"Ο πολιτισμός από τη φύση του δεν μπορεί να λειτουργήσει με κανόνες ελεύθερης αγοράς" λέει ο Νίκος Θεοχαράκης, πρόεδρος του Δ.Σ. του Οργανισμού Μεγάρου Μουσικής Αθηνών, ο οποίος πριν από έναν χρόνο κλήθηκε να αναλάβει το τιμόνι ενός κορυφαίου πολιτιστικού οργανισμού, σε μια κρίσιμη καμπή, στη μετάβασή του δηλαδή από τον ιδιωτικό στον δημόσιο τομέα.
Αναπληρωτής καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας και Ιστορίας της Οικονομικής Σκέψης στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και επιστημονικός διευθυντής του Κέντρου Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών (ΚΕΠΕ), γνωστός στους κύκλους των αριστερών διανοουμένων, με μεγάλη μόρφωση και πολυσχιδή πνευματικά και καλλιτεχνικά ενδιαφέροντα, στην πρώτη του συνέντευξη μετά την ανάληψη των καθηκόντων του στο Μέγαρο Μουσικής μιλάει για το οικονομικά "αμαρτωλό" παρελθόν του κορυφαίου οργανισμού, για τα σημερινά προβλήματα, αλλά και για τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζει τις προκλήσεις της εποχής και του μέλλοντος.
* Έχει περάσει ένας χρόνος από τη μετάβαση του Μεγάρου στο Δημόσιο. Τι έχετε διαπιστώσει αυτό το διάστημα;
Το πρώτο που διαπίστωσα, δυστυχώς, είναι ότι δεν έχουν λυθεί τα οικονομικά προβλήματα, και αυτά είναι δύο διαφορετικών ειδών. Το πρώτο είναι η εξάλειψη των προβλημάτων του παρελθόντος και το δεύτερο είναι η βιωσιμότητα στο μέλλον.
Σε ό,τι αφορά το παρελθόν ο Νόμος 4366/2016 έκανε κυρίως τα εξής: ανέλαβε τα χρέη του Μεγάρου απέναντι στις δύο μεγάλες τράπεζες, την Εθνική και την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων. Η αποπληρωμή πλέον των συγκεκριμένων δανείων, γύρω στα 200 εκατομμύρια ευρώ, δεν απασχολεί πλέον το Μέγαρο.
Επίσης με τον ίδιο νόμο το Δημόσιο κατέβαλε από το αποθεματικό του τακτικού προϋπολογισμού το ποσό των 14.387.000 ευρώ για τις πιστοποιημένες ληξιπρόθεσμες λειτουργικές ανάγκες. Αυτό επέτρεψε στο Μέγαρο να καλύψει οφειλές προς ΙΚΑ, εφορία, άλλους οργανισμούς, αλλά και προς προμηθευτές και καλλιτέχνες.
Ένα άλλο κομμάτι, πολύ σημαντικό, ήταν ότι το Ελληνικό Δημόσιο είχε εγγυηθεί τα δάνεια προς τις δύο τράπεζες. Αυτό σήμαινε πρακτικά ότι, όταν το Μέγαρο δήλωνε πως αδυνατούσε να πληρώσει τις δόσεις, η πληρωμή γινόταν μέσα από το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους. Από την άλλη πλευρά το Δημόσιο ασκούσε το δικαίωμα αναγωγής και οι δόσεις αυτές εγγράφονταν στη μερίδα του Μεγάρου στη ΔΟΥ, η οποία έπαιρνε τις αντίστοιχες προσαυξήσεις, με αποτέλεσμα το Μέγαρο να έχει συσσωρεύσει χρέη προς την εφορία της τάξεως των 104 εκατ. ευρώ.
Δυστυχώς ο νόμος προέβλεπε ότι το Δημόσιο θα αναλάμβανε και την έκπτωση αυτών των υποχρεώσεων που είχαν γεννηθεί από το 2014 και μετά. Ενώ φάνηκε αρχικά ότι ο σκοπός του νομοθέτη ήταν να πάψει να χρωστάει το Μέγαρο προς την εφορία και τους προμηθευτές, στην πραγματικότητα η ρύθμιση αυτή υπήρξε ατελής, διότι το κράτος ανέλαβε να πληρώσει τις καταπτώσεις των εγγυήσεων που γεννήθηκαν από το 2014 και μετά μαζί με τις προσαυξήσεις τους, ύψους 52 εκατ. ευρώ, αλλά δεν εξάλειψε το εναπομείναν χρέος, πάλι ύψους 52 εκατ. ευρώ. Από αυτά, τα 40 εκατ. ευρώ σχετίζονται με καταπτώσεις εγγυήσεων και προσαυξήσεις δόσεων που πλήρωσε για το Μέγαρο το Ελληνικό Δημόσιο πριν από το 2014 και τα υπόλοιπα αφορούν ΦΠΑ προς κατασκευαστικές εταιρείες και κάποιους άλλους φόρους.
