Η εξισορρόπηση της μονόπαντης σήμερα ανάπτυξης, καθώς βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στον τουρισμό (κάτι που μεσομακροπρόθεσμα ενέχει και το στοιχείο του ρίσκου) ή ακόμη και στις μεταφορές και τις εξαγωγές, αλλά ελάχιστα σε επενδύσεις και σε κατανάλωση, είναι το "ποιοτικό" ζητούμενο (παράλληλα με το μεταφραζόμενο στη μεγέθυνση της οικονομίας "ποσοτικό" ζητούμενο) για την περαιτέρω πορεία της ελληνικής οικονομίας. Προς αυτήν την κατεύθυνση συντείνουν δηλώσεις, ανακοινώσεις και γεγονότα των τελευταίων ημερών, τα οποία προοιωνίζονται ουσιαστική αλλαγή αυτής της δοσολογίας στο μείγμα της ανάπτυξης.
Προαπαιτούμενο όμως γι' αυτήν τη στροφή είναι η αλλαγή νοοτροπίας. Κάτι σαν αυτό που ανέφερε ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας μιλώντας στο Ελληνοαμερικανικό Επιμελητήριο, ότι "η Ελλάδα αποκτά επιτέλους κουλτούρα αλλαγών και μεταρρυθμίσεων" και ότι "δεν είμαστε πλέον φοβικοί απέναντι στις αλλαγές". Παρότι η εγκατάλειψη των πλείστων όσων φοβικών συνδρόμων αφορά διάφορα πεδία σε οικονομία, διοίκηση και κοινωνία, η συγκεκριμένη διαπίστωση έχει πλήρη εφαρμογή και στα των επενδύσεων.
Η "διαρθρωτική" στρέβλωση
Τα στοιχεία τα οποία ανακοινώθηκαν πρόσφατα από την ΕΛΣΤΑΤ είναι εύγλωττα: Η ανάπτυξη το τρίτο τρίμηνο του τρέχοντος έτους στηρίχθηκε σε μεγάλο βαθμό στις εξαγωγές υπηρεσιών (ως τέτοιες εννοούνται, για παράδειγμα, ο τουρισμός, ο οποίος καταρρίπτει φέτος κάθε προηγούμενο ρεκόρ και αναμένεται, με βάση τις πρώτες ενδείξεις, να παρουσιάσει ανάλογη πρόοδο και το 2018, ή η ναυτιλία). Δίπλα όμως στη θεαματική αύξηση των αφίξεων τουριστών, άλλοι επιμέρους δείκτες, οι οποίοι συνυπολογίζονται για την καταγραφή των αξομοιώσεων του ΑΑΠ, δείχνουν αρνητική πορεία. Τέτοιοι είναι ενδεικτικά αυτοί οι οποίο μετρούν τις επενδύσεις, όπως το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ), που συρρικνώθηκε στο εννεάμηνο, ή την κατανάλωση. Με βάση τα ίδια στοιχεία, οι ετήσιες μεταβολές του ΑΕΠ στο τρίτο τρίμηνο ήταν οι εξής:
Η συνολική τελική καταναλωτική δαπάνη παρουσίασε μείωση 1% σε σχέση με το τρίτο τρίμηνο του 2016 (στη διαμόρφωση αυτής της εικόνας συνετέλεσαν η σταθερή κατανάλωση των νοικοκυριών και η μειούμενη κατανάλωση του δημοσίου τομέα, οι δαπάνες του οποίου μειώθηκαν σε ετήσια βάση κατά 2,2%).
Εξίσου δυσμενής ήταν η εικόνα και στις ακαθάριστες επενδύσεις παγίου κεφαλαίου, καθώς μειώθηκαν κατά 8,5%.
Στον αντίποδα, σημαντική αύξηση 7,8% κατέγραψαν εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών. Οι εξαγωγές αγαθών αυξήθηκαν 2,8%, ενώ οι εξαγωγές υπηρεσιών 12,6%.
Αισθητή όμως ήταν η αύξηση που σημείωσαν κατά το ίδιο διάστημα οι εισαγωγές αγαθών και υπηρεσιών, καθώς έφθασαν το 9,3%. Οι εισαγωγές αγαθών αυξήθηκαν κατά 9,2% και των υπηρεσιών κατά 6,9%.
