Live τώρα    
19°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
19 °C
16.2°C20.7°C
2 BF 53%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
17 °C
15.2°C17.7°C
1 BF 74%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
16 °C
14.8°C16.6°C
3 BF 68%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
17 °C
16.0°C18.0°C
2 BF 59%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
16 °C
15.9°C15.9°C
0 BF 55%
Αισιόδοξη η επιστημονική κοινότητα για τη θεραπεία του AIDS
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Αισιόδοξη η επιστημονική κοινότητα για τη θεραπεία του AIDS

«Ο ασθενής του Λονδίνου» που νίκησε τον HIV

Για ολόκληρες δεκαετίες ο ιός του HIV ήταν υπεύθυνος για τον θάνατο περίπου 35 εκατομμυρίων ανθρώπων σε ολόκληρο τον πλανήτη. Σχεδόν σαράντα χρόνια μετά τη στιγμή που καταγράφηκε ο πρώτος ασθενής με AIDS στις Ηνωμένες Πολιτείες, μια πρόσφατη είδηση που αφορά τον δεύτερο ασθενή που έχει απαλλαχθεί από την ασθένεια του AIDS, δύο χρόνια μετά τη λήξη της θεραπείας του, έκανε τον γύρο του πλανήτη αφήνοντας πολλές ελπίδες για το μέλλον.

Τις προηγούμενες ημέρες, επιστήμονες με επικεφαλής τον καθηγητή Ravindra Kumar Gupta από το Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ ανακοίνωσαν στο περιοδικό «The Lancet HIV» την αισιόδοξη είδηση από τα αποτελέσματα των πειραμάτων τους. Πρόκειται για έναν σαραντάχρονο ασθενή που αναφέρεται στη βιβλιογραφία ως «ασθενής του Λονδίνου». Σύμφωνα με τη μελέτη που δημοσιεύτηκε στις 10 Μαρτίου, ο ιός ήταν απών όχι μόνο στο αίμα αλλά και στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό, στο σπέρμα και σε ιστούς από το έντερο και τους λεμφαδένες του ασθενή τριάντα μήνες μετά τη λήξη της θεραπείας.

Ο δεύτερος μετά τον «ασθενή του Βερολίνου»

Συγκεκριμένα, πρόκειται για τον Adam Castillejo, ο οποίος αποκάλυψε την ταυτότητά του για να αποτελέσει σύμβολο ελπίδας για τους ασθενείς με AIDS. Ο Castillejo έδινε σκληρή μάχη με τον ιό από το 2003. Το 2012 διαγνώστηκε επίσης με μια μορφή καρκίνου των λεμφοκυττάρων, το λέμφωμα Hodgkin. Τότε υποβλήθηκε σε μεταμόσχευση αιμοποιητικών βλαστικών κυττάρων, ενώ ο δότης που επιλέχθηκε είχε ανθεκτικότητα στον HIV. Έτσι ο ασθενής όχι μόνο αντιμετώπισε τον καρκίνο, αλλά απαλλάχτηκε και από τον ιό.

Για δεύτερη φορά από τότε που ξεκίνησε η επιδημία του AIDS ένας ασθενής θεραπεύεται πλήρως. Ο πρώτος ασθενής, γνωστός ως ο «ασθενής του Βερολίνου», που εμφάνισε οξεία μυελογενή λευχαιμία υποβλήθηκε σε μεταμόσχευση από δότη ανθεκτικό στον HIV. Παρά τις σοβαρές επιπλοκές που διήρκησαν μήνες μετά τη θεραπεία, που περιλάμβανε ακτινοθεραπεία όλου του σώματος, χημειοθεραπεία και δύο μεταμοσχεύσεις, κατόρθωσε να απαλλαγεί από τη λευχαιμία και τρία χρόνια μετά τη θεραπεία του ο ιός δεν ήταν πλέον ανιχνεύσιμος στο σώμα του. Ο Adam Castillejo ακολούθησε την ίδια θεραπεία, με κάποιες σημαντικές διαφορές που μείωσαν τις παρενέργειες. Μετά από ενδελεχή εξέταση πολλών ιστών και οργάνων του σώματός του, αποδείχθηκε ότι ο ασθενής έχει απαλλαγεί από τον ιό. Υπολείμματα αλληλουχιών από το γενετικό υλικό του ιού εντοπίστηκαν στους ιστούς, τα οποία όμως δεν μπορούν να παράγουν καινούργιους ιούς. Αντισώματα εναντίον πρωτεϊνικών μορίων του ιού ανιχνεύθηκαν επίσης στα υπό μελέτη δείγματα.

Μετάλλαξη CCR5Δ32: Ασπίδα απέναντι στον HIV

Η επιτυχία της πειραματικής θεραπείας βασίστηκε στη μεταμόσχευση αιμοποιητικών βλαστικών κυττάρων από δότες που έχουν ανθεκτικότητα στον ιό. Η «φυσική ανοσία» των κυττάρων των δοτών οφείλεται σε μια γενετική αλλαγή που φέρουν στο γονίδιο CCR5, τη μετάλλαξη CCR5Δ32. Το γονίδιο αυτό κωδικοποιεί μια πρωτεΐνη που βρίσκεται στην επιφάνεια των λευκών αιμοσφαιρίων. Πρόκειται για έναν υποδοχέα χημειοκινών, των πρωτεϊνών δηλαδή που συμμετέχουν στην οργάνωση και λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος. Ο ιός HIV χρησιμοποιεί τους υποδοχείς χημειοκινών προκειμένου να εισβάλλει μέσα στα κύτταρα και να τα μολύνει. Το μπλοκάρισμα του υποδοχέα έτσι ώστε να εμποδίζεται η προσβασιμότητά του από τον ιό αποτελεί στόχο πολλών φαρμακολογικών προσεγγίσεων με ενθαρρυντικά αποτελέσματα. Ωστόσο, η διαδικασία προσκόλλησης του ιού και εισβολής μέσα στο κύτταρο είναι αρκετά πιο πολύπλοκη και ο ιός μπορεί να κατορθώσει να εισβάλει στα κύτταρα χρησιμοποιώντας άλλους υποδοχείς.

