Των Θανάση Μισδανίτη και Κώστα Στρατή
Είναι σχετικά δύσκολο να γίνει με σοβαρούς όρους συζήτηση για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών, όταν δεν λαμβάνονται υπ' όψιν όλες οι παράμετροι και τα δεδομένα.
Οι περισσότεροι πολίτες παρακολουθούν τις εξελίξεις μέσα από τα όσα λέγονται από τους πλέον αναρμόδιους στα κανάλια και στον Τύπο. Την ίδια στιγμή η αντιπολίτευση εκτοξεύει αιτιάσεις, συχνά αντιφατικές, με στόχευση όχι τη γόνιμη κριτική, αλλά τη δημιουργία εντυπώσεων. Τελικά όλοι μένουν με το ερώτημα αν η ανακεφαλαιοποίηση μπορεί να πετύχει και να δώσει προοπτική στην ελληνική οικονομία και κοινωνία. Η απάντηση για μας είναι κατηγορηματικά θετική.
Τι έχει όντως συμβεί
Το καλοκαίρι, με τη σύναψη της δανειακής σύμβασης, 10 δισ. "κλείδωσαν" σε ξεχωριστό λογαριασμό του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM) και είναι ανά πάσα στιγμή διαθέσιμα για τις ανάγκες του τραπεζικού συστήματος. Το ποσό θα μεγάλωνε ανάλογα με τις ανάγκες των τραπεζών και θα μπορούσε να φτάσει ακόμα και τα 25 δισ. Τελικά οι συνολικές κεφαλαιακές ανάγκες των συστημικών τραπεζών είναι 14,4 δισ., ενώ σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις θα υπάρξει επαρκής ιδιωτική συμμετοχή, που μέχρι πριν λίγους μήνες ήταν εντελώς αδιανόητη. Ως αποτέλεσμα το Ελληνικό Δημόσιο αναμένεται ότι δεν θα χρειαστεί να διαθέσει για τις τράπεζες παρά μέχρι 7 με 8 δισ., ίσως και λιγότερα, που υπό προϋποθέσεις είναι εφικτό να ανακτηθούν και με το παραπάνω τα επόμενα χρόνια.
Με τα κατάλληλα εργαλεία που θα χρησιμοποιηθούν στην κεφαλαιακή ενίσχυση των τραπεζών, τα CoCos, το Δημόσιο θα αρχίσει να έχει αμέσως έσοδα 8% από τις τράπεζες και να ανακτά σταδιακά το κόστος της ανακεφαλαιοποίησης, χωρίς να χρειάζεται να περιμένει την πώληση των μετοχών. Αν οι ιδιώτες φανούν ασυνεπείς δύο φορές, και μάλιστα όχι συνεχόμενες, τα CoCos θα μετατραπούν σε κοινές μετοχές με πλήρη δικαιώματα ψήφου στο 116% της αξίας τους. Αυτό είναι ένα ισχυρό κίνητρο για τους ιδιώτες να πληρώνουν τα ποσά του Δημοσίου, αν θέλουν να διατηρήσουν τον έλεγχο των τραπεζών. Για να γίνει μια απλή σύγκριση με το παρελθόν, υπενθυμίζουμε ότι από τα 25,5 δισ. της ανακεφαλαιοποίησης του 2012 - 2013 έχουν ανακτηθεί μέσω της πώλησης των μετοχών στους κατόχους των warrants μόλις 355 εκατ., όσα αναμένεται να είναι τα έσοδα από τα CoCos μόνο την πρώτη χρονιά.
Τα οφέλη για το δημόσιο χρέος
Η πρώτη άμεση θετική επίπτωση από την ανακοίνωση των κεφαλαιακών αναγκών των ελληνικών τραπεζών είναι η μείωση του ποσού του νέου δανείου από τα 86 στα 71 δισ. ευρώ. Μείωση μάλιστα που αφορά το κομμάτι εκείνο του δανείου, το οποίο θα προσετίθετο στο δημόσιο χρέος, με συνέπεια να αύξανε το stock του. Έτσι, μετά και από αυτήν την εξέλιξη και πριν ακόμα ξεκινήσουν οι επίσημες συζητήσεις για την αναδιάρθρωση του δημοσίου χρέους, ενισχύεται το γεγονός ότι με τη νέα συμφωνία υπάρχει ήδη μια άτυπη αναδιάρθρωση, η οποία οδηγεί de facto στην απομείωση της αξίας του σε όρους καθαρής παρούσας αξίας.
Πολύ συνοπτικά αυτή η αναδιάρθρωση σχετίζεται κατά πρώτον με την αντικατάσταση 54 δισ. βραχυπρόθεσμου χρέους, που είχε μεγάλο κόστος εξυπηρέτησης, με νέο δανεισμό μακροπρόθεσμης διάρκειας 33 ετών με πολύ χαμηλότερο επιτόκιο (περίπου 1%). Κατά δεύτερον τώρα προκύπτει ότι και το επιπλέον ποσό, αυτό για την ανακεφαλαιοποίηση, αναμένεται να είναι πολύ μικρότερο από αυτό που υπολογιζόταν αρχικά και ως εκ τούτου είναι απολύτως εφικτό να ανακτηθεί και με το παραπάνω τα επόμενα χρόνια.
