Live τώρα    
25°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
25 °C
22.8°C26.3°C
3 BF 32%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
24 °C
22.6°C26.2°C
3 BF 34%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
21 °C
19.0°C24.8°C
2 BF 50%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
21 °C
20.8°C21.8°C
2 BF 65%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
24 °C
23.9°C24.5°C
2 BF 33%
Κοσμοδρόμιο από τον Νίκο Κυριακίδη / Bots: Πολιτική προπαγάνδα της επόμενης ημέρας
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Κοσμοδρόμιο από τον Νίκο Κυριακίδη / Bots: Πολιτική προπαγάνδα της επόμενης ημέρας

“Είναι επίσημο: οι αριστερόχειρες είναι πιο έξυπνοι”... “Ο κόσμος πιστεύει πως η βασίλισσα έκανε μια πολιτική δήλωση με το καπέλο της”... “Ιστορικοί αμφιβάλλουν αν ο Ιησούς υπήρξε ποτέ”... “Blogger του lifestyle πέφτει νεκρή από έκρηξη σωληναρίου κρέμας”...

Ήταν κάποιοι από τους χαρακτηριστικούς τίτλους “ειδήσεων” που κυκλοφορούσαν την Πέμπτη στο news feed του Facebook. Προφανώς πολλά απ' αυτά τα “ρεπορταζιακού” στυλ κείμενα αναπαρήχθησαν και διαδόθηκαν κατά χιλιάδες σε όλα τα μήκη και πλάτη της Γης χάρις την “όσμωση” των ανθρώπων με τα social media. Όμως τι απ' όλα αυτά ήταν πραγματικά είδηση; Πόσα από αυτά τα ειδησάρια συνέβαλαν στην ουσιαστική πληροφόρηση και όχι στην παραπληροφόρηση; Σε αποκρυστάλλωση και διαμόρφωση γνώμης, όχι στην παραπλάνηση της κοινής γνώμης;

Και ποιοι βρίσκονται πίσω από αυτήν την αόρατη βιομηχανία παραγωγής ενημερωτικής πληροφορίας; Ποιος ελέγχει την αξιοπιστία των "προϊόντων" της; Ποιοι και τι κερδίζουν από τη διασπορά του συνονθυλεύματος πραγματικών και κατασκευασμένων ειδήσεων, ημι-προπαγάνδας, φημολογίας, δημοσιογραφίας της αναπαραγωγής, εντυπωσιασμού, καλλιέργειας κλίματος, περιρρέουσας αμφιβολίας; Είναι φαινόμενο της εποχής μας, εξέλιξη του πάλαι ποτέ κιτρινισμού των λαϊκών εντύπων, ή νεοφυές αυτόνομο στοιχείο αναγνώρισης του παγκόσμιου χωριού;

Bots & trolls

Μια τελευταία πανεπιστημιακή έρευνα φωτίζει άγνωστες πτυχές μιας κατάστασης που τείνει να μας γίνει οικεία σε βαθμό ανησυχίας.

Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης -ιδιαίτερα το Facebook και το Twitter- χρησιμοποιούνται ως εργαλεία για τη χειραγώγηση της κοινής γνώμης, συμπεραίνει έρευνα του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης. Το πρότζεκτ με τίτλο Computational Propaganda Research Project βασίστηκε σε στατιστικές μετρήσεις και αναλύσεις δεδομένων από εννέα χώρες ανά την υφήλιο: Βραζιλία, Καναδάς, Κίνα, Γερμανία, Πολωνία, Ουκρανία, Ρωσία, Ταϊβάν, ΗΠΑ.

Οι ερευνητές του Ινστιτούτου για το Ίντερνετ του διακεκριμένου βρετανικού πανεπιστημίου κατέληξαν σ΄ ένα άκρως ανησυχητικό, σχεδόν εφιαλτικό συμπέρασμα, δεδομένης της διείσδυσης των social media στις συζητήσεις και τις ζυμώσεις της δημόσιας σφαίρας: “Τα bots (αυτοματοποιημένοι λογαριασμοί) και τα τρολ δουλεύουν μαζί για να διαδώσουν την προπαγάνδα και να χειραγωγήσουν τις πολιτικές απόψεις των χρηστών του Twitter και του Facebook”.

