Ο Αριστοτέλης θεωρούσε ότι η ευδαιμονία αποτελεί το ύψιστο αγαθό στη ζωή και οδηγό για να ρυθμίζουμε τη συμπεριφορά μας. Η αναζήτηση της ευτυχίας απασχολεί διαχρονικά τους ανθρώπους, με διαφορετικό τρόπο σε κάθε εποχή. Ωστόσο, όπως συμβαίνει συχνά με τις υπαρξιακές αναζητήσεις, ενώ έχουμε το βλέμμα στραμμένο μέσα μας, η απάντηση βρίσκεται... δίπλα μας.
Ερευνητές του Χάρβαρντ μελετούν τους παράγοντες που οδηγούν σε μία ευτυχισμένη ζωή, σε έρευνα που είναι σε εξέλιξη για περισσότερα από 80 χρόνια. Τα ευρήματά τους αναδεικνύουν τον ρόλο που παίζουν οι ανθρώπινες σχέσεις σε μία μακρά και ευτυχισμένη ζωή.
Η μελέτη για την ανάπτυξη των ενηλίκων
Η μελέτη του Χάρβαρντ για την ανάπτυξη των ενηλίκων (adultdevelopmentstudy.org) είναι η μακροβιότερη έρευνα που έχει γίνει για την ενήλικη ζωή. Ξεκίνησε το 1938, κατά τη διάρκεια της παγκόσμιας οικονομικής ύφεσης.
Οι ερευνητές άρχισαν να παρακολουθούν την υγεία 268 δευτεροετών φοιτητών του Χάρβαρντ με στόχο να εντοπίσουν τους παράγοντες που οδηγούσαν σε μία υγιή και ευτυχισμένη ζωή. Παράλληλα παρακολούθησαν και μια δεύτερη ομάδα αγοριών που προέρχονταν από τις φτωχότερες γειτονιές της Βοστώνης. Τα αγόρια αυτά προέρχονταν από οικογένειες που βρίσκονταν σε μειονεκτική θέση. Οι περισσότεροι έμεναν σε διαμερίσματα, χωρίς ζεστό και πόσιμο νερό.
Οι ερευνητές παρακολούθησαν τους άνδρες για περισσότερα από 80 χρόνια και, όπως είναι λογικό, έχουν συλλέξει πληθώρα δεδομένων για τη σωματική και την ψυχική υγεία τους. Η αρχική μελέτη δεν περιλάμβανε γυναίκες, καθώς στο κολέγιο φοιτούσαν μόνο άνδρες εκείνη την εποχή. Τα στοιχεία που μελετούσαν αφορούσαν την πορεία της υγείας, αλλά και ευρύτερα στοιχεία της ζωής τους: επιτυχίες, αποτυχίες, καριέρα και γάμο.
Τα ευρήματα
Οι ερευνητές μάζεψαν πληθώρα στοιχείων, συμπεριλαμβανομένων ιατρικών δεδομένων και εκατοντάδων συνεντεύξεων και ερωτηματολογίων. Από αυτά προέκυψε μία ισχυρή συσχέτιση ανάμεσα στη μακρά και ευτυχισμένη ζωή και τις ποιοτικές σχέσεις με την οικογένεια, τους φίλους και την κοινότητα. Η ευτυχία στον γάμο, ειδικότερα, φάνηκε να είναι ένας σημαντικός παράγοντας.
Οι άνθρωποι που στα 80 τους ήταν ευτυχισμένοι με τους συντρόφους τους ήταν σε καλύτερη διάθεση, ακόμα και όταν πονούσαν σωματικά. Το αντίθετο συνέβαινε με όσους δεν ήταν ευτυχισμένοι στο γάμο τους. Δεν προκαλεί έκπληξη το ότι οι άνθρωποι που έζησαν περισσότερο και είχαν καλή υγεία απέφευγαν το κάπνισμα και το υπερβολικό αλκοόλ. Ωστόσο αξίζει να σημειωθεί ότι αυτοί που έχαιραν ισχυρής κοινωνικής στήριξης παρουσίασαν λιγότερη πνευματική εξασθένηση καθώς γερνούσαν.
Ο διευθυντής της μελέτης Δρ Robert Waldinger, καθηγητής Ψυχιατρικής στο Χάρβαρντ και ψυχίατρος στο Νοσοκομείο της Μασαχουσέτης, δηλώνει ότι ένα από τα ευρήματα που προκάλεσαν έκπληξη είναι ότι οι ανθρώπινες σχέσεις και το πόσο ευτυχισμένοι είμαστε μέσα σε αυτές είναι από τους βασικούς παράγοντες που επηρεάζουν την υγεία και την ευημερία μας.
Η μοναξιά φαίνεται πως είναι τοξική. Οι σχέσεις, περισσότερο από το χρήμα ή τη δόξα, είναι αυτό που κάνει τους ανθρώπους ευτυχισμένους σε όλη τη ζωή τους. Τους ενισχύουν στις δύσκολες στιγμές, επιβραδύνουν την πνευματική και σωματική εξασθένηση, που έρχεται όσο περνούν τα χρόνια και αποτελούν πιο αξιόπιστο παράγοντα πρόβλεψης μιας μακράς και ευτυχισμένης ζωής απ’ ό,τι η κοινωνική τάξη, το IQ, ακόμα και τα γονίδια. Αυτό φάνηκε τόσο από τους συμμετέχοντες όσο και από τις ομάδες ελέγχου.
Η μελέτη διαχρονικά
Η ίδια η μελέτη έχει μακρά ζωή. Στη διάρκειά της έχουν αναλάβει επικεφαλής τέσσερις διευθυντές, οι θητείες των οποίων αντικατοπτρίζουν τα ιατρικά τους ενδιαφέροντα και τις τάσεις της εποχής. Από τη σκοπιά αυτή, η έρευνα έχει ένα επιπλέον ενδιαφέρον καθώς αντικατοπτρίζει τις αλλαγές που προέκυψαν τόσο στις επιστημονικές θεωρίες όσο και στις μεθόδους και στα εργαλεία της έρευνας.
Κατά τη θητεία του πρώτου διευθυντή Clark Heath, από το 1938 μέχρι το 1954, η μελέτη αντικατόπτριζε την κυρίαρχη άποψη της εποχής για τη γενετική και τον βιολογικό ντετερμινισμό.
Οι πρώτοι ερευνητές πίστευαν ότι η φυσική κατάσταση, η πνευματική ικανότητα και τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας προσδιόριζαν την ανάπτυξη των ενηλίκων. Πραγματοποίησαν λεπτομερείς ανθρωπομετρικές μετρήσεις των κρανίων και άλλων χαρακτηριστικών, όπως το σχήμα των φρυδιών, κράτησαν εκτενείς σημειώσεις σχετικά με τη λειτουργία των κύριων οργάνων, εξέτασαν την εγκεφαλική δραστηριότητα μέσω ηλεκτροεγκεφαλογραφημάτων (EEG) και ανέλυαν ακόμη και τους γραφικούς χαρακτήρες των ανδρών.
Πλέον οι ερευνητές χρησιμοποιούν ελέγχους DNA και μαγνητικές τομογραφίες για να εξετάσουν τα όργανα και τους ιστούς του σώματος των υποκειμένων, διαδικασίες που θα φάνταζαν επιστημονική φαντασία στην αρχή της έρευνας.
Από το 1972 έως το 2004 επικεφαλής της μελέτης τέθηκε ο ψυχίατρος George Vaillant. Ο Vaillant, που είχε εκπαίδευση ψυχαναλυτή, εστίασε στον ρόλο των σχέσεων και ανέδειξε τον κρίσιμο ρόλο που διαδραματίζουν σε μία μακρά και ευτυχισμένη ζωή.
Ο Waldinger, που είναι ο τέταρτος διευθυντής της μελέτης, έχει επεκτείνει την έρευνα στις συζύγους και στα παιδιά των αρχικών ανδρών. Αυτή είναι η μελέτη δεύτερης γενιάς και ο Waldinger ελπίζει να επεκταθεί στην τρίτη και τέταρτη γενιά, καθώς υπάρχουν πολλά ακόμα για να μάθουμε.
Οι ερευνητές, μεταξύ άλλων, προσπαθούν να εξετάσουν πώς οι άνθρωποι διαχειρίζονται το άγχος, αν τα σώματά τους βρίσκονται σε μία συνεχή κατάσταση «πάλης ή φυγής» και πώς αυτό επιδρά στην υγεία τους, καθώς και πώς μία δύσκολη παιδική ηλικία μπορεί να επιδρά στη φυσική και πνευματική τους κατάσταση και στην ευτυχία που αισθάνονται οι άνθρωποι δεκαετίες αργότερα.
Στη σύγχρονη ζωή είναι εύκολο να χαθούμε μέσα στη ρουτίνα και τις υποχρεώσεις της καθημερινότητας παραμελώντας την επαφή με άλλους ανθρώπους. Ωστόσο, όσο σημαντικό είναι να φροντίζουμε το σώμα μας, εξίσου σημαντικό είναι να φροντίζουμε τις σχέσεις μας. Ο χρόνος και η ενέργεια για να διατηρήσουμε ποιοτικές ανθρώπινες σχέσεις είναι τελικά μία μορφή φροντίδας για τον εαυτό μας.
Λήδα Αρνέλλου
Video Youtube
What makes a good life? Lessons from the longest study on happiness | Robert Waldinger
Στο βίντεο ο Robert Waldinger περιγράφει τα βασικά συμπεράσματα της μελέτης και εστιάζει στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της. Μεταξύ άλλων αναφέρει: «Έρευνες όπως αυτή είναι εξαιρετικά σπάνιες. Όλα σχεδόν τα πρότζεκτ αυτού του είδους σταματάνε συνήθως μέσα σε μια δεκαετία επειδή πολλοί από τους συμμετέχοντες παραιτούνται ή τελειώνουν τα χρήματα της επιχορήγησης ή αποσπάται η προσοχή των ερευνητών ή πεθαίνουν και κανείς δεν συνεχίζει την έρευνα. Αλλά, με έναν συνδυασμό τύχης και επιμονής πολλών γενεών επιστημόνων, αυτή η έρευνα έχει επιβιώσει».
