Του Δημήτρη Μπίρμπα*
Η βιώσιμη τοπική ανάπτυξη και η εδαφική και η κοινωνική συνοχή αποτελεί στόχο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης προκειμένου να διασφαλίζει ένα υψηλό επίπεδο ποιότητας ζωής των πολιτών στην καθημερινή τους ζωή.
Βιώσιμη τοπική ανάπτυξη δεν είναι μόνο η μεγέθυνση παραγωγικών συντελεστών, πολύ δε περισσότερο των οικονομικών μέσων όρων. Είναι κυρίως η βελτίωση των όρων και της ποιότητας λειτουργίας των τοπικών κοινωνιών, η ενίσχυση της αειφορίας της παραγωγικής δομής της οικονομικής τους δραστηριότητας.
Η κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία προσπαθεί να καλύψει «κενούς χώρους» που αφορούν μεγάλα τμήματα ζήτησης αγαθών και υπηρεσιών, συνήθως κοινωνικού χαρακτήρα, των οποίων η παραγωγή και η διάθεση από τους μηχανισμούς της ελεύθερης αγοράς κρίνεται ασύμφορη, η δε παροχή τους από το κράτος πολλές φορές ανέφικτη. Οι δομές της οφείλουν να λειτουργούν με δημοκρατικό τρόπο, με βασικό στόχο το συλλογικό και κοινωνικό συμφέρον και όχι το κέρδος.
Περιλαμβάνει:
* Τις κοινωνικές επιχειρήσεις και συνεταιρισμούς (ΚΟΙΣΠΕ - ΚΟΙΝΣΕΠ γυναικείους συνεταιρισμούς κ.λπ.).
* Τους διάφορους τύπους ενώσεων αυτο-οργάνωσης των πολιτών.
* Τους μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς και αστικές μη κερδοσκοπικές επιχειρήσεις
* Την εθελοντική προσφορά υπηρεσιών, στη βάση της αλληλεγγύης και της συνεργασίας.
Προνομιακά πεδία δράσης της είναι η ήπια τοπική παραγωγική ανάπτυξη, οι νεοφυείς επιχειρήσεις, το περιβάλλον, η κοινωνική πολιτική, ο πολιτισμός, ο εναλλακτικός τουρισμός.
Οι δομές κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας λειτουργούν συμπληρωματικά και δεν επιδιώκουν να αντικαταστήσουν το κοινωνικό κράτος.
Η χρήση ευέλικτων μορφών εργασίας (εθελοντισμός, εποχικότητα, μερική απασχόληση, όχι δεσμευτικό ωράριο) δεν πρέπει να αποτελεί αλλαγή των εργασιακών σχέσεων αλλά δυνατότητα προσαρμογής τόσο στις ιδιαίτερες προσωπικές ανάγκες και διαθέσεις του ανθρώπινου δυναμικού της όσο και στις ιδιαίτερες ανάγκες και προτιμήσεις των εξυπηρετούμενων ευπαθών κοινωνικών ομάδων, καθώς και σε αντιμετώπιση προβλημάτων γεωγραφικού αποκλεισμού.
Ιδιαίτερα για τις ΚΟΙΝΣΕΠ, σήμερα, προκειμένου να μη μετατραπούν σε εργαλεία και ενσωματωθούν στη νεοφιλελεύθερη προσπάθεια διάλυσης των εργασιακών και ασφαλιστικών δικαιωμάτων, πρέπει:
* Η ίδρυσή τους να είναι αποτέλεσμα αυτοοργάνωσης, αυτο-διαχείρισης των εργαζομένων και όχι «επιλογή» συγκρότησης των αιρετών, κυρίως ως πεδίο bypass προσλήψεων, αναγκαίων και μη.
