Μια ευρεία θεσμική παρέμβαση στη λειτουργία, συνολικά, του υπαίθριου εμπορίου επιχειρεί το υπουργείο Οικονομίας και Ανάπτυξης σε μια προσπάθεια να καλύψει κενά και ασάφειες πολλών ετών, να εκσυγχρονίσει και να εξυγιάνει το υφιστάμενο πλαίσιο δίνοντας έμφαση στη στήριξη του πρωτογενούς τομέα, αλλά και αποδίδοντας στους καταναλωτές ενεργό ρόλο με βάση και τις τρέχουσες, ιδιαίτερες κοινωνικοοικονομικές συνθήκες.
Πρόκειται για το σχέδιο νόμου “Πλαίσιο Λειτουργίας Υπαίθριων Εμπορικών Δραστηριοτήτων” του υπουργείου Οικονομίας και Ανάπτυξης, που βρίσκεται σε δημόσια διαβούλευση έως τις 15 Φεβρουαρίου.
Πρωτογενής τομέας
Ιδιαίτερη μέριμνα λαμβάνεται για τους παραγωγούς αγροτικών προϊόντων (γεωργούς, κτηνοτρόφους, αλιείς) που δραστηριοποιούνται στις λαϊκές αγορές, είτε πρόκειται για φυσικά πρόσωπα - κατ’ επάγγελμα αγρότες είτε για συνεταιρισμούς και ομάδες - οργανώσεις παραγωγών, ενώ πρώτη φορά υπάρχει εξειδίκευση για τους γυναικείους συνεταιρισμούς και την οικοτεχνική δραστηριότητα. Σύμφωνα με το προωθούμενο πλαίσιο:
● Αγροτικοί συνεταιρισμοί, γυναικείοι συνεταιρισμοί, ομάδες - οργανώσεις παραγωγών μπορούν να δραστηριοποιούνται μόνο σε οργανωμένες αγορές, όπως λαϊκές αγορές και αγορές καταναλωτών.
● Κάθε συνεταιρισμός ή ομάδα - οργάνωση παραγωγών δικαιούται μία άδεια λαϊκής αγοράς ανά 20 μέλη και όχι παραπάνω από 10 άδειες, κάθε γυναικείος συνεταιρισμός μία άδεια ανά 10 μέλη και όχι παραπάνω από δύο άδειες.
● Ειδικά για τους γυναικείους συνεταιρισμούς η πρώτη ύλη των παραγόμενων προϊόντων δεν απαιτείται να είναι παραγωγής των μελών τους.
● Σε κάθε λαϊκή αγορά οι συνεταιρισμοί δεν επιτρέπεται να κατέχουν παραπάνω από μία θέση.
● Τα μέλη συνεταιρισμών - ομάδων παραγωγών εμπορεύονται μόνο το 20% των παραγόμενων ποσοτήτων τους και το 80% αυτών παραδίδεται στον συνεταιρισμό ή στην ομάδα παραγωγών.
● Σε κάθε λαϊκή αγορά η αναλογία πρωτογενών προϊόντων και προϊόντων οικοτεχνίας σε σχέση προς τα βιομηχανικά είναι 9 προς 1.
● Οι παραγωγοί - πωλητές δύνανται να υποβοηθούνται ή να αναπληρώνονται από τη σύζυγο ή τα τέκνα τους, εφόσον αυτοί δεν κατέχουν άδεια υπαίθριου εμπορίου.
● Για την κατανομή και τοποθέτηση παραγωγών - πωλητών σε λαϊκές αγορές, στο πλαίσιο συστήματος μοριοδότησης δίνεται προτεραιότητα στα συνεταιριστικά - συνεργατικά σχήματα έναντι μεμονωμένων παραγωγών, αλλά και στους νέους αγρότες (+3 μόρια για μέλη έως 40 ετών).
● Εισάγεται διακριτή εμφάνιση μεταξύ παραγωγών - επαγγελματιών πωλητών με την ανάρτηση, σε εμφανή σημεία, πράσινων πινακίδων, στις οποίες θα αναγράφεται “παραγωγός” ή “επαγγελματίας” ή “έμπορος”, αντίστοιχα.
Ως προς τα προϊόντα, ειδικά δικαιολογητικά απαιτούνται για αυγά, μέλι, πουλερικά - κουνέλια, προϊόντα αλιέων - υδατοκαλλιεργητών, προϊόντα απόσταξης μικρών παραγωγών (“διήμερων”), σπόρους, αλλά και για τα γαλακτοκομικά. Αναφορικά με τη διάθεση οποιουδήποτε βιολογικού προϊόντος ο παραγωγός προσκομίζει τις απαραίτητες από τον νόμο πιστοποιήσεις και μόνο τότε επιτρέπεται να προσθέσει την ένδειξη “βιολογικό” στην πινακίδα του.
