Η υπόκλιση αποτελεί ουσιώδες κομμάτι της ιαπωνικής κουλτούρας. Δείγμα σεβασμού, η γιαπωνέζικη τέχνη της υπόκλισης αντανακλά τη δύναμη της γλώσσας του σώματος, ισχυρότερης συχνά από τη λεκτική επικοινωνία. Σκύβοντας το σώμα και διαγράφοντας από ένα ελαφρύ νεύμα έως μια βαθιά υπόκλιση, οι Ιάπωνες χαιρετούν ο ένας τον άλλον εκφράζοντας σεβασμό, αποδοχή της κοινωνικής ιεραρχίας ή ακόμη και βαθιά συγγνώμη.
Ανίδεη του πολυεπίπεδου συμβολισμού της υπόκλισης, βρέθηκα πρόσφατα στη Χιροσίμα -ταξίδι ζωής αν υπολογίσει κανείς ότι σχεδόν το σύνολο της ερευνητικής μου δουλειάς επικεντρώνεται στην ιστορία της ραδιενέργειας- και έγινα μάρτυρας μιας μοναδικής υπόκλισης που συνοψίζει βουβά την παγκόσμια μεταπολεμική Ιστορία.
Με μια μικρή ομάδα συναδέλφων στέκομαι στην είσοδο του Ερευνητικού Ιδρύματος για τις Επιπτώσεις της Ακτινοβολίας (Radiation Effects Research Foundation - RERF) περιμένοντας το καλωσόρισμα του διευθυντή. Το RERF αποτελεί ένα μοναδικό ερευνητικό κέντρο για τη μελέτη των επιπτώσεων της ακτινοβολίας πάνω στους επιζώντες της ατομικής βόμβας, στους οποίους για περισσότερο από εξήντα χρόνια πραγματοποιούνται επιδημιολογικές μελέτες. Τα αποτελέσματα των ερευνών έχουν αποτελέσει την κύρια πηγή για τον καθορισμό των διεθνών στάνταρ για την ακτινοπροστασία και την πυρηνική ασφάλεια. Το κέντρο συγχρηματοδοτείται από τις ΗΠΑ και την Ιαπωνία και στεγάζεται στην κορυφή του λόφου στην άκρη της Χιροσίμα, στα ίδια ακόμη στρατιωτικά κτήρια που στέγασαν την Επιτροπή Θυμάτων της Ατομικής Βόμβας το 1948.
Μπροστά μας στέκεται ένα μαύρο ταξί. Διακρίνω τα λευκά μαλλιά μιας ηλικιωμένης κυρίας που μόλις μπήκε μέσα. Ο ταξιτζής με το μαύρο κοστούμι και τα ολόλευκα, πεντακάθαρα γάντια της κλείνει την πόρτα, ανοίγει τη δική του με αργούς, σχεδόν τελετουργικούς ρυθμούς και ξεκινά. Δίπλα μου στέκεται ακίνητη μια νεαρή Γιαπωνέζα σε εξαιρετικά βαθιά υπόκλιση, με τα χέρια σταυρωμένα μπροστά της. Παραμένει στη θέση αυτή μέχρις ότου το ταξί χαθεί στη στροφή του λόφου.
Η παρατεταμένη διάρκεια της υπόκλισης δεν βγάζει κανένα νόημα στα απαίδευτα δυτικά μου μάτια. Έκπληκτη, αναζητώ εξηγήσεις από τον διευθυντή που μόλις έχει φτάσει. «Αποτελεί ένδειξη σεβασμού, αλλά πολύ περισσότερο ειλικρινούς συγγνώμης προς στην κυρία που μόλις έφυγε, μία από τους επιζώντες της ατομικής βόμβας» μας εξηγεί. «Δεν θα υπήρχαμε ως ίδρυμα χωρίς αυτούς τους ανθρώπους που εξακολουθούν να μας εμπιστεύονται ούτε και θα γνωρίζαμε όσα σήμερα γνωρίζουμε για τις επιπτώσεις των ακτινοβολιών. Τους οφείλουμε απόλυτο σεβασμό».
* Μαρία Ρεντετζή, καθηγήτρια στο Institute for Philosophy, Literary Studies and History of Science and Technology στο Πολυτεχνείο του Βερολίνου