Η αναπτυξιακή προοπτική μέσω του νέου Ταμείου της συμφωνίας
Υπάρχει, όμως, και μια σημαντική θετική επίδραση, που αφορά στο νέο ταμείο αξιοποίησης της δημόσιας περιουσίας. Η συμφωνία προβλέπει ότι το νέο αυτό ταμείο θα έχει διάρκεια ζωής όσο και η νέα δανειακή σύμβαση (33 έτη). Μέσα σε αυτόν τον χρόνο θα δημιουργήσει αξία 50 δισ., με σκοπό να αποπληρωθούν τα 25 δισ. που υπολογίζονταν αρχικά ως κόστος της ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών και από τα υπόλοιπα 25 δισ. τα μισά (12,5 δισ.) να χρησιμοποιηθούν για την αποπληρωμή του χρέους και υπόλοιπα μισά (άλλα 12,5 δισ.) για επενδύσεις και ανάπτυξη. Δηλαδή, με βάση τη συμφωνία οι επενδύσεις περιορίζονται στο ένα τέταρτο της αξίας που θα δημιουργηθεί από το νέο ταμείο.
Εφόσον, όμως, το τελικό κόστος της ανακεφαλαιοποίησης δεν θα είναι 25 δισ., αλλά, όπως δείχνουν τα πράγματα, πολύ μικρότερο, το νέο ταμείο μέσα από κατάλληλη διαπραγμάτευση μπορεί να αποκτήσει έντονα αναπτυξιακό χαρακτήρα, μεγαλώνοντας το ποσοστό των επενδύσεων επί της συνολικής αξίας του. Μάλιστα έρχεται πολύ πιο κοντά η στιγμή που θα μπορέσει να αποπληρωθεί το κόστος της νέας ανακεφαλαιοποίησης, καθώς αναμένεται να είναι μικρό, με αποτέλεσμα τα έσοδα του νέου ταμείου να αρχίσουν να χρησιμοποιούνται 50% για το χρέος και 50% για επενδύσεις.
Το στρατηγικό στοίχημα για το ασφαλιστικό σύστημα
Και εδώ φτάνουμε σε μια μεγάλη ευκαιρία, η οποία ανοίγεται μπροστά μας για ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που έχει να αντιμετωπίσει η ελληνική κοινωνία όχι μόνο σήμερα, αλλά και τις επόμενες δεκαετίες: το ασφαλιστικό. Το αυξημένο ποσοστό του Δημοσίου από το νέο ταμείο, είτε απευθείας είτε μέσα από τις αποδόσεις των επενδύσεων, που θα χρηματοδοτούνται από αυτό, θα μπορούσε να αξιοποιηθεί για τη στήριξη της μακροχρόνιας βιωσιμότητας του ασφαλιστικού συστήματος, δίνοντας λύση με προοπτική στο δύσκολο αυτό πρόβλημα.
Αυτό ουσιαστικά αλλάζει την αντίληψη (perception) και τη χρησιμότητα του ταμείου για την ελληνική κυβέρνηση και την ελληνική κοινωνία, καθώς, αντί να είναι ένα ταμείο χαμηλής χρηστικότητας, καθώς κατά κύριο λόγο θα αποπλήρωνε το χρέος των τραπεζών, τώρα μετατρέπεται σε ένα αναπτυξιακό εργαλείο το οποίο δυνητικά μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη στήριξη των θνησιγενών ασφαλιστικών ταμείων.
Αν μάλιστα αυτό γίνει μέσα από ένα στρατηγικό ποσοστό που θα διατηρήσει το Δημόσιο στις τράπεζες μακροπρόθεσμα1, που είναι συμβατό με τη συμφωνία του Eurogroup, καθώς για το νέο ταμείο, στο οποίο θα μεταφερθούν οι μετοχές των τραπεζών, προβλέπεται ως δυνατότητα η διατήρηση μειοψηφικών συμμετοχών (minority shareholdings), τότε θα έχει έρθει η ώρα της κοινωνικής δικαιοσύνης για την τεράστια ζημιά που προξένησε το PSI στα ασφαλιστικά ταμεία. Αναφερόμαστε στη δυνατότητα ένα ποσοστό του Δημοσίου στις τράπεζες να αξιοποιηθεί με κατάλληλο τρόπο για την ανάκτηση των αποθεματικών των ασφαλιστικών ταμείων που χάθηκαν λόγω του PSI.
Οι δυνατότητες και οι προοπτικές που έχουν ανοίξει μετά την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων των stress tests των τραπεζών είναι τεράστιες. Είναι ευθύνη της κυβέρνησης να τις αξιοποιήσει. Και βέβαια είναι ευθύνη της κοινωνίας να αντιληφθεί τα πραγματικά επίδικα της εξαιρετικά κρίσιμης συγκυρίας και να επιλέξει να δώσει τις μάχες εκείνες που πρέπει πάση θυσία να κερδηθούν.
1 Για παράδειγμα το ποσοστό αυτό θα μπορούσε να αντιστοιχεί στις προνομιούχες μετοχές του Ελληνικού Δημοσίου, που μέσα από το burden sharing στο πλαίσιο της ανακεφαλαιοποίησης θα μετατραπούν σε κοινές.
