Ημιθανής είναι από χθες η διεθνής συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν. Αποσύροντας τις ΗΠΑ από αυτήν και προαναγγέλλοντας νέες κυρώσεις εις βάρος της Τεχεράνης, ο Αμερικανός Πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ έδειξε αποφασισμένος να την οδηγήσει σε έναν αργό και βασανιστικό θάνατο.
Στο πολυαναμενόμενο διάγγελμά του ο Αμερικανός Πρόεδρος αποκάλυψε τις προθέσεις του από την πρώτη στιγμή με τη μετωπική επίθεση που εξαπέλυσε κατά της Τεχεράνης. Όπως τόνισε, το Ιράν και οι σύμμαχοι του, "ανατίναξαν αμερικανικές πρεσβείες, δολοφόνησαν εκατοντάδες Αμερικανούς στρατιώτες, απήγαγαν και βασάνισαν Αμερικανούς πολίτες". Η χώρα "χρηματοδότησε ένα καθεστώς χάους και τρόμου", ενώ επιδίωξε να αποκτήσει πυρηνικά όπλα, υποστήριξε.
Στη συνέχεια έστρεψε τα πυρά του κατά της συμφωνίας που είχε στόχο να αποτρέψει ακριβώς αυτό. "Θεωρητικά θα προστάτευε τις ΗΠΑ και τους συμμάχους τους από την παραφροσύνη μιας ιρανικής πυρηνικής βόμβας" είπε. "Στην πράξη επέτρεψε στο Ιράν να συνεχίσει να εμπλουτίζει ουράνιο" ανέφερε και επικαλέστηκε γι’ αυτό τα στοιχεία που είχε παρουσιάσει πρόσφατα η ισραηλινή κυβέρνηση.
Και δεν άργησε να ρίξει τη "βόμβα": "Είναι σαφές ότι δεν μπορούμε να αποτρέψουμε το Ιράν από το να αποκτήσει πυρηνικά όπλα κάτω από το σαθρό πλαίσιο της σημερινής συμφωνίας. Η συμφωνία για το Ιράν είναι ελαττωματική στον πυρήνα της" υπογράμμισε.
"Επομένως ανακοινώνω σήμερα ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα αποσυρθούν από τη συμφωνία" τόνισε και έκλεισε το εξαιρετικά σύντομα διάγγελμά του προαναγγέλλοντας οικονομικές κυρώσεις στο "ανώτατο" επίπεδο, χωρίς να παραλείψει και μια απειλή για όσους συναλλάσσονται οικονομικά με την Τεχεράνη: "Κάθε έθνος που βοηθά το Ιράν στην αναζήτηση πυρηνικών όπλων θα μπορούσε επίσης να βρεθεί αντιμέτωπο με αυστηρές αμερικανικές κυρώσεις" είπε.
Το Ιράν ξαναρχίζει τον εμπλουτισμό ουρανίου
Η ιρανική απάντηση δεν άργησε να έλθει. "Οι ΗΠΑ δεν σέβονται τις δεσμεύσεις τους" κατήγγειλε ο Πρόεδρος της χώρας Χασάν Ρουχανί προσθέτοντας ότι έδωσε την εντολή στην ατομική υπηρεσία να είναι σε ετοιμότητα προκειμένου "να αρχίσει τον εμπλουτισμό ουρανίου σε βιομηχανικά επίπεδα". Πρόσθεσε πάντως ότι "θα περιμένει μερικές εβδομάδες" για να διαβουλευτεί με συμμάχους και όσους παραμένουν προσηλωμένοι στη συμφωνία.