Επιπλέον κοινωνικά κριτήρια
Αξίζει να τονιστεί ότι διευρύνονται οι κατηγορίες ευάλωτων κοινωνικών ομάδων, που μπορούν να λάβουν άδεια επαγγελματία πωλητή στο υπαίθριο εμπόριο. Ειδικότερα, έως 40% των αδειών αφορά ενήλικους ανέργους, ενώ έως 60% αφορά ενήλικους ανέργους οκτώ κατηγοριών:
● Άτομα με αναπηρία (σε ποσοστό τουλάχιστον 50%).
● Πολύτεκνους και τέκνα αυτών.
● Τρίτεκνους.
● Γονείς - κηδεμόνες ανήλικων τέκνων με αναπηρία ή γονείς που προστατεύουν άτομα με νοητική αναπηρία, αυτισμό, σύνδρομο down, εγκεφαλική παράλυση, βαριές και πολλαπλές αναπηρίες και πολλαπλές ανάγκες εξάρτησης.
● Έλληνες Ρομά.
● Άτομα απεξαρτημένα από εξαρτησιογόνες ουσίες.
● Προστάτες μονογονεϊκών οικογενειών.
● Αποφυλακισθέντες από μακρόχρονη ποινή.
Αγορές Καταναλωτών
Πρώτη φορά θεσμοθετούνται οι Αγορές Καταναλωτών, που έρχονται να καλύψουν το σχετικό θεσμικό κενό διατηρώντας τη δυναμική του κινήματος των αγορών, γνωστών ως “χωρίς μεσάζοντες”. Σκοπός των αγορών αυτών είναι “η ανάπτυξη καταναλωτικής συνείδησης και αλληλέγγυων δράσεων μεταξύ των πολιτών, μέσω της ενεργού συμμετοχής των ίδιων των πολιτών σε εθελοντικές δράσεις και μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς”.
Ως εκ τούτου διοργανώνονται, υποχρεωτικά με πρωτοβουλία των φορέων πολιτών - καταναλωτών (συνεταιρισμοί καταναλωτών, ΚΟΙΝΣΕΠ, συλλογικοί φορείς πολιτών – καταναλωτών), και η λειτουργία τους εγκρίνεται τελικώς από τους κατά τόπους δήμους. Πρέπει να αποδεικνύεται ότι οι φορείς είναι μη κερδοσκοπικοί, αφορούν την ανάπτυξη καταναλωτικής συνείδησης μεταξύ των πολιτών και αλληλέγγυες δράσεις υπέρ των συμπολιτών που αντιμετωπίζουν δυσχέρειες επιβίωσης, ανεξαρτήτως κάθε μορφής διάκρισης (φύλο, εθνικότητα, φυλή, θρήσκευμα, πεποιθήσεις, σεξουαλικός προσανατολισμός κ.λπ.).
Μπορούν να λειτουργούν μέχρι και εννέα φορές τον χρόνο συνολικά. Διενεργούνται σε συχνότητα όχι μεγαλύτερη από μία φορά στους δύο μήνες (ήτοι έως έξι φορές ετησίως), ενώ μπορούν να διοργανώνονται και από την Περιφέρεια μέχρι τρεις φορές ετησίως σε χώρους ευθύνης της. Συμμετέχουν επαγγελματίες αγρότες για πώληση των αποκλειστικά ιδιοπαραγόμενων προϊόντων, συνεταιρισμοί, ομάδες - οργανώσεις παραγωγών και γυναικείοι συνεταιρισμοί και πολύ μικρές βιοτεχνικές επιχειρήσεις τροφίμων και ειδών καθαρισμού, που απαλλάσσονται από τα τέλη κατάληψης κοινόχρηστου χώρου.
Κυρώσεις - ηλεκτρονικά μητρώα
Σε έξι ορίζονται οι γενικές κατηγορίες των βασικών / θεμελιωδών παραβάσεων: φοροδιαφυγή, παρεμπόριο, πώληση χωρίς άδεια, άρνηση - παρεμπόδιση ελέγχου, ψευδή στοιχεία στον έλεγχο, παραποίηση προέλευσης ειδών - έλλειψη στοιχείων ιχνηλασιμότητας, διακίνηση προϊόντων μη ιδιοπαραγόμενων (μόνο για παραγωγούς). Τα χρηματικά πρόστιμα κυμαίνονται από 100 έως 3.000 ευρώ, ενώ στα μη χρηματικά πρόστιμα το εύρος εκτείνεται από “σύσταση” έως οριστική ανάκληση της άδειας, ανάλογα με τη σοβαρότητα της παράβασης και τυχόν υποτροπή. Τα πρόστιμα μειώνονται στο μισό εάν πληρωθούν εντός 20 ημερών.