* Να μην αντικαθιστούν υπάρχουσες δημόσιες κοινωνικές δομές αλλά να έχουν μόνο συμπληρωματικό, επικουρικό ρόλο
* Να μην επιβαρύνουν το κόστος, για τους πολίτες, των υπηρεσιών που ήδη τους παρέχονται
* Να μην αλλάζουν δυσμενώς τις εργασιακές σχέσεις (ασφαλιστικά και εργασιακά δικαιώματα) σε όσους εργάζονται ή συνεργάζονται με αυτές.
Η ύπαρξη ισχυρών δομών κοινωνικής οικονομίας, για την Τοπική Αυτοδιοίκηση, σε συνδυασμό με ισχυρές δημόσιες κοινωνικές δομές, σημαίνει ότι μπορούν να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά πολλά κοινωνικο-οικονομικά προβλήματα, σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο
Ένας ισχυρός τρίτος τομέας, μαζί με τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις, διοικητικές, χρηματοπιστωτικές και φορολογικές, μπορεί να συμβάλει δυναμικά στην αύξηση της απασχόλησης, στην αξιοποίηση τοπικών συγκριτικών πλεονεκτημάτων, στην ισόρροπη περιφερειακή ανάπτυξη, καθώς και στην κοινωνική και εδαφική συνοχή, που αποτελούν για την ελληνική αυτοδιοίκηση εθνική προτεραιότητα.
Αυτό προϋποθέτει την αντιμετώπιση προβλημάτων όπως:
* Κενά θεσμικού πλαισίου, π.χ. αξιοποίηση Μητρώου Επιχειρήσεων, αποκεντρωμένες δομές συντονισμού και στήριξης.
* Ανεπαρκής χρηματοδότηση - απαιτείται νομοθετικό πλαίσιο για εναλλακτικές πιστώσεις, ειδικό ταμείο εγγυοδοσίας και άμεση υλοποίηση του προβλεπόμενου Ταμείου Κοινωνικής Οικονομίας.
* Επίλυση των προβλημάτων συνεργασίας με φορείς του Δημοσίου και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης με θέσπιση «κοινωνικών κριτηρίων» για διαγωνισμούς και συμβάσεις.
* Λήψη δέσμης μέτρων για τη δημιουργία εξειδικευμένων στελεχών και συνέργειες με ΑΕΙ-ΤΕΙ.
* Ρυθμίσεις για ένταξη ατόμων με αναπηρία στις δραστηριότητες της Κοινωνικής Οικονομίας - απαιτούνται ειδικά στελέχη σε ΟΑΕΔ, ΚΠΑ, συνεχή στήριξη τους στον επαγγελματικό χώρο κ.λπ.
* Υποστήριξη και καθημερινή συμβουλευτική στους φορείς.
* Αντιμετώπιση των δυσκολιών στη δικτύωση και εκπροσώπηση του τομέα.
Η οικονομική κατάρρευση της Αυτοδιοίκησης, λόγω των όρων των δανειακών δεσμεύσεων της χώρας, περιορίζει δραματικά το μέγεθος της παρέμβασης και καθιστά σχεδόν μονομερή την εξάρτησή της από τους νέους Ευρωπαϊκούς Πόρους Συνοχής (ΣΕΣ 2014-2020). Για την αντιμετώπιση της δύσκολης κατάστασης απαιτείται στενή συνεργασία Τ.Α. - Διαχειριστικών Αρχών.
Η Τοπική Αυτοδιοίκηση μπορεί, παρά τη δύσκολη οικονομική της κατάσταση, να συμβάλει αποφασιστικά στην ανάπτυξη του τομέα με την:
* Παραχώρηση ακινήτων σύμφωνα με το άρθρο 185 του Κώδικα (N. 3643/2006)
* Παροχή υπηρεσιών από τις επιχειρήσεις της κοινωνικής οικονομίας με ιδιαίτερο καθεστώς όπως με τη σύναψη προγραμματικών συμβάσεων (υπό προϋποθέσεις και περιορισμούς, σύμφωνα με το άρθρο 225 του Kώδικα, άρθρο 100).
* O Δ. Μπίρμπας είναι Δήμαρχος Αιγάλεω