Η Γαλλία, η Γερμανία και η Βρετανία εξέφρασαν τη λύπη τους γι’ αυτήν. Ο Πρόεδρος της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν είχε προαναγγείλει νωρίτερα ότι θα εργαστεί μαζί με το Λονδίνο και το Βερολίνο με στόχο μια ευρύτερη συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν. Η εκπρόσωπος της ευρωπαϊκής διπλωματίας Φεντερίκα Μογκερίνι δήλωσε ότι η Ε.Ε. είναι "αποφασισμένη να διατηρήσει" τη συμφωνία, ενώ, στον αντίποδα, ο πρωθυπουργός του Ισραήλ Μπενιαμίν Νετανιάχου εξέφρασε την υποστήριξή του για την "τολμηρή" απόφαση του Τραμπ.
Σημειώνεται ότι το βασικό κίνητρο της Τεχεράνης για να υπογράψει τη συμφωνία του 2015 ήταν η αναστολή των διεθνών κυρώσεων εις βάρος της. Το κλίμα ανασφάλειας που θα προκαλέσουν τους επόμενους μήνες τα όσα προανήγγειλε ο Τραμπ είναι βέβαιο ότι θα αποθαρρύνει τις επενδύσεις τους στη χώρα. Πολλές ευρωπαϊκές χώρες έχουν ήδη υπογράψει σημαντικά συμβόλαια για την εκμετάλλευση των πλούσιων ενεργειακών κοιτασμάτων του Ιράν.
Μόνος εναντίον όλων
Εδώ και μήνες οι Ευρωπαίοι προσπαθούσαν να πείσουν τον Τραμπ να μην κάνει πράξη την απειλή του. Το θέμα του Ιράν βρέθηκε στο επίκεντρο των πρόσφατων επισκέψεων στην Ουάσιγκτον του Γάλλου Προέδρου Εμανουέλ Μακρόν και της Γερμανίδας καγκελαρίου Άνγκελα Μέρκελ. Ακόμη και ο βαθύτατα συντηρητικός εκπρόσωπος της παραδοσιακής συμμάχου Βρετανίας Μπόρις Τζόνσον προειδοποιούσε τον Αμερικανό Πρόεδρο να μην "κάψει τα χλωρά μαζί με τα ξερά".
Για τον Τραμπ, ωστόσο, και την ομάδα των γερακιών που τον περιβάλλει στον Λευκό Οίκο, η συμφωνία την οποία είχε υπογράψει πριν από τρία χρόνια ο προκάτοχός του Μπάρακ Ομπάμα ήταν η "χειρότερη στην Ιστορία". Όπως υποστήριζε από τις ημέρες ακόμα της προεκλογικής του καμπάνιας, δεν περιορίζει αποτελεσματικά το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν. Ούτε συμβάλλει στην ανάσχεση της ιρανικής επιρροή στην περιοχή της Μέσης Ανατολής.
Στις διαπραγματεύσεις του με τους Ευρωπαίους ο Τραμπ δεν κουραζόταν να επαναλαμβάνει ότι η συμφωνία παραμένει άχρηστη όσο έχει προσωρινό χαρακτήρα, δεν επιβάλλει ένα ενισχυμένο καθεστώς επιθεωρήσεων για τις πυρηνικές δραστηριότητες του Ιράν και δεν συμπεριλαμβάνει τις βαλλιστικές δοκιμές του. Και πίεζε τους συνομιλητές του να συνταχθούν μαζί του στον στρατηγικό στόχο της μεγαλύτερης δυνατής απομόνωσης της Τεχεράνης.
Τα επιχειρήματα των Ευρωπαίων ότι η σημερινή συμφωνία αποθαρρύνει το Ιράν από το να αποκτήσει πυρηνικά όπλα, αποτρέποντας παράλληλα μια ανεξέλεγκτη και εξαιρετικά επικίνδυνη κούρσα πυρηνικών εξοπλισμών στη Μέση Ανατολή, έπεφταν όλο αυτό το διάστημα στο κενό. Μαζί με τις εκθέσεις της Διεθνούς Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας του ΟΗΕ που συμπέραιναν ότι η Τεχεράνη συμμορφώνεται απόλυτα με τους όρους της συμφωνίας.
Όλοι περίμεναν τον τρόπο με τον οποίο ο Τραμπ θα κατήγγειλε τη συμφωνία. Εκείνος που επέλεξε χθες ήταν ίσως ο πιο επιθετικός, αφού θα μπορούσε να έχει ζητήσει την επαναδιαπραγμάτευσή της αποφεύγοντας να αναφερθεί σε νέες κυρώσεις. Έτσι, μετά τη συμφωνία του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή, ο Αμερικανός Πρόεδρος παραβιάζει μια ακόμη από τις σημαντικότερες διεθνείς συνθήκες των τελευταίων ετών. Εκτός από τις ΗΠΑ και το Ιράν, η συνθήκη είχε επίσης υπογραφεί από τη Γαλλία, την Κίνα, τη Ρωσία, τη Γερμανία και τη Βρετανία, ενώ είχε επικυρωθεί από το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών.
Η ιρανική αντίδραση
Όλα τα βλέμματα στρέφονται τώρα στο Ιράν. Ο μετριοπαθής Πρόεδρός του Χασάν Ρουχανί αναμένεται να αντιμετωπίσει ακόμη εντονότερες πιέσεις από τους "σκληρούς" του θεοκρατικού καθεστώτος, που ζητούν μια δυναμική απάντηση στην αμερικανική επιθετικότητα. Θα υπάρξει επομένως μια αναδίπλωση και έξαρση των συγκρούσεων στα πολλά ανοιχτά μέτωπα της περιοχής (Συρία, Ιράκ, Υεμένη); Ή μήπως το Ιράν θα παραμείνει στη συμφωνία προσπαθώντας να την κρατήσει ζωντανή μαζί με τους υπόλοιπους εταίρους;
Στην πρώτη επίσημη αντίδραση, το κρατικό τηλεοπτικό δίκτυο του Ιράν χαρακτήρισε την αποχώρηση των ΗΠΑ από τη συμφωνία "παράνομη, παράτυπη και υπονομευτική για τις διεθνείς συνθήκες". Λίγο πριν ο Τραμπ ανακοινώσει την κίνησή του, ο Ρουχανί είχε εκτιμήσει ότι η επιβολή νέων κυρώσεων θα προκαλούσε "κάποια προβλήματα για δύο ή τρεις μήνες" και είχε προαναγγείλει εμμέσως την παραμονή στη συμφωνία υπογραμμίζοντας ότι "η συνεργασία και οι εποικοδομητικές σχέσεις με τον κόσμο" αποτελούν βασικά θεμέλια της ιρανικής εξωτερικής πολιτικής.
Θα μπορούσε όμως η συνθήκη να επιβιώσει χωρίς τη συμμετοχή της Ουάσιγκτον; Πολλά θα εξαρτηθούν από τον άμεσο αντίκτυπο των αμερικανικών κυρώσεων και τον τρόπο με τον οποίο θα επηρεάσουν τις ευρωπαϊκές εταιρείες που δραστηριοποιούνται στη χώρα.
Αυτή ακριβώς η αβεβαιότητα και αστάθεια ίσως να αποτελεί και τον βασικό στόχο του Λευκού Οίκου. Οι διεθνείς συναλλαγές με την Τεχεράνη αποθαρρύνονται, τα ιρανικά πετροδολάρια λιγοστεύουν και η χώρα μπαίνει ξανά σε καθεστώς διπλωματικής απομόνωσης. Κάτι που φυσικά εξυπηρετεί απολύτως και τα συμφέροντα των βασικών αντιπάλων του Ιράν -και στενών συμμάχων της Ουάσιγκτον- στην περιοχή: του Ισραήλ και της Σαουδικής Αραβίας.
Όσο οι οικονομικές δοσοληψίες με την Τεχεράνη περιορίζονται τόσο θα αποδυναμώνονται και τα κίνητρα του Ιράν να παίζει το παιχνίδι με συστημικούς όρους. Οι κυρώσεις της Ουάσιγκτον στερούν από τη συμφωνία τον "αέρα" που τόσο έχει ανάγκη για να κρατηθεί στη ζωή.