Άρα, λοιπόν, το Μέγαρο εξακολουθεί να οφείλει στην εφορία 52 εκατ. ευρώ με αποτέλεσμα να μην μπορεί να πάρει φορολογική ενημερότητα και να χρειάζεται να γίνονται διαδοχικές νομοθετικές ρυθμίσεις προκειμένου να μπορεί να εισπράξει την επιχορήγησή του, ύψους 3 εκατ. ευρώ, και μιας έκτακτης επιχορήγησης ύψους 1 εκατ. ευρώ που έλαβε το 2016, η οποία δυστυχώς δεν έχει προβλεφθεί για το 2017.
Η ανυπαρξία φορολογικής ενημερότητας απαγορεύει στο Μέγαρο να ενταχθεί σε ΕΣΠΑ, κάτι που θα του επέτρεπε όχι μόνο να έχει επιπλέον έσοδα, αλλά να αναλάβει δράσεις που θα βοηθούσαν τη μελλοντική του κερδοφορία και την καλλιτεχνική - εκπαιδευτική του δραστηριότητα. Σε αντάλλαγμα αυτών των παραχωρήσεων του κράτους προς το Μέγαρο, το ΜΜΑ παραχώρησε στο Ελληνικό Δημόσιο το κτηριακό συγκρότημα που ήταν στην ιδιοκτησία του.
Στις καλές εποχές της κτηματαγοράς η εταιρεία Αστικά Ακίνητα, θυγατρική της Alpha Bank, είχε εκτιμήσει την αξία του σε 800 εκατ. ευρώ. Σήμερα προφανώς η αξία του θα είναι μικρότερη, αλλά σε κάθε περίπτωση η τάξη μεγέθους είναι σαφώς μεγαλύτερη από το ύψος των υπολειπομένων χρεών που ανέλαβε το Δημόσιο και των χρημάτων που κατέλαβε για τη μερική εξάλειψη των οφειλών του Μεγάρου.
Ας σημειώσουμε ότι για 30 χρόνια το Ελληνικό Δημόσιο δεν μπορεί να πουλήσει τα κτήρια του Μεγάρου. Ακόμα ένα κομμάτι που είναι προβληματικό είναι ότι τα δάνεια τα οποία ανέλαβε το Μέγαρο για το νέο κτήριο δεν κάλυψαν τις οφειλές προς τους κατασκευαστές για τη δεύτερη φάση της κατασκευής. Έτσι, εκτός από τα δάνεια, υπάρχει και το ποσό των περίπου 50 εκατ. ευρώ, χρέος προς τους κατασκευαστές. Δυστυχώς ο Νόμος 4366 του 2016 δεν έλαβε καμία μέριμνα για την επίλυση αυτού του ακανθώδους θέματος.
* Φαντάζομαι πως είστε σε επαφή με το υπουργείο Οικονομικών. Έχετε καταλήξει σε μία λύση;
Το υπουργείο Οικονομικών είναι ενήμερο για το συγκεκριμένο θέμα. Για μένα είναι προφανές ότι τα δάνεια προς τους κατασκευαστές πρέπει να ενταχθούν στις συνολικές ληξιπρόθεσμες οφειλές του Ελληνικού Δημοσίου και θα πρέπει να γίνει νομοθετική ρύθμιση για να επιλυθεί το θέμα των χρεών που δημιουργήθηκαν πριν από το 2014, που εσφαλμένα κατά την άποψή μου εξαιρέθηκαν ρητά στον νόμο με τον οποίο περιήλθε το Μέγαρο στο Δημόσιο.
* Γιατί δεν προβλέφθηκε αυτή η κρίσιμη -όπως αποδεικνύεται- λεπτομέρεια στον συγκεκριμένο νόμο;
Μόνο εικασίες μπορεί να κάνει κανείς, αλλά πιστεύω ότι κάποια μέρη θεωρούσαν πως με την ένταξη του Μεγάρου στους φορείς της Γενικής Κυβέρνησης οι ληξιπρόθεσμες οφειλές προς τους κατασκευαστές θα εντάσσονταν αυτόματα στις ληξιπρόθεσμες οφειλές του Ελληνικού Δημοσίου, ενώ η ρητή αναφορά τους στον νόμο θα έκανε πιο δύσκολη την υπερψήφισή του.
* Είναι θέμα κεντρικής απόφασης. Αφορά αβλεψία του νομοθέτη, αστοχία της προηγούμενης διοίκησης ή υπόθεση υπηρεσιακών παραγόντων;
Σίγουρα δεν ήταν μία κεντρική απόφαση, την οποία πήραν συνειδητά ο τότε υπουργός Πολιτισμού Αριστείδης Μπαλτάς και ο υπουργός Οικονομικών Ευκλείδης Τσακαλώτος. Και οι δύο πληροφορήθηκαν την ύπαρξη του προβλήματος μετά την ψήφιση του νόμου. Τώρα για το ποιος ακριβώς φταίει μόνο εικασίες μπορώ να κάνω και λέω ότι ενδεχομένως ευθύνονται κάποια από τα εμπλεκόμενα μέρη, δηλαδή η τότε διοίκηση του Μεγάρου και ίσως παράγοντες του υπουργείου Πολιτισμού.
Σε προσπάθειές μου να διαλευκάνω το θέμα δεν βρήκα πειστική απάντηση. Το υπουργείο Οικονομικών είναι σε θέση να το διαλευκάνει. Αυτή τη στιγμή που μιλάμε γίνεται δημοσιονομικός έλεγχος από το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους για τα έτη 2010 έως 2015. Ας σημειωθεί δε ότι πάνω από το μισό των απαιτήσεων των κατασκευαστών έχουν φτάσει στο επίπεδο των εκτελεστών δικαστικών αποφάσεων και οι υπόλοιπες είναι βάσει τελικών τιμολογίων.
* Ο δημοσιονομικός έλεγχος προϋποθέτει και διαχειριστικό έλεγχο;
Θα έλεγα ναι. Το Μέγαρο πάντως είχε προσλάβει την εταιρεία ορκωτών λογιστών Moore - Stephens η οποία είχε αναλάβει τον έλεγχο των οικονομικών του για την τελευταία εξαετία και δεν είχε διαπιστωθεί τίποτα επιλήψιμο.
* Το χρέος προς τους κατασκευαστές αφορά τον αρχικό προϋπολογισμό του έργου ή υπερβάσεις του;
Το δάνειο είχε ληφθεί για να καλύψει το κόστος κατασκευής του νέου κτηρίου. Το χρέος που δημιουργήθηκε αφορά υπερβάσεις του αρχικού προϋπολογισμού, αν και η προηγούμενη διοίκηση του Μεγάρου είχε κάνει μια διαπραγμάτευση μαζί τους για να μειωθεί το τελικό τίμημα.
* Πώς το Μέγαρο, ιδιωτικής πρωτοβουλίας, λαμβάνοντας μια γενναία τότε κρατική επιχορήγηση, έχοντας παράλληλα ιδιωτικές χορηγίες και κυρίως πολιτική υποστήριξη, δεν διαχειρίστηκε αυτό το ζήτημα;
Πιστεύω ότι η τότε διοίκηση του Μεγάρου, που αποφάσισε την κατασκευή του νέου κτηρίου, είχε πλήρη επίγνωση του ότι οι χορηγίες των ιδιωτών και η επιχορήγηση του κράτους μαζί με τα έσοδα από παραστάσεις και συνέδρια, δεν θα ήταν σε καμία περίπτωση ικανά να καλύψουν το κόστος κατασκευής του νέου κτηρίου. Θεώρησε όμως ότι οι διαβεβαιώσεις της τότε πολιτικής ηγεσίας πως θα εγγυηθεί τις δόσεις των δανείων σήμαιναν ότι θα κάλυπτε και το κόστος της κατασκευής εξ ολοκλήρου από δημόσιο χρήμα.
Ο αείμνηστος Χρήστος Λαμπράκης και οι Φίλοι της Μουσικής θεωρούσαν βέβαιο ότι ο ΟΜΜΑ δεν θα εκαλείτο να καλύψει το κόστος κατασκευής. Η δε πολιτική ηγεσία έδωσε διαβεβαιώσεις, οι οποίες, όμως, δεν αποτυπώθηκαν νομικά με τρόπο που θα εξασφάλιζε το Μέγαρο στο μέλλον. Αρχικά το κόστος καλυπτόταν είτε από κοινοτικά προγράμματα στήριξης είτε από έκτακτες επιχορηγήσεις ειδικά για την αποπληρωμή του δανείου.
Σε μία φάση μάλιστα το Δημόσιο καλύφθηκε από την επιστροφή του ΦΠΑ που προέκυψε από τη μείωση του τιμήματος που δέχτηκαν οι κατασκευαστές. Όταν όμως το Ελληνικό Δημόσιο βρέθηκε σε οικονομική στενότητα, το κράτος αδυνατούσε πλέον να καλύψει δημοσιονομικά τις δόσεις προς το Μέγαρο και προτίμησε τη λύση να εγγράφει και να προσαυξάνει τις καταπτώσεις των εγγυήσεων στη μερίδα του Μεγάρου στην εφορία και να εξαιρεί το Μέγαρο από τη δυνατότητα συμψηφισμού της επιχορήγησης.
Μάλιστα, επειδή ακριβώς υπήρξε κόπωση του Δημοσίου να καλύπτει τις οικονομικές απαιτήσεις του Μεγάρου, μείωσε δραματικά την επιχορήγηση του Οργανισμού, κάτω από 3 εκατ. ευρώ, η οποία στις καλές εποχές έφτανε και τα 12 εκατομμύρια.
Η ιστορική αυτή διάσταση δεν πρέπει να αγνοείται προκειμένου να εξηγήσουμε γιατί η επιχορήγηση προς το Μέγαρο είναι δυσανάλογα χαμηλή και προς τις ανάγκες του, αλλά και σε σχέση με άλλους φορείς εποπτευόμενους από το υπουργείο Πολιτισμού.
* Πότε θα υπάρξει οριστική λύση κατά την άποψή σας;
Πιστεύω ότι, όταν λήξει η αξιολόγηση, το υπουργείο Οικονομικών θα έχει περισσότερο χρόνο να ασχοληθεί με το δυσεπίλυτο πρόβλημα του Μεγάρου Μουσικής.
* Υπ’ αυτό το βαρύ οικονομικό φορτίο, πώς το Μέγαρο σχεδιάζει να απαντήσει στις πολιτιστικές προκλήσεις της εποχής με δεδομένους σοβαρούς ανταγωνιστές απέναντί του, όπως η Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση και το δημόσιο πλέον Κέντρο Πολιτισμού ΙΣΝ;
Το Μέγαρο είναι το Μέγαρο. Είναι στο κέντρο της Αθήνας. Διαθέτει αίθουσες που είναι μοναδικές για την κλασική μουσική και την όπερα, με μία μοναδική ακουστική και ένα κοινό που το ακολουθεί και το εμπιστεύεται και που ξέρει ότι κάποιες παραστάσεις και μουσικά σύνολα μόνο στο Μέγαρο μπορεί και αξίζει να τα ακούσει. Αυτό, παρά την κρίση και την οικονομική μας ανέχεια, μας κάνει να πιστεύουμε ότι έχουμε ένα σοβαρό υπόβαθρο πάνω στο οποίο μπορούμε να στηριχτούμε. Το πρόγραμμά μας διέπεται από καλλιτεχνική ποιότητα, έχει λογική και συνοχή.
Ορισμένες από τις κινήσεις του Μεγάρου θα καρποφορήσουν μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα. Αυτό έχει δύο στοχεύσεις. Η πρώτη είναι να εκπαιδεύσει, να διαμορφώσει, δηλαδή, ένα κοινό το οποίο όχι μόνο θα αναπτύσσει την κλασική μουσική εξ οσμώσεως, αλλά και θα μπορέσει να την καταλάβει με έναν συνδυασμό από ένα ισορροπημένο πρόγραμμα που θα του δείχνει όλες τις εκφάνσεις της καλής μουσικής και σ’ αυτή συμπεριλαμβάνει όλες τις κλασικές παραδόσεις, την τζαζ και την έθνικ. Το πρόγραμμά μας πλαισιώνεται με εκπαιδευτικές δράσεις και σύντομα με εκδοτική δραστηριότητα.
* Οι εκδόσεις θα αφορούν μόνο τα προγράμματά σας;
Όχι. Θα αφορούν κάτι ευρύτερο και συγκεκριμένα συνέδρια, κάποια εκ των οποίων θα πλαισιώνονται από παραστάσεις, ώστε να διαμορφωθεί ένα υλικό -έντυπο και μουσικό- που θα απευθύνεται σε ένα ευρύτερο κοινό. Δεν θα απευθύνεται στενά σε μουσικολόγους, αλλά θα τοποθετεί τη μουσική στο ιστορικό, κοινωνικό, ιδεολογικό και πολιτικό της πλαίσιο.
Επίσης είναι σημαντικό το άνοιγμα που θα επιχειρήσουμε από την επόμενη σεζόν στη διατομή των τεχνών, συνδέοντας τη μουσική όχι μόνο με τον χορό και το θέατρο, αλλά και με εικαστικές δράσεις υπό την εποπτεία της Άννας Καφέτση. Η δεύτερη στόχευση, ιδιαίτερα τώρα που το Μέγαρο είναι δημόσιο και ο σημαντικότερος μουσικός οργανισμός της χώρας, είναι να συνδεθεί με τους καλλιτέχνες που θα αποτελέσουν τη μουσική πρωτοπορία του μέλλοντος.
* Με ποιο τρόπο;
Ήδη υπάρχει ο νέος θεσμός των «Ακροάσεων», όπου δίνουμε βήμα σε νέα μουσικά σχήματα και καλλιτέχνες στον χώρο της κλασικής μουσικής, της εθνικής και της τζαζ, με προοπτική αυτοί που θα επιλεγούν να αποκτήσουν ένα βήμα στο Μέγαρο. Επίσης σε συνεργασία με το υπουργείο Πολιτισμού οι αίθουσες δοκιμών του Μεγάρου παραχωρούνται σε θεατρικά, χορευτικά και μουσικά σχήματα. Εντείνεται δηλαδή η παρουσία της νέας γενιάς των Ελλήνων καλλιτεχνών.
Το Μέγαρο, σαν τον Ανταίο, πρέπει να αντλεί τη δύναμή του από τη Γη και για μας η Γη είναι τα νέα παιδιά με ταλέντο και όρεξη για δημιουργία που οφείλουμε να δημιουργήσουμε τις προϋποθέσεις για να αναπτυχθούν.
* Έχει τακτοποιηθεί το θέμα της Άννας Καφέτση;
Η Άννα Καφέτση αποτελεί ένα μεγάλο κεφάλαιο για τον πολιτισμό της χώρας και θεωρώ ότι το Μέγαρο είναι τυχερό που την έχει στη δύναμή του.
* Στη δύναμή του έχει και την Καμεράτα. Πότε θα διοριστεί νέο διοικητικό συμβούλιο; Είναι πρέπον στο δημόσιο Μέγαρο η επιτυχημένη αυτή ορχήστρα να υπάρχει μέσω ιδιωτικής εταιρείας και οι οκτώ μουσικοί της να είναι στην ουσία ενοικιαζόμενοι εργαζόμενοι;
Η Καμεράτα είναι από τις καλύτερες ορχήστρες της χώρας και το Μέγαρο στηρίζει ένα σημαντικό μέρος του καλλιτεχνικού του προγράμματος στους μουσικούς της.
Ο Γιώργος Πέτρου, μάλιστα, είναι αρχιμουσικός διεθνούς εμβέλειας και παρουσίας, για τον οποίο είμαστε τυχεροί που οι παραστάσεις του κοσμούν το Μέγαρο. Δυστυχώς το πρόβλημα της Καμεράτας πρέπει να επιλυθεί. Ευελπιστώ ότι το υπουργείο Πολιτισμού θα λύσει σύντομα το θέμα έτσι ώστε η σχέση του Μεγάρου με την Καμεράτα να είναι στενή, ανέφελη και η πρέπουσα.
* Το υπουργείο θα λύσει και το νεφελώδες -αν μη τι άλλο- εργασιακό καθεστώς με την Καμεράτα;
Το υπουργείο οφείλει να βρει τη λύση. Κανένας δεν πρόκειται να δεχτεί να διοριστεί σε ένα διοικητικό συμβούλιο ενός οργανισμού που είναι φορτωμένος με χρέη. Στον βαθμό που λυθούν από το υπουργείο τα προβλήματα των οφειλών προς τους εργαζόμενους της ορχήστρας και λυθούν τα οικονομικά προβλήματα του παρελθόντος, το Μέγαρο δεν θα είχε καμία αντίρρηση να εντάξει την Καμεράτα στη δύναμή του εξασφαλίζοντας την καλλιτεχνική της αυτονομία και παρέχοντας την αναγκαία διοικητική υποστήριξη.
Προϋποτίθεται, βεβαίως, ότι θα έχει εξασφαλιστεί η βούληση και των μουσικών της και του υπουργείου Πολιτισμού και ότι η ένταξη αυτή δεν θα γεννά νέες οικονομικές υποχρεώσεις για το Μέγαρο. Θα έχει εξασφαλιστεί δηλαδή μια επιχορήγηση ειδικά για την Ορχήστρα.
* Όταν μιλάμε για δημόσιο χαρακτήρα του Μεγάρου, τι εννοούμε; Είστε σε θέση να αποδομήσετε το αφήγημα που θεωρεί πως ό,τι πέσει στα χέρια του δημοσίου καταστρέφεται;
Αυτό το αφήγημα είναι μια τεράστια νεοφιλελεύθερη μπούρδα, η οποία φουμάρεται με ολοένα και πιο βρωμερό καπνό και είναι προφανές ότι δεν ισχύει ούτε στο πεδίο της οικονομίας ούτε στο πεδίο του πολιτισμού. Είναι μια φαντασιακή κατασκευή που προϋποθέτει την ύπαρξη μιας τέλεια ανταγωνιστικής οικονομίας χωρίς κράτος, είναι απλώς μια ανόητη δυστοπία.
* Το αποτέλεσμά της στην οικονομία το βιώνουμε στη χώρα την τελευταία επταετία. Στο πεδίο του πολιτισμού τα πράγματα δεν είναι εξ αρχής τόσο εμφανή.
Ο πολιτισμός από τη φύση του δεν μπορεί να λειτουργήσει με κανόνες ελεύθερης αγοράς. Διαφορετικά η χώρα θα μετατρεπόταν σε ένα τεράστιο μπουζουξίδικο και οι Έλληνες θα βλέπανε μόνο ριάλιτι σόου. Εξάλλου και τα πολιτιστικά ιδρύματα του ιδιωτικού τομέα λειτουργούν μέσα από χορηγίες και ΕΣΠΑ και δεν περιμένουν τα έσοδα από τα εισιτήριά τους.
Το κράτος οφείλει να ενισχύσει τον πολιτισμό, ώστε να μην ξυπνήσουμε κάποια μέρα με μια γενιά απολίτιστων πολιτών, που δεν θα μπορούν καν να κατανοήσουν τι σημαίνει πολιτιστική δημιουργία. Το πρόβλημα είναι πώς θα χρηματοδοτηθεί αυτός ο πολιτισμός.
Είναι σαφές ότι μπαίνουν διάφορα πολιτικά και δημοσιονομικά προβλήματα. Μπορεί επί παραδείγματι το Μέγαρο να χρηματοδοτείται από το ελληνικό κράτος, ώστε να επιδοτεί τα εισιτήρια των ολίγων ευκατάστατων ρεκτών της καλής μουσικής; Είναι λογικό οι πολίτες της περιφέρειας να καλούνται να χρηματοδοτήσουν παραστάσεις που απολαμβάνει μόνο το αθηναϊκό κοινό; Μπορεί όταν έχει καταρρεύσει το κοινωνικό κράτος, να διατίθενται χρήματα για τον πολιτισμό; Τα ερωτήματα αυτά ακούγονται προκλητικά, αλλά πρέπει να απαντηθούν.
Η πρώτη απόπειρα απάντησης είναι ότι όλοι οι πολιτιστικοί δημόσιοι οργανισμοί οφείλουν να επιδεικνύουν τεράστιο σεβασμό στα χρήματα των φορολογουμένων. Άρα η διαχειριστική πειθαρχία που πρέπει να επιβληθεί σ’ αυτούς τους οργανισμούς πρέπει να είναι μεγαλύτερη από αυτή που διέπει τους ιδιωτικούς.
Επίσης στη διάρκεια της κρίσης, αλλά και έξω απ’ αυτή, ο κάθε δημόσιος οργανισμός πρέπει να συνειδητοποιήσει ότι αποτελεί μέρος της πολιτιστικής δράσης της Πολιτείας και ως εκ τούτου οι πόροι του και οι δράσεις του οφείλουν να υπάγονται σ’ ένα καθεστώς που θα μεγιστοποιήσει το συνολικό πολιτιστικό αποτέλεσμα. Αυτό σημαίνει ότι οι δημόσιοι πολιτιστικοί οργανισμοί πρέπει να επιδιώξουν συνέργειες, ώστε να μειώσουν τα συνολικά κόστη και να συνεργαστούν για τη δημιουργία ενός καλύτερου πολιτιστικού αποτελέσματος που θα εκφράζει μια συνολική λογική παρέμβασης.
* Έχετε προχωρήσει σ’ αυτήν την κατεύθυνση των συνεργασιών, έχετε εντάξει την περιφέρεια στις δράσεις σας;
Το θετικό είναι ότι έχουμε εξαιρετικά καλές σχέσεις με την ΚΟΑ, με την ΕΡΤ, τον ΟΠΑΝΔΑ, την ΚΣΟΤ, το Φεστιβάλ Αθηνών, το Εθνικό Θέατρο, την Εθνική Λυρική Σκηνή, έχουμε κάνει κάποιες αρχικές επαφές με το Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης, οι οποίες ελπίζω, κάποια στιγμή θα τελεσφορήσουν. Η ελληνική περιφέρεια είναι μέσα στα σχέδιά μας και θα επιχειρήσουμε ένα σχέδιο ώστε οι δράσεις μας να διαχυθούν στην ελληνική περιφέρεια.
* Η επιχορήγηση των 3 εκατ. ευρώ τον χρόνο, επαρκεί για τη λειτουργία σας;
Όχι. Παρά το γεγονός ότι η ένταξη του Μεγάρου στους φορείς της Γενικής Κυβέρνησης οδήγησε στην υπαγωγή του προσωπικού του Μεγάρου στο ενιαίο μισθολόγιο με μία μειωμένη προσωπική διαφορά, μόνο οι μισθολογικές απαιτήσεις του προσωπικού αορίστου χρόνου φτάνουν τα 7 εκατομμύρια τον χρόνο. Σ’ αυτά πρέπει να προστεθούν λειτουργικά έξοδα και αμοιβές του έκτακτου προσωπικού, κυρίως ταξιθέτριες, και απαιτούμενα χρήματα για τη συντήρηση του Μεγάρου, που έχει καθυστερήσει λόγω της οικονομικής δυσπραγίας των παρελθόντων ετών. Τα έσοδά μας είναι κυρίως από τα εισιτήρια των παραστάσεων, τα οποία μετά βίας καλύπτουν το κόστος τους, και από συνέδρια και ενοικιάσεις αιθουσών.
Δυστυχώς οι συνθήκες δεν επιτρέπουν να ζητήσουμε από το κράτος να καλύψει όλο αυτό το έλλειμμα. Εξάλλου είναι μια εξαιρετικά εύλογη απαίτηση από το Ελληνικό Δημόσιο να κάνουμε ό,τι χρειάζεται για να μειώσουμε τα χρήματα που μας δίνει ο Έλληνας φορολογούμενος. Αυτό μπορεί να γίνει με δύο τρόπους: στο μεν πεδίο των εξόδων θα πρέπει να περάσουμε από μία διαδικασία μείωσης της σπατάλης, αλλά κυρίως από τη δημιουργία εσόδων από συνέδρια και ενοικιάσεις αιθουσών.
Το Μέγαρο αποτελεί έναν μοναδικό χώρο για συνεδριακές εκδηλώσεις. Είναι στο κέντρο της Αθήνας, πάνω σε πολιτιστικό άξονα, σ’ όλα τα μέσα μαζικής μεταφοράς, δίπλα στα καλύτερα ξενοδοχεία της πόλης και διαθέτει μια πλειάδα αιθουσών διαφόρων μεγεθών με εξαιρετική τεχνική υποδομή, τεχνογνωσία και εκπαιδευμένο προσωπικό. Δεν πιστεύω ότι υπάρχουν άλλοι χώροι στην Ελλάδα που μπορούν να το ανταγωνιστούν σ’ αυτόν τον τομέα.
Ήδη κάνουμε πολύ μεγάλες προσπάθειες για να αποκαταστήσουμε την προβολή του Μεγάρου στο διεθνές συνεδριακό κοινό. Είναι προφανές ότι τα οικονομικά οφέλη από τα συνέδρια δεν θα τα καρπωθεί μόνο το Μέγαρο, αλλά το μεγαλύτερο μέρος τους θα πάει στην οικονομία της πρωτεύουσας.
* Το μοντέλο με το οποίο είχε λειτουργήσει το Μέγαρο στο παρελθόν ήταν καθαρά προεδροκεντρικό. Μπορεί να συνεχίσει υπ’ αυτό το μοντέλο;
Όχι. Ένας δημόσιος φορέας οφείλει να είναι διαφανής, δημοκρατικά υπόλογος, υπόλογος απέναντι στην κοινωνία και οφείλει να έχει μια διοίκηση συλλογική, η οποία θα στηρίζεται στη συνεργασία των εργαζομένων.
Το Μέγαρο δεν είναι μόνο κτηριακές υποδομές και καλλιτεχνική τεχνογνωσία. Αποτελείται από υψηλά ειδικευμένους εργαζόμενους, πολλοί εκ των οποίων είναι οι καλύτεροι στον τομέα τους και τα πράγματα που μπορεί να πετύχει κάποιος με τη συλλογικότητα και τη συνεργασία είναι απείρως καλύτερα από αυτά που μπορεί να επιτύχει ένα μοντέλο στο οποίο όλες οι εξουσίες εκπηγάζουν από τον πρόεδρο και κατευθύνονται δικτατορικά και ιεραρχικά προς τα κάτω.
* Με τους Φίλους της Μουσικής πώς τα πάτε;
Αναγνωρίζουμε τη σημαντικότατη συμβολή τους στη δημιουργία του Μεγάρου. Μέσα δε στο Δ.Σ. υπάρχει σύμπνοια και συνεργασία. Μη ξεχνάμε ότι μία από τις μεγαλύτερες μουσικές βιβλιοθήκες της Ευρώπης βρίσκεται μέσα στο Μέγαρο, κι αυτή τη διαχειρίζεται ο Σύλλογος Φίλοι της Μουσικής.
* Η επιλογή του Δημήτρη Παπαδημητρίου στη θέση του γενικού διευθυντή συμβάλλει στο αποκεντρωμένο μοντέλο διοίκησης;
Το Μέγαρο και η διοίκησή του είναι εξαιρετικά τυχεροί που στη θέση του καλλιτεχνικού διευθυντή έχουμε τον Μίλτο Λογιάδη, έναν καταξιωμένο μαέστρο και δάσκαλο, με εξαιρετικές γνώσεις στον ευρύτερο χώρο του πολιτισμού, με μεγάλες ικανότητες και ενέργεια, ο οποίος έχει όραμα και συγκροτημένη σκέψη σχετικά με τον πολιτιστικό ρόλο του Μεγάρου. Είναι επίσης εξαιρετικά ικανός στο να διαμορφώνει ένα εμπνευσμένο καλλιτεχνικό πρόγραμμα, που όμως δεν έχει μεγάλες οικονομικές απαιτήσεις.
Ο Δημήτρης Παπαδημητρίου είναι ένας σχετικά νέος άνθρωπος, με οργανωτικές και διοικητικές ικανότητες και πολύ καλή τεχνογνωσία σε ό,τι αφορά τον δημόσιο τομέα. Βασιζόμαστε σ’ αυτόν ώστε το Μέγαρο να μετατραπεί σ’ έναν δημόσιο οργανισμό που θα λειτουργεί με πρότυπες δημόσιες διαδικασίες. Φυσικά έχουμε μεγάλες προσδοκίες να βοηθήσει στην οικονομική και διοικητική αναδιοργάνωση του οργανισμού.
Πιστεύω ότι μαζί με τον Λογιάδη και τον Παπαδημητρίου και άλλα άξια στελέχη του Οργανισμού θα φτιαχτεί μια ομάδα που σε συνεργασία με τους εργαζόμενους, θα επιτρέψει στο Μέγαρο να ανταποκριθεί στον πολιτιστικό σκοπό που καλείται από την κοινωνία να επιτελέσει.
* Το Κέντρο Πολιτισμού ΙΣΝ αλλάζει το πολιτιστικό τοπίο. Πώς θα συμπορευτείτε ως δύο δημόσιοι οργανισμοί;
Προσβλέπουμε σε μια εξαιρετική συνεργασία με το Κέντρο Πολιτισμού ΙΣΝ. Ήδη οι σχέσεις μας με τη Λυρική είναι όχι απλά καλές, αλλά άριστες, και επίσης ένας νέος χώρος πολιτισμού μόνο κάτι καλό μπορεί να σημάνει για τον πολιτισμό στη χώρα. Είναι βέβαια γεγονός ότι η δραστηριοποίηση του Κ.Π. έρχεται σε μία περίοδο κρίσης, όπου και ο προϋπολογισμός του κράτους και του φιλοθεάμονος κοινού στενάζουν με τις πολιτικές της απάνθρωπης λιτότητας.
* Το Κέντρο Πολιτισμού ΙΣΝ προς το παρόν διαθέτει κονδύλια, ενώ εσείς όχι.
Η λογική δεν είναι να ψοφήσει η κατσίκα του γείτονα, αλλά να φροντίσει το υπουργείο Οικονομικών ώστε το Μέγαρο να έχει μία επιχορήγηση η οποία θα του επιτρέψει τη βιωσιμότητά του. Εξάλλου έχουμε και την τεχνογνωσία και το υπόβαθρο και το όνομα και το όραμα να διαμορφώσουμε ένα καλλιτεχνικό τοπίο στο οποίο οι δύο οργανισμοί να λειτουργούν συμπληρωματικά για το μείζον πολιτιστικό αγαθό.
* Όταν αποχωρήσετε από το Μέγαρο, τι θέλετε να θυμούνται από τη θητεία σας;
Ότι συνέβαλε στον δημόσιο χαρακτήρα του Μεγάρου, ότι το Μέγαρο ανοίχτηκε στην κοινωνία και μπόρεσε να προσφέρει ένα υψηλά ποιοτικό πολιτιστικό αγαθό σε πολύ κόσμο, σε όλους τους πολίτες της χώρας μας, σε πείσμα των χαλεπών καιρών.