Τα bots "διαδραμάτισαν έναν μικρό πλην στρατηγικό ρόλο" στη διαμόρφωση των συζητήσεων στο Twitter για το δημοψήφισμα του Brexit πέρυσι. Η οικογένεια των hashtags υπέρ της εξόδου -πολλά από τα οποία δημιουργήθηκαν από λογαριασμούς bots κατακλύζοντας την πλατφόρμα- κυριάρχησε και είναι χαρακτηριστικό ότι λιγότερο από το ένα τοις εκατό των λογαριασμών αυτών δημιούργησε σχεδόν το ένα τρίτο όλων των σχετικών μηνυμάτων!

Οι λογαριασμοί bot μπορούν να εκτελούν αυτόνομα δράσεις στο Twitter, να “ποστάρουν” tweets, να αναπαράγουν άλλα tweets, να κάνουν “like”, να κάνουν follow και unfollow, ακόμα και να στέλνουν απευθείας μηνύματα σε χρήστες.

Ένα μεγάλο κομμάτι των "συμπαθειών", των "retweets" και των "οπαδών" που αναβοσβήνουν στους λογαριασμούς των χρηστών ενδέχεται να μην προέρχονται από ανθρώπινα χέρια. Τα bots μπορεί να είναι πλήρως ή μερικώς αυτοματοποιημένα. Ένα μεμονωμένο άτομο μπορεί να τα χρησιμοποιήσει για να δημιουργήσει την ψευδαίσθηση μιας μεγάλης κλίμακας συναίνεσης προς ένα πρόσωπο, ένα αίτημα, μια πολιτική καμπάνια. Μπορούν όμως να χρησιμοποιηθούν και με τον “ανάποδο” τρόπο: με εριστικές επιθέσεις και προσβολές κατά όσων εκφράζουν αντίθετες απόψεις, έχουν τη δυνητική ικανότητα να καταπνίξουν την κριτική και τον διάλογο.

Τα bots δημιουργούνται από αυταρχικές κυβερνήσεις, από συμβούλους εταιρειών τους οποίους προσλαμβάνουν οι ενδιαφερόμενοι, ή από άτομα που έχουν τη σχετική τεχνογνωσία. Με δεδομένο ότι ο κώδικας προγραμματισμού εφαρμογών στο Twitter είναι ανοιχτός, ο καθένας που διαθέτει τις απαραίτητες γνώσεις μπορεί να ξεκινήσει ένα bot.

Πίσω από τα “likes”

Έρευνα των Πανεπιστημίων της Νότιας Καλιφόρνιας και της Ιντιάνα στις αρχές του χρόνου έδειξε ότι σχεδόν πίσω από το 15% των λογαριασμών στο Twitter βρίσκονται στην πραγματικότητα bots κι όχι άνθρωποι. Δεδομένου ότι το Twitter διαθέτει 319 εκατομμύρια ενεργούς χρήστες μηνιαίως, αυτό μεταφράζεται σε σχεδόν 48 εκατομμύρια λογαριασμούς. Η αμερικανική έρευνα προειδοποιούσε για τον αυξανόμενο αριθμό κακόβουλων εφαρμογών από λογαριασμούς bots "που μιμούνται την ανθρώπινη συμπεριφορά για να κατασκευάσουν μια ψεύτικη πολιτική υποστήριξη 'απ' τα κάτω' ή να προωθήσουν την τρομοκρατική προπαγάνδα και στρατολόγηση".

Η έρευνα του πανεπιστημίου της Οξφόρδης διαπίστωσε ότι στις ΗΠΑ το φαινόμενο αυτό δημιούργησε την ψευδαίσθηση της “προϋπάρχουσας” δημοτικότητας για ένα δημόσιο πρόσωπο, αυτό που ο επικεφαλής των ερευνητών Σάμιουελ Γούλεϊ αποκαλεί «κατασκευασμένη συναίνεση». Στη μελέτη που αφορά τις ΗΠΑ αναφέρεται ότι η ψευδαίσθηση του διαδικτυακού “ρεύματος” υπέρ ενός υποψηφίου, μπορεί όντως να ενισχύσει την πραγματική υποστήριξη προς αυτόν. Δεν είναι τυχαίο ότι ο Τραμπ χρησιμοποίησε το Twitter ως κεντρικό μέσο επικοινωνίας στην εκστρατεία του και οι ψηφοφόροι του έδωσαν πράγματι προσοχή.

Ο Γούλεϊ εξηγεί πώς δουλεύει η “μηχανή”. “Τα bots πολλαπλασιάζουν μαζικά την ικανότητα ενός ατόμου να χειραγωγεί την κοινή γνώμη. Πάρτε για παράδειγμα τον ενοχλητικό φίλο σας στο Facebook που μπλέκεται συχνά σε πολιτικούς καυγάδες. Φανταστείτε τώρα ότι υπάρχει ένας ‘στρατός’ 5.000 bots που κάνουν ακριβώς το ίδιο. Δεν θα ήταν αυτό πολύ χειρότερο;».

Σύμφωνα με τη μελέτη, στο πλαίσιο της οποίας αναλύθηκαν δεκάδες εκατομμύρια αναρτήσεις σε επτά διαφορετικές πλατφόρμες κοινωνικών μέσων από εννέα χώρες στη διάρκεια εκλογικών αναμετρήσεων, πολιτικών κρίσεων και περιστατικών που άπτονται της εθνικής ασφάλειας (τρομοκρατικές επιθέσεις, στρατιωτικές αντιπαραθέσεις, απειλές) φάνηκε ξεκάθαρα ότι η διαδικτυακή προπαγάνδα είναι πιο αποτελεσματική όταν bots και trolls "συνεργάζονται"...

Ο έλεγχος

“Η διαδικτυακή προπαγάνδα είναι ένα από τα ισχυρότερα νέα εργαλεία κατά της δημοκρατίας” προειδοποιούν οι Βρετανοί ερευνητές. “Είναι ένα φαινόμενο που περιλαμβάνει όλες τις σύγχρονες προσπάθειες ψηφιακής παραπληροφόρησης βασισμένες στη εκμάθηση και την μίμηση της ανθρώπινης συμπεριφοράς ώστε να χειραγωγούν την κοινή γνώμη σ' ένα ευρύ φάσμα πλατφορμών και δικτύων”.

Η έρευνα αφήνει σαφείς αιχμές κατά των ιθυνόντων των social media για την αδιαφορία τους στον τρόπο που οι χρήστες χρησιμοποιούν τις πλατφόρμες τους. “Ως επί το πλείστον, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αφήνουν την ευθύνη αστυνόμευσης και αναφοράς κακόβουλων περιστατικών στους χρήστες» σημειώνει ο ερευνητής Φίλιπ Χάουαρντ επισημαίνοντας ότι οι εταιρείες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης τείνουν να συμμορφώνονται με τις ελάχιστες νομικές απαιτήσεις.

Δίνοντας ένα παράδειγμα η “Guardian” αναφέρει ότι το Facebook αναθέτει το μεγαλύτερο μέρος του ελέγχου κατά της προπαγάνδας σε εξωτερικούς οργανισμούς όπως το Snopes ή το γνωστό πρακτορείο Associated Press, οι οποίοι όμως λειτουργούν ως ημιαυτόνομες ομάδες που απλά χαρακτηρίζουν αληθείς ή αναληθείς τις ειδήσεις που αναρτώνται.

Από την πλευρά του το Twitter χρησιμοποιεί συστήματα για την αντιμετώπιση των bots, ωστόσο φαίνεται λιγότερο ικανό ή πρόθυμο να καταργήσει τους αυτοματοποιημένους λογαριασμούς που έχουν πολιτική δραστηριότητα. Είναι χαρακτηριστική η απάντηση που έδωσε η εταιρεία στους ερευνητές του βρετανικού πανεπιστημίου επαναλαμβάνοντας παλαιότερη ανακοίνωσή της ότι οι έρευνες τρίτων σε σχέση με τα bots στην πλατφόρμα του Twitter είναι “συχνά ανακριβείς και μεθοδολογικά λανθασμένες”.

Οι ερευνητές προτείνουν συγκεκριμένα μέτρα για να αλλάξει αυτή η κατάσταση: η επιλογή των ειδήσεων προς ανάρτηση να γίνει πιο τυχαία, ώστε οι χρήστες να μην βλέπουν μόνον τις απόψεις με τις οποίες συμφωνούν, να βαθμολογούνται οι ειδησεογραφικοί οργανισμοί για την αξιοπιστία τους, να επιτρέπεται ο ανεξάρτητος έλεγχος των αλγόριθμων που καθορίζουν ποια post προωθούνται.

"Οι εταιρείες διαχείρισης των κοινωνικών μέσων μπορεί να μην δημιουργούν αυτό το άσχημο περιεχόμενο, αλλά αποτελούν τις πλατφόρμες γι’ αυτό. Πρέπει να επανασχεδιαστούν σε σημαντικό βαθμό αν η δημοκρατία πρόκειται να επιβιώσει από τα κοινωνικά μέσα” καταλήγει η έκθεση.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL