Την επομένη της 11ης Ιουνίου 2013, λίγες ώρες μετά το απότομο "μαύρο" στην ΕΡΤ, το τηλέφωνό μου δεν σταμάτησε να χτυπά. Στην άλλη άκρη της γραμμής συνάδελφοι από γερμανικά, αυστριακά και ελβετικά ραδιόφωνα, ακόμη κι από εκείνα που ποτέ δεν είχαν ασχοληθεί εκτεταμένα με την ελληνική κρίση. "Τι συνέβη με την ΕΡΤ;". "Πώς μπορεί να καταργηθεί εν μια νυκτί η δημόσια τηλεόραση σε μια ευρωπαϊκή χώρας;". Πώς αντιδρούν οι πολίτες;" ήταν τα ερωτήματα -κι έκρυβαν μια... ιδιαίτερη αγωνία.
Τότε είχα πιστέψει ότι αυτή η αγωνία οφειλόταν κυρίως στα συναδελφικά ανακλαστικά, ότι το διεθνές... σινάφι ενδιαφερόταν ιδιαίτερα για τους δικούς του στην Ελλάδα. Ωστόσο, σύντομα φάνηκε ότι οι συνάδελφοι στον γερμανόφωνο χώρο -και αλλού- έβλεπαν στο παράδειγμα της ΕΡΤ να ζωγραφίζονται και οι δικοί τους φόβοι.
Και μπορεί η ΕΡΤ να άνοιξε ξανά, όπως το είχε υποσχεθεί προεκλογικά ο ΣΥΡΙΖΑ - δυστυχώς χωρίς να καταφέρει, ενδεχομένως ούτε καν να προσπαθήσει να απογαλακτιστεί από την εκάστοτε εξουσία, έστω και ως νοοτροπία-, ωστόσο σχεδόν παντού στην Ευρώπη οι δημόσιες ραδιοφωνίες και τηλεοράσεις, που χρηματοδοτούνται πρωτίστως από τα χρήματα των ακροατών και των τηλεθεατών, έχουν αρχίσει να βρίσκονται όλο και πιο έντονα στο στόχαστρο των εραστών της "ελεύθερης αγοράς", οι οποίοι συχνά είναι και καραμπινάτοι ακροδεξιοί.
Η μεγαλύτερη σταυροφορία κατά της δημόσιας ραδιοφωνίας και τηλεόρασης κορυφώνεται σήμερα στην Ελβετία, όπου οι ψηφοφόροι καλούνται σε δημοψήφισμα για να αποφανθούν εάν θέλουν να καταργηθεί το τέλος τηλεόρασης, ύψους 450 φράγκων (περίπου 380 ευρώ) ανά νοικοκυριό. "No Billag" είναι το σύνθημα των εμπνευστών του δημοψηφίσματος, όπου Billag ο μηχανισμός που εισπράττει το τέλος.
Στα κεντρικά της SRG -της ελβετικής ΕΡΤ- κάθονται σε αναμμένα κάρβουνα, αφού αγωνιούν τόσο για τη μοίρα των 6.000 εργαζομένων στην εταιρεία -που διατηρεί ραδιοφωνικούς και τηλεοπτικούς σταθμούς στις τρεις επίσημες γλώσσες της χώρας- όσο και για το μέλλον της ανεξάρτητης ενημέρωσης.
Την πρόταση για το δημοψήφισμα διατύπωσε πρώτη φορά το 2013 μια ομάδα βαθύτατα συντηρητικών φοιτητών και καθηγητών Οικονομικών, οι οποίοι θεωρούν ότι το κράτος πρέπει να αποσυρθεί σχεδόν από παντού και οι υπηρεσίες του να μετακυλιστούν στους "κανόνες της ελεύθερης αγοράς" και στην "ατομική ευθύνη του ελεύθερου ατόμου". Και προσπαθούν να κάνουν την αρχή από τη δημόσια τηλεόραση, την οποία θεωρούν ούτως ή άλλως περίπου... κομμουνιστική.
Η ιδέα άρεσε πολύ στον ηγέτη της ελβετικής ακροδεξιάς SVP και πολυεκατομμυριούχο Κρίστοφ Μπλόχερ, στον οποίο ανήκουν αρκετά μέσα ενημέρωσης κι ο οποίος συνέβαλε τα μέγιστα στο να μαζευτούν οι 100.000 υπογραφές που χρειάζονται για να γίνει δημοψήφισμα στην Ελβετία. Πάντως, οι δημοσκοπήσεις των τελευταίων ημερών δείχνουν ότι η πρόταση για οικονομικό στραγγαλισμό της δημόσιας τηλεόρασης μειοψηφεί στα περισσότερα καντόνια, με εξαίρεση το ιταλόφωνο Τεσίν, όπου η Λέγκα του Βορρά από την Ιταλία κάνει μαζική καμπάνια για το "No Billag".
Η αυστριακή περίπτωση
Λίγο ανατολικότερα από την Ελβετία η εκστρατεία της Ακροδεξιάς ενάντια στη δημόσια τηλεόραση έχει πάρει άλλες διαστάσεις. Ο αντικαγκελάριος της Αυστρίας και επικεφαλής του FPOe Χάιντς Κρίστιαν Στράχε βάλλει καθημερινά κατά του ORF -της αυστριακής ΕΡΤ- με αποκορύφωμα μια ανάρτηση που έκανε το Δεκέμβριο στο Facebook αναφερόμενος στον κεντρικό παρουσιαστή του σταθμού Άρμιν Βολφ: "Υπάρχει ένας τόπος όπου τα ψέματα γίνονται ειδήσεις. Ο ORF".
Ο Βολφ τον πήγε στα δικαστήρια για συκοφαντική δυσφήμηση και δικαιώθηκε, ο Στράχε υποχρεώθηκε να ζητήσει συγγνώμη, πλην όμως επιμένει στην κατάργηση του τέλους τηλεόρασης και δεν αποκλείεται κάποια στιγμή να καταφέρει να πείσει γι’ αυτό τον δεξιό εταίρο του και καγκελάριο Σεμπάστιαν Κουρτς, ο οποίος επίσης θεωρεί "υπερβολικά αριστερό" τον ORF.
Η "αναταραχή" στη Γερμανία
Αλλά και στη Γερμανία έχουν αρχίσει οι πιέσεις για τον "εξορθολογισμό" της δημόσιας τηλεόρασης -και τη μείωση του τέλους τηλεόρασης.
Αν και τα κόμματα του δημοκρατικού τόξου, από την Αριστερά μέχρι τους βαθύτατα συντηρητικούς Χριστιανοκοινωνιστές της Βαυαρίας, δεν αμφισβητούν ότι ARD και ZDF προσπαθούν να τηρούν τη δέουσα αντικειμενικότητα και πολυφωνία στην ενημέρωση και τα πάνε αρκετά καλά τόσο στην ψυχαγωγία όσο και στην "εκπαιδευτική" αποστολή τους, η ανερχόμενη ακροδεξιά Εναλλακτική για τη Γερμανία και το αντιισλαμικό κίνημα Pegida έχουν εξαπολύσει μια τεράστια εκστρατεία ενάντια "στα κρατικά μικρόφωνα", τα οποία λένε "συστηματικά ψέματα".
Επιπλέον έχει ξεσπάσει μια μάχη μεταξύ των εκδοτών και της δημόσιας τηλεόρασης για τη... νομή του Ίντερνετ. Οι εκδότες θεωρούν αθέμιτο ανταγωνισμό την πληρότητα των ιστοσελίδων των ARD και ZDF, επειδή και αυτές χρηματοδοτούνται από το τέλος τηλεόρασης, και πιέζουν να περιοριστεί το περιεχόμενό τους. Εάν τα παραπάνω συνδυαστούν με τον γραφειοκρατικό τρόπο που λειτουργεί η δημόσια τηλεόραση και την αδυναμία της να προσαρμοστεί γρήγορα στα νέα δεδομένα, τότε το τοπίο και στη Γερμανία αρχίζει να γίνεται εκρηκτικό, όχι πάντως με τους ρυθμούς της Αυστρίας, πόσο μάλλον της Ελβετίας.
Το στρίβειν διά του "Danflix"
Αναταράξεις και στη Δανία, την πατρίδα των εξαιρετικά πετυχημένων παραγωγών της δημόσιας τηλεόρασης, όπως π.χ. του "Μπόργκεν", που είχε μεγάλη επιτυχία και στην Ελλάδα. Η φιλελεύθερη δεξιά κυβέρνηση της χώρας προσπαθεί να βρει τρόπους να συρρικνώσει τη δημόσια τηλεόραση -καθώς τη θεωρεί "άντρο της Αριστεράς"- και η ιδέα που προωθεί τώρα είναι να μειώσει δραστικά τον προϋπολογισμό της και να δώσει τα "κομμένα" κονδύλια σε ένα ταμείο που θα χρηματοδοτεί σειρές, ταινίες και ρεπορτάζ εκτός του δημοσίου δικτύου. Αυτά τα προϊόντα θα ανεβαίνουν στο Διαδίκτυο, σε μια πλατφόρμα που η κυβέρνηση την ονομάζει Danflix, μήπως και πείσει τους Δανούς ότι θα έχουν το δικό τους Netflix.
Σχεδόν παντού στην Ευρώπη η δημόσια τηλεόραση αισθάνεται... ευάλωτη, γι’ αυτό τα βλέμματα του σιναφιού είναι σήμερα στραμμένα στην Ελβετία. Εκεί θα κριθεί εάν θα αρχίσει να ξηλώνεται το πουλόβερ ή εάν οι Ελβετοί ψηφοφόροι θα αποφασίσουν να τη στηρίξουν στέλνοντας το μήνυμα και στη γειτονιά τους.