Αναλύοντας τα ίδια στοιχεία, η Alpha Bank επεσήμανε, στην εβδομαδιαία ανάλυσή της, ότι "η βελτίωση του οικονομικού κλίματος στην Ελλάδα δεν αντανακλάται ακόμη στην πορεία των επενδυτικών δαπανών, που παρέμειναν υποτονικές, επιδεικνύοντας αρνητική συμβολή μιας εκατοστιαίας μονάδας στο τρίτο τρίμηνο του έτους και σχεδόν μηδενικής συμβολής (+0,3 εκ. μονάδες) στο πρώτο εννεάμηνο συνολικά. Σημειώνεται ότι η κάμψη των επενδύσεων, εξαιρουμένων των αποθεμάτων, προέρχεται κυρίως από τις επενδύσεις σε κατασκευές, καθώς οι επενδύσεις σε μηχανολογικό και μεταφορικό εξοπλισμό μειώθηκαν οριακά". Για να συμπληρώσει ότι "η διατήρηση θετικού ρυθμού μεγεθύνσεως του ΑΕΠ για τρία συνεχόμενα τρίμηνα το 2017 στην Ελλάδα συνδέεται περισσότερο με τη θετική επίδραση της -σχετικά μεγαλύτερης διάρκειας και μεγέθους- ανακάμψεως της Ευρωζώνης, καθώς και με γεωπολιτικούς παράγοντες που ευνόησαν τον ελληνικό τουρισμό".
Αλ. Τσίπρας: Όχι μόνο οι εθνικοί πρωταθλητές
Η διαπίστωση αυτή συμπληρώνει και την επισήμανση που έκανε ο πρωθυπουργός στο Ελληνοαμερικανικό Επιμελητήριο, ότι "η αξιοποίηση των συγκριτικών μας πλεονεκτημάτων δεν μπορεί να στηριχτεί αποκλειστικά σε εθνικούς πρωταθλητές, αλλά περνά μέσα από την ενίσχυση της διακλαδικής συνεργασίας και της αλληλεξάρτησης". Και μιλώντας ακόμη πιο συγκεκριμένα παρατήρησε: "Η χώρα μας, ακόμα και στις δύσκολες στιγμές της βαθιάς κρίσης, στηρίχτηκε στον τουρισμό. Σπάει χρόνο με τον χρόνο όλα τα ρεκόρ. Όμως, αυτό θα είναι 'δώρον άδωρον' αν συνεχίσουμε μέσω των εισαγωγών για διατροφικά προϊόντα να διαρρέουμε οικονομικό δυναμισμό σε τρίτες χώρες, αντί να υποστηρίξουμε τον εγχώριο πρωτογενή τομέα και την αγροτοδιατροφική μεταποίηση. Στη νέα οικονομία της γνώσης μπορούμε να στηριχτούμε για να κερδίσουμε το χαμένο έδαφος, με επενδύσεις στην έρευνα και στην καινοτομία. Προωθούμε, λοιπόν, τη σύζευξη της έρευνας με την παραγωγή". Ακόμη, αναφέρθηκε στην επανεκκίνηση των μεγάλων έργων στα οδικά και σιδηροδρομικά δίκτυα, την αναβάθμιση των λιμένων, τις επενδύσεις στις ψηφιακές υποδομές, καθώς και τις εμβληματικές επενδύσεις σ' ένα ευρύ φάσμα τομέων και παραγωγικών τοποθετήσεων, όπως στην ενέργεια, τον τουρισμό, τις μεταφορές και τις κατασκευές.
Η αποεπένδυση δεν τελείωσε
Την ώρα όμως που η κυβέρνηση παρουσιάζει τα σχέδιά της για το νέο μοντέλο ανάπτυξης, η αποεπένδυση στην Ελλάδα δεν έχει ανακοπεί εντελώς, αλλά συνεχίζεται. Ενδεικτικά είναι τα κρούσματα μεγάλων βιομηχανιών που εγκατέλειψαν τη χώρα τους τελευταίους μήνες. Το περιβάλλον της οικονομικής κρίσης με τη μείωση της ζήτησης και της κατανάλωσης, σε συνδυασμό και με τις στρεβλώσεις δεκαετιών, οδήγησαν επιχειρήσεις όπως οι Ελαΐς, Nestle, Πίτσος (το εργοστάσιό της στον Άγιο Ιωάννη Ρέντη), Μαΐλλης να τερματίζουν τις εργασίες τους ή να σκέφτονται να προχωρήσουν στο κλείσιμο των εργοστασίων τους στη χώρα μας, παρότι η οικονομία άρχισε να ανακάμπτει. Υπενθυμίζεται ότι είχε προηγηθεί και η πώληση των δραστηριοτήτων εμπορίας ελαιολάδου και μαργαρινών από την Ελαΐς - Unilever, με το κλείσιμο του εργοστασίου της στην Πειραιώς ενώ κλείσιμο του μεγαλύτερου εργοστασίου παγωτού στην Ελλάδα (στον Ταύρο) ανακοίνωσε τον περασμένο Σεπτέμβριο η νεοσύστατη εταιρεία Froneri Hellas.
