνεται άραγε όταν όλα «παγώνουν» λόγω της πανδημίας εννέα ή έξι μήνες πριν την υποστήριξη της διατριβής της; Πόσο παραγωγική και αφοσιωμένη μπορεί να είναι στη συγγραφή της διατριβής της όταν γνωρίζει ότι οι προκηρύξεις νέων ερευνητικών θέσεων θα καθυστερήσουν και δεν θα μπορεί να αναζητήσει ταυτόχρονα δουλειά ως νέα ερευνήτρια; Η μεγαλύτερη μερίδα αυτών των ανθρώπων ζει μακριά από το σπίτι και πρέπει να συντηρήσει ενοίκια και έξοδα διαβίωσης σε ξένες χώρες. Τι γίνεται αν χρειαστεί να μείνουν άνεργοι ή σε «απραγία» για μερικούς μήνες και τι επιπτώσεις θα έχει αυτό στη μετέπειτα πορεία τους;

Αντίστοιχες είναι οι περιπτώσεις των μη μόνιμων μεταδιδακτορικών ερευνητών, οι οποίοι καλούνται να συνεχίσουν να είναι παραγωγικοί χωρίς να ανησυχούν αν η καραντίνα τούς στερήσει την έγκαιρη πρόσβαση σε συνέχιση της χρηματοδότησής τους. Αξίζει να τονιστεί ξανά ότι αυτή η κατηγορία εργαζομένων απασχολείται κατεξοχήν μακριά από τις χώρες καταγωγής τους και παρουσιάζει πολύ μεγάλη κινητικότητα ανά την υφήλιο. Επομένως, η κατάστασή τους μπορεί να περιπλεχθεί πολύ, ιδιαίτερα αν τίθενται ζητήματα εύρεσης κατοικίας, αδειών παραμονής κ.λπ.

Φυσικά, τα πράγματα είναι ακόμα χειρότερα εάν η έρευνα περιλαμβάνει εργαστηριακά πειράματα. Για έναν μεγάλο αριθμό ερευνητικών πεδίων είναι αρκετά ένας υπολογιστής και η πρόσβαση στο Διαδίκτυο. Ωστόσο, για άλλα απαιτείται εξειδικευμένος εξοπλισμός, καθημερινή παρουσία στο εργαστήριο, ταξίδια σε πειραματικές διατάξεις και τηλεσκόπια κ.ά. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι περιορισμοί στις μετακινήσεις βλάπτουν την έρευνα γενικώς, διότι πρόκειται για μια συνεργατική δραστηριότητα∙ αλλά τι είδους αντιθέσεις άραγε διογκώνονται σε τέτοιες συνθήκες και ποιες κατηγορίες εργαζομένων πλήττονται περισσότερο;

Παράλληλα με όλες αυτές τις δυσκολίες, οι οποίες είναι χαρακτηριστικές της εργασίας στον ακαδημαϊκό χώρο, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι ερευνητές είναι άνθρωποι όπως όλοι οι υπόλοιποι. Επομένως, πόσο παραγωγικοί μπορεί να είναι σε συνθήκες παγκόσμιας καταστροφής; Η διαχείριση των ορίων μεταξύ δουλειάς - μη δουλειάς στο σπίτι, η διαχείριση του χώρου και του χρόνου όταν στο σπίτι αυτό μένει μια οικογένεια και η αντιμετώπιση των ψυχολογικών συνεπειών του εγκλεισμού / περιορισμών είναι προκλήσεις της τηλεργασίας που αντιμετωπίζουν και οι ερευνητές όπως όλοι οι εργαζόμενοι.

Ασφαλώς, πολλά ερευνητικά ιδρύματα επιδεικνύουν ελαστικότητα και αναζητούν λύσεις ώστε να αντιμετωπιστούν αυτές οι καταστάσεις με τον πιο ομαλό τρόπο. Φορείς χρηματοδότησης επεκτείνουν τα προγράμματα ή χαλαρώνουν τις απαιτήσεις ώστε να διευκολύνουν τις δύσκολες καταστάσεις που όλοι μας αντιμετωπίζουμε. Ωστόσο, πολλές πτυχές του προβλήματος είναι δύσκολο να αντιμετωπιστούν, καθώς απαιτούν τον συντονισμό πολλών ετερόκλητων φορέων.

Μπορεί λοιπόν ο Νεύτωνας να βρέθηκε στο αποκορύφωμα της δημιουργικότητάς του κατά τη διάρκεια της επιδημίας του 1665, αλλά είναι πολύ πιθανό για πολλούς από εμάς τους ερευνητές να μην ισχύει το ίδιο. Και δεν πειράζει.

Γιάννης Κοντογιάννης

Περισσότερες πληροφορίες μπορούν να αναζητηθούν στους συνδέσμους:

Στηρίξτε την έγκυρη και μαχητική ενημέρωση. Στηρίξτε την Αυγή. Μπείτε στο syndromes.avgi.gr και αποκτήστε ηλεκτρονική συνδρομή στο 50% της τιμής.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL