"Θεωρώ ότι μία από τις προτεραιότητες είναι η ευρύτερη και συνολική εκκαθάριση της ‘κληρονομιάς' του ΕΚΕΒΙ" λέει ο Κωνσταντίνος Τσουκαλάς στην πρώτη του συνέντευξη από την ανάληψη των καθηκόντων του ως πρόεδρος του ΔΣ του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού (ΕΙΠ).
Όταν έφτασε στη βίλα Μποδοσάκη που στεγάζει το Ίδρυμα, ήξερε ότι τα πράγματα κάθε άλλο παρά εύκολα είναι. Η κατάσταση όμως την οποία καλείται να αντιμετωπίσει "ήταν χειρότερη απ' ό,τι θα μπορούσα να φανταστώ". Δεν είναι μόνο τα προβλήματα, οικονομικά κυρίως, των παραρτημάτων του Ιδρύματος. Το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου αποτελεί βαριά κληρονομιά, μεγάλο πονοκέφαλο. Περιλαμβάνει "χρέη της τάξεως του 1.000.000 ευρώ, σειρά δικαστικών εκκρεμοτήτων, τα αρχεία του, τις βιβλιοθήκες, τα έπιπλα και τα μηχανήματά του, που πετάχτηκαν φύρδην μίγδην στα υπόγεια ενός υγρού γιαπιού στους χώρους του Ιδρύματος. Είναι ντροπή".
Ναι, τα αρχεία του ΕΚΕΒΙ "άλλα σαπίζουν, άλλα είναι πεταμένα" λέει, γι' αυτό θέτει ως μείζονα προτεραιότητα την αυτονόμησή του. Σ' αυτό το οικονομικά στενό πλαίσιο, το Ίδρυμα καλείται στην επανεκκίνησή του να χαράξει διεθνή πολιτιστική πολιτική με ελάχιστα χρήματα, πολλά προβλήματα αλλά και πολλές ιδέες για τις νέες προοπτικές. "Πρέπει να ξαναρχίσουμε από την αρχή" λέει ο Κωνσταντίνος Τσουκαλάς.
Συνέντευξη στην Πόλυ Κρημνιώτη
* Ποια κατάσταση βρήκατε αναλαμβάνοντας το ΕΙΠ;
Δεν με εξέπληξε, αλλά πάντως ήταν χειρότερη απ' ό,τι θα μπορούσα να φανταστώ. Και δεν αναφέρομαι απλώς στη γενική δημοσιονομική στενότητα που πλήττει ολόκληρο τον δημόσιο τομέα. Θα σας πω μόνο δύο πράγματα. Πρώτον, ότι σε σταθερές τιμές ο προϋπολογισμός του ΕΙΠ είναι σήμερα περίπου το ένα τέταρτο απ' ό,τι ήταν πριν από μερικά χρόνια. Ανέρχεται στα 750.000 ευρώ για το 2016, όταν είχε φτάσει κάποτε τα 3-4 εκατομμύρια. Και, δεύτερον, ένα ίδρυμα το οποίο υποτίθεται ότι έχει ένα ευρύτατο πεδίο δράσης και παρέμβασης, που απασχολούσε στο παρελθόν καμιά πενηνταριά υπαλλήλους στα κεντρικά, τώρα έχει μόνο 10 συμπεριλαμβανομένων του φύλακα, του οδηγού -γιατί έχει και αυτοκίνητο, παλαιών καλών καιρών κατάλοιπο- και της καθαρίστριας.
Mόνο τα τελευταία δύο χρόνια, τόσο το ανθρώπινο δυναμικό όσο και ο τακτικός προϋπολογισμός έχουν συρρικνωθεί κατά 25%. Τα μεγαλοπρεπή και υπέροχα κτήρια της βίλας του Μποδοσάκη, που θα μπορούσαν να στεγάζουν 100 άτομα, μοιάζουν πύργοι στοιχειωμένοι από αναμνήσεις και φαντάσματα. Κατ' ανάγκην λοιπόν το Ίδρυμα υπολειτουργεί. Ένα σύστημα που με την πρωτοβουλία του καθηγητή Γιάννη Γεωργάκη είχε προικοδοτηθεί από τον Κωνσταντίνο Καραμανλή με ένα εξαιρετικά μεγάλο για την εποχή εκείνη ποσό είναι τώρα εντελώς έκθετο.
Τι είναι, όμως, και τι επιδιώκει το Ίδρυμα; Στόχος του είναι να προαγάγει τον ελληνικό πολιτισμό, αρχαίο και σύγχρονο, εκτός Ελλάδος. Στο πλαίσιο αυτό δημιουργήθηκαν «παραρτήματα» που θα αναλάμβαναν την υλοποίηση μιας ευρύτερης πολιτιστικής πολιτικής όχι μόνο στις μεγάλες πολιτιστικές πρωτεύουσες του κόσμου, στη Νέα Υόρκη, στο Λονδίνο, το Παρίσι, το Βερολίνο, αλλά και στην Οδησσό και την Αλεξάνδρεια, για συμβολικούς λόγους, και πιο πρόσφατα στα Βαλκάνια και την Τεργέστη.
Όμως, βαθμιαία, τα μεγάλα παραρτήματα της Ν.Υ. και του Παρισιού έκλεισαν, του Λονδίνου επιζεί χάρις στην κ. Βάνα Σολομωνίδου, που άμισθη και αβοήθητη λειτουργεί ακόμα στο πλαίσιο της πρεσβείας, ενώ του Βερολίνου πνέει τα «οικονομικά λοίσθια». Όλα χρωστάνε μισθούς, λογαριασμούς ΔΕΗ και άλλα λειτουργικά έξοδα.
Εκείνα τα οποία λειτουργούν υποτυπωδώς, γιατί είναι πολύ φθηνά, είναι ορισμένα βαλκανικά. Πολλά απ' αυτά έχουν ένα μικρό έσοδο από χορηγίες η δίδακτρα που εισπράττονται από τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας. Είναι όμως πια εξαιρετικά δύσκολο να μιλήσει κανείς για συντονισμένη πολιτιστική πολιτική εκτός Ελλάδας.
* Τι μπορεί να γίνει τώρα;
Θα πρέπει, νομίζω, να ξαναρχίσουμε από την αρχή. Αν, όπως λέγεται, η μεγάλη βιομηχανία της Ελλάδας είναι ο τουρισμός, είναι σαφές πως η ελκτική δύναμη της χώρας μας δεν μπορεί να στηρίζεται μόνο στις παραλίες και τον ήλιο. Ακόμα πιο σημαντικό είναι το «όνομα» Ελλάδα, που έχει αυθύπαρκτη συμβολική αξία.
Πράγματι, σε όλα τα μέρη του κόσμου, η ιδέα της Ελλάδας παραπέμπει στην οικουμενική ιδέα του παγκόσμιου πολιτισμού. Δεν είναι τυχαίο ότι σε όλες τις γλώσσες του δυτικού «πολιτισμένου» κόσμου οι περισσότερες οικουμενικές «μεγάλες λέξεις», η δημοκρατία, η πολιτεία, η πολιτική, η οικονομία, η φιλοσοφία, ο λόγος, η φιλολογία, το θέατρο, η μουσική, αλλά και η οικονομία έχουν ελληνικές ρίζες. Στο συμβολικό επίπεδο αυτό είναι το μείζον συγκριτικό πλεονέκτημα της χώρας μας σε σχέση με όλες τις άλλες χώρες του κόσμου, ακόμα και τις μεγάλες. Και θα πρέπει να το αξιοποιήσουμε με κάθε μέσο, προβάλλοντας τόσο την αρχαιότητα όσο και τα σημερινά πολιτιστικά επιτεύγματα.
Αυτό καθίσταται ευκολότερο αν σκεφτούμε πως δεν υπάρχει πανεπιστήμιο όπου να μην υπάρχουν έδρες ελληνικών σπουδών, όπου, πέραν από τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό, ασχολούνται συχνά και με τη σύγχρονη Ελλάδα. Έτσι στον ακαδημαϊκό κόσμο είμαστε κατά κάποιον τρόπο παρόντες παντού, ακόμα και αν δεν το γνωρίζουμε.
Αλλά δεν είναι μόνον αυτό. Πολλά είναι επίσης και τα ιδιωτικά ιδρύματα τα οποία έχουν χρηματοδοτηθεί από την ομογένεια με στόχο να προάγουν τον ελληνικό πολιτισμό. Ακόμα λοιπόν και αν δεν μπορεί να έχει αυτόνομη υλική παρουσία και να χρηματοδοτεί ευθέως, το ΕΙΠ θα πρέπει να μπορεί να συνεπικουρεί, ίσως και να συντονίζει, όλες αυτές τις δραστηριότητες και εκδηλώσεις που γίνονται εκτός Ελλάδος.
Και τέτοιες εκδηλώσεις είναι άπειρες. Με αυτή την έννοια, πιστεύω πως οι δυνατότητες προβολής του ελληνικού πολιτισμού σε όλα τα μέρη του κόσμου είναι πολύ μεγαλύτερες από ό,τι φαίνεται εκ πρώτης όψεως. Μακροπρόθεσμα λοιπόν παραμένω αισιόδοξος ότι με κατάλληλους χειρισμούς το «εμπόρευμα» ελληνικός πολιτισμός θα μπορέσει να αξιοποιεί προνομιακά την παγκόσμια αναγνωρισιμότητα της «λέξης - σήματος» Ελλάδα.
* Όταν το Ίδρυμα δεν μπορεί να πληρώσετε τη ΔΕΗ στο Βερολίνο και το ενοίκιο στη Σόφια, πώς θα προαγάγει τον ελληνικό πολιτισμό σε όλο τον κόσμο;
Είναι εξαιρετικά δύσκολο, δεν σημαίνει όμως ότι δεν γίνεται τίποτα. Είμαστε υποχρεωμένοι να κάνουμε οικονομία κλίμακας, να περιορίσουμε την παρουσία μας, αλλά είμαστε και υποχρεωμένοι να εξαντλήσουμε τα περιθώρια για να μην καταργηθεί η παρουσία του ΕΙΠ όπου είναι δυνατόν να υπάρξει. Και γι' αυτό ακριβώς θα πρέπει το Ίδρυμα να εκμαιεύσει συνεργασίες ή συνέργειες με διάφορες μορφές ιδιωτικών πρωτοβουλιών σε όλο τον κόσμο.
* Με τι αντίτιμο;
Δεν υπάρχει συγκεκριμένο αντίτιμο. Δεν είναι δυνατό να βλέπουμε τα πράγματα με τη μορφή "δίνω και παίρνω". Υπάρχει ακόμα εξάλλου, πιστεύω, κι αυτό ισχύει και στην Ελλάδα αλλά και παντού αλλού, μία ιδιαιτερότητα της πολιτιστικής δράσης και της πολιτιστικής συνείδησης. Ακόμα κι αν, με τα ελάχιστα χρήματα που διαθέτει, δεν είναι δυνατόν να κάνει πράγματα, μπορεί τουλάχιστον να συμβάλει στο να ενισχύει τη συμβολική εμβέλεια του ελληνικού πολιτισμού. Παρ' όλο λοιπόν που το ΕΙΠ αυτή τη στιγμή είναι παντελώς αδύνατον να ανταποκριθεί αυτοβούλως και αυτοδυνάμως στην αποστολή του, η ελληνική Πολιτεία είναι υποχρεωμένη να μετέχει, έστω και ατύπως, στην προβολή και προώθηση όλων των άξιων πρωτοβουλιών.
* Με αυτά τα συρρικνωμένα οικονομικά διαθέσιμα τι ακριβώς σκοπεύετε να κάνετε;
Να εξαντλήσω τη φαντασία μου για να μπορέσω να επινοήσω συνέργειες, συνεργασίες με ήδη υφιστάμενες εστίες του ελληνικού πολιτισμού και της ελληνικής γλώσσας.
* Έχετε θέσει κάποιες προτεραιότητες, σκέφτεστε συγκεκριμένες συνέργειες ή εκδηλώσεις για το άμεσο μέλλον;
Δεν μπορώ να σας το πω ακόμα διότι αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε πνιγμένοι από το βάρος του ΕΚΕΒΙ, που ενσωματώθηκε με βάρβαρο και βίαιο τρόπο στο ΕΙΠ πριν από δύο χρόνια, παρόλο που το αντικείμενο των δυο οργανισμών είναι εντελώς διαφορετικό. Το μεν αναφέρεται στην παραγωγή και προαγωγή του βιβλίου μέσα στην Ελλάδα, το δε στην παραγωγή πολιτισμού εκτός Ελλάδος.
Εν μια νυκτί το ήδη απογυμνωμένο από πόρους και προσωπικό ΕΙΠ υποχρεώθηκε να αναλάβει νέες αρμοδιότητες ως νόμιμος διάδοχος ενός ΕΚΕΒΙ του οποίου το σύνολο σχεδόν των υπαλλήλων είχε απολυθεί. Η οργάνωση της φετινής Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου της Θεσσαλονίκης υπήρξε λοιπόν άθλος.
Αλλά δεν είναι μόνον αυτό. Εκτός από αυτά που χρωστάμε ακόμα από πέρυσι στην Helexpo, η κληρονομιά του ΕΚΕΒΙ περιλαμβάνει και άλλα χρέη της τάξεως του 1.000.000 ευρώ, σειρά δικαστικών εκκρεμοτήτων, τα αρχεία του, τις βιβλιοθήκες, τα έπιπλα και τα μηχανήματά του, που πετάχτηκαν φύρδην μίγδην στα υπόγεια ενός υγρού γιαπιού στους χώρους του Ιδρύματος. Είναι ντροπή.
* Τι γίνεται γι' αυτό;
Αυτή τη στιγμή δεν έχω καν χρήματα να κλείσω τα παράθυρα. Το έχω θέσει υπόψιν του υπουργείου και πρέπει οπωσδήποτε να γίνει μια εκκαθάριση της κόπρου του Αυγείου.
* Δηλαδή μας λέτε ότι τα αρχεία του ΕΚΕΒΙ σαπίζουν στο υπόγειο του ΕΙΠ;
Άλλα σαπίζουν, άλλα είναι πεταμένα. Δεν υπάρχει όμως προσωπικό να τα τακτοποιήσει. Η τακτοποίηση του αρχείου ή της περιουσίας ενός σχετικά μεγάλου οργανισμού προϋποθέτει κόσμο, συνεργεία, γνώση και χρόνο. Εμείς έχουμε αναλάβει πριν από τρεις μήνες. Θεωρώ ότι μία από τις προτεραιότητες είναι η ευρύτερη και συνολική εκκαθάριση της «κληρονομιάς» του ΕΚΕΒΙ. Ο χώρος πρέπει να εκκαθαριστεί, τα αρχεία να τακτοποιηθούν, τα άχρηστα να καταστραφούν και το ΕΚΕΒΙ να επανέλθει ως αυτόνομος οργανισμός στο πλαίσιο μιας συγκροτημένης πολιτικής βιβλίου.
Δεν είναι όμως δυνατόν να συμπυκνώνονται δύο οργανισμοί οι οποίοι έχουν εντελώς διαφορετικό αντικείμενο. Είναι σαν να βάζει κανείς τη ΔΕΗ μαζί με την ΕΥΔΑΠ. Επί του παρόντος όμως δεν έχουμε άλλη λύση από το να κάνουμε ο,τι είναι δυνατόν με το ελάχιστο προσωπικό που διαθέτουμε. Έτσι η έκθεση έγινε με επιτυχία, οι εκδηλώσεις ήσαν περισσότερες, κόστισε λιγότερο και οι υποχρεώσεις μας προς την «τιμώμενη χώρα» Ρωσία εκπληρώθηκαν πλήρως.
* Πόσο κόστισε;
Περίπου 150.000 ευρώ, ενώ πέρσι είχε κοστίσει περίπου 250.000 ευρώ.
* Με το περσινό χρέος των 153.000 ευρώ προς τη Helexpo τι έχει γίνει;
Αυτό τουλάχιστον ρυθμίστηκε. Έγινε ένας διακανονισμός χρέους, μεταξύ της Helexpo, του υπουργείου Πολιτισμού και του ΕΙΠ. Συμφωνήθηκε το χρέος να αναληφθεί τελικώς από μία έκτακτη επιχορήγηση του υπουργείου. Μέχρι το τέλος του χρόνου θα έχουν αποπληρωθεί και η περσινή οφειλή και η φετινή. Στο σημείο αυτό θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά την πολιτική ηγεσία του υπουργείου Πολιτισμού, η οποία, παρ' ότι διαχειρίζεται ένα πολύ μικρό ποσοστό του τακτικού προϋπολογισμού (περίπου το 0,2%), συνέδραμε αποφασιστικά το Ίδρυμα σε μια ιδιαίτερα δύσκολη συγκυρία.
* Το ΕΚΕΒΙ λειτουργούσε δύο προγράμματα ΕΣΠΑ, τη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης και τη "Φιλαναγνωσία".
Η έκθεση δεν είναι τώρα σε ΕΣΠΑ. Σε ό,τι αφορά το ΕΣΠΑ της Φιλαναγνωσίας, που ανερχόταν σε 3 εκατομμύρια ευρώ, φαίνεται πως απορροφήθηκαν περί τις 800.000. Και λέω φαίνεται διότι, όταν έγινε έλεγχος, δεν υπήρχαν επαρκή παραστατικά, με αποτέλεσμα να καταγγελθεί αρμοδίως η λειτουργία του ΕΣΠΑ και να σταματήσει το υπόλοιπο πρόγραμμα. Τώρα όμως είμαστε υποχρεωμένοι να αποδώσουμε λογαριασμό. Αν τελικώς απενταχθεί το πρόγραμμα από το ΕΣΠΑ, το ΕΚΕΒΙ, δηλαδή το ΕΙΠ, θα αναγκαστεί να επιστρέψει τα χρήματα που έχει λάβει και, συνεπώς, να χρεωθεί με πολλές εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ.
* Με τη Βιβλιονέτ τι γίνεται;
Η Βιβλιονέτ, που αποτελεί βασικό εργαλείο του ΕΚΕΒΙ, υπολειτουργεί. Το έργο της έχει αναληφθεί από ιδιωτική εταιρεία που πληρώνει ενοίκιο διαδικτυακής φιλοξενίας ενώ εκκρεμεί η ενεργοποίηση της σύμβασης με το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών. Είναι απ' αυτά που πρέπει να ρυθμίσουμε σε άμεση προτεραιότητα. Τα προβλήματα δεν είναι όμως μόνο αυτά. Υπάρχουν δικαστικές αγωγές εναντίον μας και εναντίον του ΕΚΕΒΙ για καθυστερούμενα, για ενοίκια, για μισθούς, για εργασιακά, τα οποία, αν τα αθροίσει κανείς, είναι εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ.
* Πόσες;
Πολλές. Έχουμε οικονομικές, δικαστικές, διοικητικές εκκρεμότητες τις οποίες δεν έχουμε καταφέρει ακόμα να χαρτογραφήσουμε με απόλυτη ακρίβεια. Και αυτό συμβαίνει επειδή, όταν ήρθε εδώ το ΕΚΕΒΙ, δεν έγινε επίσημη παραλαβή των οικονομικών του. Υπάρχει ακόμα κενό σε ό,τι αφορά την πλήρη στατιστική και δημοσιονομική εικόνα του. Και δεν είναι δυνατόν να ξεκαθαριστεί πλήρως η κατάσταση πριν περάσουν μερικοί μήνες.
* Δεν έγινε τίποτα από την προηγούμενη διοίκηση;
Νομίζω ότι και οι προηγούμενοι είχαν το ίδιο πρόβλημα μ' εμάς. Ίσως βέβαια να μην έγιναν τα δέοντα για να ξεκαθαριστεί πλήρως η κατάσταση. Ίσως να επιχείρησαν και να μην τα κατάφεραν. Το πρόβλημα του ΕΚΕΒΙ είναι όμως άλλο. Όταν ξαφνικά διαλύεται ένας οργανισμός και φορτώνεται ολόκληρος και χωρίς προϋποθέσεις σε έναν άλλο, οι συνέπειες είναι καταλυτικές.
* Θεωρείται ότι ήταν καταστροφική η απόφαση να κλείσει το ΕΚΕΒΙ;
Ουσιαστικά καταστροφική και διαδικαστικά βάρβαρη.
* Ας επανέλθουμε στη Βιβλιονέτ. Σκοπεύετε να ενεργοποιήσετε τη σύμβαση με το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών;
Πιστεύω πως ο κύριος στόχος είναι να ανακτήσει την αυτονομία του το ΕΚΕΒΙ. Έχω εισηγηθεί ότι πρέπει το ταχύτερο δυνατόν να υπάρξει νομοθετική λύση για την αυτονόμηση του ΕΚΕΒΙ και την απαγκίστρωσή του από το ΕΙΠ. Και αυτό για μένα είναι ακρότατα επείγον. Βέβαια δεν είναι τόσο απλό, διότι πρέπει να υπάρχουν και τεχνικές, ανθρώπινες και διοικητικές προϋποθέσεις. Στο βάθος όμως το πρόβλημα είναι οικονομικό. Όταν έχεις 750.000 ευρώ προϋπολογισμό και 800.000 ευρώ πάγια έξοδα (μισθοί, νοίκια, αποθήκες), η λειτουργική καθημερινότητα του συστήματος τίθεται υπό πλήρη αίρεση.
* Πόσα παραρτήματα λειτουργούν αυτή τη στιγμή;
Υπάρχει πρώτα - πρώτα το παράρτημα του Βερολίνου, το οποίο εμφανίζει πολλαπλά προβλήματα. Ορισμένα απ' αυτά θα μπορούσαν να λυθούν αν μπορούσε να στεγαστεί στο υπό ανακατασκευή οίκημα της ελληνικής πρεσβείας, σε συνεργασία βέβαια με το ΥΠΕΞ. Υπάρχει το Λονδίνο χάρις στις άοκνες προσπάθειες της Βάνας Σολωμονίδου, η οποία όμως εξακολουθεί να δραστηριοποιείται για το Ίδρυμα στους κόλπους της πρεσβείας. Υπάρχει και το παράρτημα στην Τεργέστη. Το παράρτημα της Αλεξάνδρειας που έχει ιδρύσει ο Κωστής Μοσκώφ, στο πλαίσιο του οποίου λειτουργεί το Μουσείο Καβάφη, το σπίτι του ποιητή, το οποίο είχε και μεγάλη επισκεψιμότητα.
Το παράρτημα της Οδησσού στεγάζεται σε ένα παλαιό κτίριο του Μαρασλή, όπου υπάρχει το Μουσείο της Φιλικής Εταιρείας. Το παράρτημα αυτό αναπτύσσει σημαντική δράση τα τελευταία χρόνια χάρη, κυρίως, στη γενναιόδωρη χορηγία ενός Έλληνα επιχειρηματία από τη Λήμνο, του κυρίου Παντελή Μπούμπουρα. Παραρτήματα στα Τίρανα και στη Σόφια που δεν λειτουργούν, θα έπρεπε όμως να ξανανοίξουν. Το παράρτημα του Βελιγραδίου στεγάζεται σε ένα πολύ ακριβό κτήριο, όμως λειτουργεί καλά και έχει και πολλούς μαθητές ελληνικής γλώσσας.
Το παράρτημα του Βουκουρεστίου λειτουργεί και αυτό με την οικονομική στήριξη της ομογένειας. Σε άλλες πόλεις, όπως π.χ. στη Νέα Υόρκη, υπήρξαν παραρτήματα που κάποια στιγμή έκλεισαν για λόγους οικονομιών. Κατά κάποιο τρόπο, την ίδια περίπου αποστολή υπηρετούν μια σειρά από ιδιωτικά ιδρύματα, όπως π.χ. το Ίδρυμα Ωνάση, που διαθέτει πόρους που το ΕΙΠ δεν θα ήταν δυνατόν καν να ονειρευτεί!
* Η πολιτιστική διπλωματία και η διεθνής πολιτιστική πολιτική μιας χώρας είναι υπόθεση του κράτους της όχι των ιδιωτικών ιδρυμάτων. Γι' αυτό εξάλλου υπάρχει το ΕΙΠ.
Είναι δυνατόν να μη συμφωνήσω μαζί σας; Το κρίσιμο στοιχείο, κατά τη γνώμη μου, είναι ότι η ελληνική Πολιτεία διατηρεί στην πράξη την αρμοδιότητα της χάραξης της πολιτιστικής πολιτικής. Στο μέτρο όμως που δεν είναι σε θέση να διαθέσει τους απαραίτητους πόρους, τα ιδιωτικά ιδρύματα επιτελούν εξαιρετικά σημαντικό έργο, αντίστοιχο ίσως με εκείνο που είχαν παίξει κάποτε οι ευεργέτες τον 19ο αιώνα. Αναζητούμε συνεχώς τρόπους συνεργασίας μαζί τους πείθοντας ότι η συμβολή του ΕΙΠ καθιστά ακόμα πιο αποτελεσματική την παρουσία του ελληνικού πολιτισμού εκτός Ελλάδος.
Το ίδιο ακριβώς ισχύει, πιστεύω, σε ό,τι αφορά όλους τους κατά τόπους πανεπιστημιακούς και πολιτιστικούς οργανισμούς. Στο Βερολίνο, ας πούμε, ο καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου Μίλτος Πεχλιβάνος κάνει ήδη πολλά πράγματα, στο Λονδίνο υπάρχει έδρα ελληνικών σπουδών στο LSE, ο Κώστας Δουζίνας δραστηριοποιείται στο Ινστιτούτο Μπέργκμπεκ. Χωρίς πολλές δαπάνες λοιπόν θα ήταν δυνατό να φανταστεί κανείς νέες συνέργειες και συνεργασίες. Ιδιαίτερα σημαντική, και σχετικά φθηνή, θα μπορούσε να είναι η προαγωγή του ελληνικού κινηματογράφου. Ο Κώστας Γαβράς που είναι στο Δ.Σ. του ΕΙΠ υποσχέθηκε ότι θα αναλάβει πρωτοβουλίες προς την κατεύθυνση αυτή, σε συνδυασμό με κινηματογραφικές λέσχες και πανεπιστήμια.
* Έχει πρόταση στο υπουργείο Πολιτισμού να ανακηρυχθεί το 2017 έτος Καζαντζάκη, συνηγορείτε;
Απολύτως. Πάντα οι επέτειοι είναι ευκαιρίες για συλλογικό αναστοχασμό. Μετά τον Αριστοτέλη, τον Καζαντζάκη και την Κάλλας, θα έπρεπε ίσως να σκεφτούμε από τώρα το 2021. Δεν θα πρέπει όμως ίσως να παραμείνουμε εγκλωβισμένοι στην επέτειο της εθνικής παλιγγενεσίας. Θα μπορούσαμε να διευρύνουμε το πεδίο μιλώντας για τη σημασία της ελληνικής επανάστασης στην Ευρώπη και στον κόσμο.
Το 1821 δεν εκφράζεται μόνον ως γέννηση ενός νέου έθνους. Η αναβίωση της κλασικής αρχαιότητας και το ευρύτατο φαινόμενο που ονομάζουμε φιλελληνισμό σηματοδοτούν επίσης μια νέα αντίληψη για τον κόσμο, για την πολιτική, για το έθνος, για τον πολιτισμό και για την πρόοδο ενάντια στην Ιερά Συμμαχία, μιαν αντίληψη που αντανακλάται ευθέως στην ευρωπαϊκή λογοτεχνία, την τέχνη και την αρχιτεκτονική. Με αυτήν την έννοια μπορεί να αναγνωσθεί ως παγκόσμιας σημασίας γεγονός. Αυτό όμως θέλει πολλή προετοιμασία, ήδη από τώρα.
* Είναι σε θέση το ίδρυμα να μπει σ' αυτή την προετοιμασία;
Ναι. Να συμβάλει με ιδέες και να αρχίσει να μεθοδεύει τις αναγκαίες συνεργασίες.
* Ο προϋπολογισμός σας είναι 750.000 ευρώ, τα τρέχοντα έξοδά σας είναι 800.000 ευρώ. Σ' αυτά περιλαμβάνονται και χρέη και οικονομικές εκκρεμότητες από τις προηγούμενες διοικήσεις;
Όχι.
* Ποια είναι τα χρέη και προς ποιους;
Το ακριβές άνοιγμα δεν είναι δυνατόν να διαπιστωθεί πριν από την έκδοση του πορίσματος των ορκωτών ελεγκτών, οι οποίοι έχουν επιφορτιστεί με τη λεπτομερή χαρτογράφηση των οικονομικών του Ιδρύματος, όπως αυτά διαμορφώθηκαν μετά την απορρόφηση του ΕΚΕΒΙ.
* Σκοπεύετε να επανενεργοποιήσετε τη Βιβλιονέτ που υπολειτουργεί;
Εκείνο το οποίο σκοπεύουμε είναι να συμβάλουμε στην κατά το δυνατόν συντομότερη αυτονόμηση του ΕΚΕΒΙ. Από εκεί και πέρα θέλω να πιστεύω ότι όλα τα επιμέρους ζητήματα θα επιλυθούν με τον πλέον πρόσφορο τρόπο για το δημόσιο συμφέρον.
* Είναι αδύνατο να λειτουργήσει το ΕΚΕΒΙ εντός του ΕΙΠ;
Εάν είχαμε προϋπολογισμό 3 εκατομμύρια και μου επέτρεπαν να διορίσω 40 ανθρώπους, δεν θα ήταν αδύνατον. Αλλά υπό τις παρούσες συνθήκες είναι εξαιρετικά δύσκολο. Ολόκληρο το ίδρυμα επί ένα μήνα τώρα ασχολείται μόνο με την Έκθεση Βιβλίου της Θεσσαλονίκης. Θυμίζω δε αυτή τη στιγμή υπάρχουν εννέα εργαζόμενοι στο Ίδρυμα, εκ των οποίων δύο συνταξιοδοτούνται.
* Πόσοι εργαζόμενοι απαιτούνται για να λειτουργήσει το Ίδρυμα;
Δεν έχουμε κάνει τη μελέτη στο μέτρο που δεν μπορούμε να προσλάβουμε κανέναν. Κοιτάμε μήπως μέσω αποσπάσεων μπορεί να έρθουν κάποιοι.
* Θεωρείτε ότι πρέπει να διοριστεί διευθυντής στο Ίδρυμα;
Ο νόμος προβλέπει γενικό διευθυντή. Ουδέποτε υπήρξε όμως. Θα ήταν χρήσιμος, θα έλεγα και αναγκαίος, αν το Ίδρυμα μπορούσε να γίνει αυτό το οποίο έπρεπε να είναι. Αυτή τη στιγμή, για να προσλάβει κανείς έναν πολύ ικανό διευθυντή, θέλει 50.000 ευρώ τον χρόνο, σχεδόν το ένα δέκατο του προϋπολογισμού. Στο μέτρο που υπάρχουν οι άνθρωποι του Δ.Σ. που κάνουν αυτή τη δουλειά, το να φέρουμε έναν γενικό διευθυντή με αυτά τα χρήματα θα ήταν σπατάλη. Δεν είναι θέμα του παρόντος.