Ωσότου όμως αποδώσουν τα αναπτυξιακά σχέδια της κυβέρνησης (όπως λ.χ. η δημιουργία της Αναπτυξιακής Τράπεζας με ρόλο μηχανισμού συνεργασίας με διεθνείς χρηματοδοτικούς θεσμούς και φορέα σχεδιασμού, συντονισμού, προτεραιοποίησης έργων και χρηματοδότησης της ελληνικής οικονομίας στο πλαίσιο της Εθνικής Αναπτυξιακής Στρατηγικής) θα καραδοκεί ένας κίνδυνος: να συνεχιστούν ανάλογα κρούσματα "λουκέτων" στη χώρα μας εάν συνεχιστεί η συρρίκνωση της κατανάλωσης, κάτι που θα μπορεί να αντιμετωπισθεί ευχερέστερα στη μεταμνημονιακή εποχή, όταν θα είναι δυνατή η απαλλαγή των νοικοκυριών και ειδικά των μεσαίων εισοδηματικών στρωμάτων που έχουν αναλάβει και τα μεγαλύτερα φορολογικά βάρη.
Οι αίσιοι οιωνοί
Παρά όμως αυτούς τους φόβους, οι αίσιοι οιωνοί για επενδυτική έκρηξη πολλαπλασιάζονται. Μόλις πρόσφατα, λίγα μόλις 24ωρα μετά τη συμφωνία σε τεχνικό επίπεδο για την τρίτη αξιολόγηση και ταυτόχρονα με το ράλι των ελληνικών ομολόγων, έγινε γνωστή η πρόθεση του επενδυτικού χαρτοφυλακίου Brevan Howard να επενδύσει στην Ελλάδα. Το μεγάλο αυτό hedge fund σχεδιάζει να συστήσει δύο νέα κεφάλαια, ύψους 500 εκατ. ευρώ, που θα επενδύουν από τον Φεβρουάριο σε επιλεγμένες, και πάντως λιγότερες από 10, ελληνικές μετοχές, τις οποίες θα διακρατεί για μεγάλο διάστημα. Οι διαχειριστές του συγκεκριμένου χαρτοφυλακίου έδειξαν το ενδιαφέρον τους λόγω της αύξησης της βιομηχανικής παραγωγής και των αισιόδοξων προβλέψεων για τη μεταποίηση.
Ταυτόχρονα, την πρόθεση Αμερικανών επενδυτών να μπουν στην ελληνική αγορά επισήμανε και ο πρέσβης των ΗΠΑ Τζέφρι Πάιατ στο συνέδριο του Ελληνοαμερικανικού Επιμελητηρίου. Ιδιαίτερα αναφέρθηκε στον ρόλο της Ελλάδας ως ενεργειακού κόμβου (αναβάθμιση μονάδας στη Ρεβυθούσα, σχέδια για τομέα υδρογονανθράκων κ.λπ.).
Τις δυνατότητες της ελληνικής οικονομίας επεσήμανε και ο Πολ Καζαριάν της Japonica, ο οποίος είπε ότι τα συνολικά assets του ελληνικού κράτους ανέρχονται σε 527 δισ. ευρώ ή τα 49.000 ευρώ ανά κάτοικο, αφήνοντας να εννοηθεί ότι πρέπει να τύχουν εκμετάλλευσης.
Σχέδιο για τον τουρισμό
Το ότι θα πρέπει να αναπτυχθούν και άλλοι τομείς της οικονομίας δεν σημαίνει βεβαίως ότι δεν θα συνεχισθούν οι επενδύσεις στη "βαριά βιομηχανία της Ελλάδας". Το υπουργείο Τουρισμού προωθεί συγκεκριμένο σχέδιο και στοχευμένες ενέργειες που να καθιστούν την Ελλάδα διεθνή τουριστικό και επενδυτικό τουρισμό, ώστε να δρομολογηθούν νέες επενδύσεις στην εγχώρια ξενοδοχειακή και τουριστική αγορά.
Άλλοι καθοριστικοί παράγοντες για βελτίωση του επενδυτικού κλίματος είναι η έξοδος από τα Μνημόνια, η επιστροφή στις αγορές, η πτώση της απόδοσης του ελληνικού 10ετούς ομολόγου, που βρέθηκε για πρώτη φορά αυτήν εβδομάδα κάτω του 5%, για πρώτη φορά στην εποχή των Μνημονίων, επιστρέφοντας στα επίπεδα του 2009 (προχθές βρέθηκε ακόμη και στο 4,472%), η ολοκλήρωση της τρίτης αξιολόγησης, τα ευμενή σχόλια μεγάλων διεθνών χρηματοοικονομικών οίκων και ΜΜΕ. Δεν είναι τυχαίο ότι, σε σχόλιό του, ο ελβετικός επενδυτικός οίκος UBS ανέφερε πως η Ελλάδα είναι ένα καλό "carry trade", το οποίο περιλαμβάνει δανεισμό σε νόμισμα χαμηλού επιτοκίου για την αγορά ενεργητικού με μεσομακροπρόθεσμη προοπτική που φέρει υψηλά επιτόκια. Αυτά που αναμένονται πλέον για να βελτιωθεί ακόμη θεαματικότερα η εικόνα, είναι η έκδοση του 7ετούς ομολόγου, η αναβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας της χώρας από τους οίκους αξιολόγησης και η ρύθμιση του χρέους.
"Επενδύστε στην Ελλάδα"
Στη Νέα Υόρκη μεταφέρεται το ελληνικό ενδιαφέρον καθώς εκεί θα βρεθούν κορυφαία στελέχη του οικονομικού επιτελείου της κυβέρνησης, με αφορμή τη συμμετοχή τους σε συνέδριο της Capital Link, ενώ αναμένεται να υπάρξει και σειρά συναντήσεων με διεθνείς επενδυτές, ως συνέχεια του πρόσφατου ταξιδιού του πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα στις ΗΠΑ.
Ήδη ο υπουργός Οικονομικών Ευκλείδης Τσακαλώτος βρίσκεται εκεί, αφού θα είναι κεντρικός ομιλήτής στο 19ο Ετήσιο Συνέδριο Invest in Greece που διοργανώνει η Capital Link στις 11 Δεκεμβρίου, στο Metropolitan Club της Νέας Υόρκης. Αύριο, Δευτέρα, κατά τη διάρκεια του επίσημου γεύματος του συνεδρίου, ο υπουργός θα απευθύνει κεντρική ομιλία. Την Τρίτη, ο Ευκλείδης Τσακαλώτος θα παρευρεθεί στην ειδική εκδήλωση "Ημέρα της Ελλάδας στο Χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης", ενώ έχει προγραμματίσει σειρά σημαντικών επαφών με εκπροσώπους επενδυτικών εταιρειών.
Στο ίδιο συνέδριο θα συμμετάσχουν ως ομιλητές ο υπουργός Οικονομίας και Ανάπτυξης Δημήτρης Παπαδημητρίου, η υπουργός Τουρισμού Έλενα Κουντουρά, ο αρμόδιος γενικός γραμματέας Γιώργος Τζιάλλας και ο διοικητής της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων Γιώργος Πιτσιλής, ενώ μήνυμα στο συνέδριο θα απευθύνει μέσω κάμερας ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας. Πρόκειται για διεθνές συνέδριο για την Ελλάδα στην πόλη της Νέας Υόρκης, με κυβερνητικούς και επιχειρηματικούς ηγέτες από τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ελλάδα και την Ευρώπη, ενώ θα συμμετάσχουν και εκπρόσωποι των ελληνικών συστημικών τραπεζών, κάτι το οποίο θα δώσει τη δυνατότητα στην ελληνική πλευρά να επεκτείνει τις δυνατότητες συνεργασίας ελληνικών και ξένων επενδύσεων μετά και την πρόσφατη επίσκεψη Τσίπρα στις ΗΠΑ.Είναι γεγονός ότι παραδοσιακά το συνέδριο προσελκύει την ελίτ της Wall Street, ενώ παρόντες θα είναι οι Κριστίν Λαγκάρντ από το ΔΝΤ, Ντέκλαν Κοστέλο από την Ε.Ε. και Νικολά Τζιαμαρόλι από τον ESM. Επομένως, δεν αποκλείεται να υπάρξει και συζήτηση περί χρέους...
Συνάντηση με Ρος
Από εκεί και πέρα, σύμφωνα με πληροφορίες της “Α”, ο υπουργός Οικονομίας και Ανάπτυξης Δημήτρης Παπαδημητρίου, μετά το τέλος των εργασιών του συνεδρίου, θα αναχωρήσει για την Ουάσιγκτον, όπου θα έχει συνάντηση με τον υπουργό Εμπορίου των ΗΠΑ Γουίλμπορ Ρος. Θα συζητηθούν τα ζητήματα της επιτροπής Ελλάδας - ΗΠΑ που θεσπίστηκε κατά το πρόσφατο ταξίδι του πρωθυπουργού στις ΗΠΑ.