Συγχρόνως εισάγεται η τήρηση ηλεκτρονικής βάσης δεδομένων στο πλαίσιο του Ολοκληρωμένου Πληροφοριακού Συστήματος Περιφερειακής Αυτοδιοίκησης, που θα περιλαμβάνει τρία διακριτά μητρώα για τον συνολικό έλεγχο και την παρακολούθηση των υπαίθριων εμπορικών δραστηριοτήτων: Μητρώο Αδειών, Μητρώο Ελέγχων - Προστίμων, Μητρώο Λαϊκών Αγορών.
Γ. ΠΑΠΑΔΕΡΑΚΗΣ:
“Να μπει τέλος σε αρρύθμιστες δραστηριότητες και αδιαφανείς διαδικασίες”
Όπως δήλωσε ο γενικός γραμματέας Εμπορίου και Προστασίας Καταναλωτή Αντώνης Παπαδεράκης στην “Αυγή” της Κυριακής:
“Το υπαίθριο εμπόριο αποτελεί βασικό μέρος της εμπορικής δραστηριότητας και χρήζει ιδιαίτερης προσοχής λόγω της αδιαμεσολάβητης σχέσης παραγωγού - καταναλωτή, που εμπερικλείει και την παράλληλη ένταξη σε αυτό αδύναμων και μειονεκτουσών κοινωνικών ομάδων συμβάλλοντας καθοριστικά στον βιοπορισμό τους. Συνεπώς η ομαλή ένταξή του στη συνολική λειτουργία του λιανεμπορίου αποτελεί βασική στόχευσή μας. Με το υπό διαβούλευση σχέδιο νόμου για τις υπαίθριες εμπορικές δραστηριότητες επιχειρούμε να μπει τέλος σε αρρύθμιστες δραστηριότητες και αδιαφανείς διαδικασίες, που επέτρεπαν η πολυνομοθεσία και πολυαρχία που επικρατούσαν και η ανύπαρκτη καταγραφή του συνόλου των υπαίθριων εμπορικών δραστηριοτήτων.
Μέσα σε πλαίσιο ανοιχτού διαλόγου με τους συναρμόδιους φορείς για το υπαίθριο εμπόριο και όλους τους δραστηριοποιούμενους σε αυτό, καταφέραμε μετά από πολύμηνο διάλογο να ενσωματώσουμε το σύνολο σχεδόν των αιτημάτων των αρμόδιων φορέων και να προβούμε σε ρυθμίσεις τόσο για τους παραγωγούς όσο και για τους επαγγελματίες του κλάδου. Πρώτη φορά καταγράφεται το σύνολο των υπαίθριων εμπορικών δραστηριοτήτων, συμπεριλαμβανομένων και του πλανόδιου και του στάσιμου, για τους παραγωγούς και απλοποιούνται οι διαδικασίες έκδοσης παραστατικών και ελέγχου των διακινούμενων ποσοτήτων. Στις νέες ρυθμίσεις προβλέπεται για τους επαγγελματίες του κλάδου η διεύρυνση της χωρικής τους δραστηριότητας και δίνεται η δυνατότητα να έχουν εισοδήματα κι από άλλες δραστηριότητες.
Απώτερος στόχος μας είναι να τύχει ευρείας αποδοχής και να μπορεί να διευκολύνει τη λειτουργία όλων των δραστηριοποιούμενων και τη δράση των ελεγκτικών μηχανισμών. Για τον λόγο αυτόν δόθηκε ιδιαίτερη βαρύτητα στον εξορθολογισμό των προστίμων με πρόβλεψη για 29 κατηγορίες κυρώσεων με αναλογικά πρόστιμα, κατά περίπτωση. Σημαντική μέριμνα έχει ληφθεί και για την ενίσχυση του ρόλου της συμμετοχικής διαχείρισης μέσω των Επιτροπών Λαϊκών που προβλέπονται, καθώς και των συνεργατικών σχημάτων, μέσω της ενθάρρυνσης δραστηριοποίησης των κοινωνικών συνεταιρισμών και των αγορών των καταναλωτών, ένα κίνημα που ξεκίνησε “από τα κάτω” και αποκτά πλέον σαφές νομικό πλαίσιο.
Μέσα από τη διαδικασία που ξεκίνησε είμαστε αισιόδοξοι ότι θα προκύψει ένας νέος νόμος, ο οποίος θα αποτελέσει εργαλείο όχι μόνο τακτοποίησης και εξυγίανσης του χώρου, αλλά και αφετηρία για δημιουργική ένταξη του υπαίθριου εμπορίου στον ευρύτερο τομέα του λιανικού εμπορίου και πρόκληση ανάπτυξης της αγροτικής οικονομίας”.