Η ύπαρξη μιας μετάλλαξης στο γονίδιο CCR5, που ονομάζεται CCR5Δ32, έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία μη φυσιολογικού υποδοχέα. Άτομα που φέρουν τη συγκεκριμένη μετάλλαξη και στα δύο αντίγραφα του γονιδίου φαίνεται ότι δεν προσβάλλονται από τον HIV, ενώ αυτά που φέρουν τη μετάλλαξη στο ένα αντίγραφο έχουν μειωμένες πιθανότητες να προσβληθούν και έχουν πιο αργή εξέλιξη της νόσου. Η μετάλλαξη εμφανίστηκε πολύ πριν τον ιό και είναι πιο συχνή στους Ευρωπαίους.

Μόνιμη θεραπεία: Ένας δρόμος μετ’ εμποδίων

Σύμφωνα με τους ερευνητές, ο Castillejo αποτελεί τον δεύτερο ασθενή που θεραπεύτηκε οριστικά από το AIDS με τη μεταμόσχευση κυττάρων ανθεκτικών στον HIV που έφεραν τη μετάλλαξη CCR5Δ32. Εννιά χρόνια μετά τον ασθενή του Βερολίνου, στον οποίο είχε γίνει μεταμόσχευση αντίστοιχων κυττάρων, η θεραπευτική προσέγγιση βελτιώθηκε και έδωσε εξίσου επιτυχή αποτελέσματα. Παρά το γεγονός όμως ότι η θεραπεία φαίνεται να αντιμετωπίζει οριστικά τον ιό και με επαναληψιμότητα, ο καθηγητής και επικεφαλής Ravindra Kumar Gupta αναφέρει ότι υπάρχουν αρκετά εμπόδια που πρέπει να ξεπεραστούν. Η θεραπεία θεωρείται υψηλού κινδύνου, είναι η τελευταία επιλογή για τους ασθενείς με HIV που έχουν απειλητικές για τη ζωή αιματολογικές κακοήθειες και δεν πρέπει να χορηγείται σε ασθενείς που υποβάλλονται με επιτυχία σε αντιρετροϊκή αγωγή. Τα πολύ εξελιγμένα φάρμακα της αντιρετροϊκής θεραπείας έχουν άλλωστε μετατρέψει το AIDS σε ένα χρόνιο νόσημα με πολύ καλή ποιότητα ζωής. Το ιικό φορτίο ελαττώνεται σε μη ανιχνεύσιμα επίπεδα και οι ασθενείς δεν μπορούν να μεταφέρουν τον ιό σε άλλους ανθρώπους μέσω της σεξουαλικής επαφής. Όμως η εφ’ όρου ζωής φαρμακευτική αγωγή, η τοξικότητα των φαρμάκων, η αλληλεπίδραση με άλλα φάρμακα καθώς και διάφορες παρενέργειες καθιστούν επιτακτική την εύρεση οριστικής θεραπείας. Οι πολύ σημαντικές εξελίξεις στη γονιδιακή θεραπεία και την τεχνολογία γονιδιακής επεξεργασίας πλέον επιτρέπουν τη χρήση των κυττάρων του ίδιου του ασθενούς, τα οποία μπορούν να απομονωθούν, να τροποποιηθεί το γενετικό τους υλικό έτσι ώστε να είναι ανθεκτικά στον ιό και να ξαναεγχυθούν στον οργανισμό. Ήδη βρίσκεται κλινική δοκιμή εν εξελίξει και αναμένονται αποτελέσματα τα επόμενα δύο χρόνια.

Σε μια δύσκολη περίοδο για ολόκληρο τον πλανήτη που δοκιμάζεται από την πανδημία του κορωνοϊού, ο Adam Castillejo και η περίπτωσή του, καθώς και το θάρρος που επέδειξε να βγει δημόσια να αποκαλύψει την ταυτότητά του, αποτελούν ένα παράθυρο ελπίδας και αισιοδοξίας. Υπενθυμίζει τις δυνατότητες της επιστήμης να μπορεί να θεραπεύει νόσους που σε μια χρονική συγκυρία μπορεί να φαίνονται απροσπέλαστο εμπόδιο.

Μαρία Τσίπη

Ενδεικτική βιβλιογραφία:

1. Gupta, R.K., et al., Evidence for HIV-1 cure after CCR5Delta32/Delta32 allogeneic haemopoietic stem-cell transplantation 30 months post analytical treatment interruption: a case report. Lancet HIV, 2020.

2. Allers, K., et al., Evidence for the cure of HIV infection by CCR5Delta32/Delta32 stem cell transplantation. Blood, 2011. 117(10): p. 2791-9.

3. Peterson, C.W. and H.P. Kiem, Lessons from London and Berlin: Designing A Scalable Gene Therapy Approach for HIV Cure. Cell Stem Cell, 2019. 24(5): p. 685-687.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL