Live τώρα    
18°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
18 °C
15.8°C19.3°C
1 BF 59%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
16 °C
11.6°C19.0°C
2 BF 64%
ΠΑΤΡΑ
Αραιές νεφώσεις
15 °C
12.0°C15.9°C
2 BF 67%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
18 °C
16.8°C19.7°C
2 BF 63%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
11 °C
10.9°C15.7°C
0 BF 82%
Κοσμοδρόμιο από τον Νίκο Κυριακίδη / Τραμπ vs επιστήμη, επιστήμη vs Τραμπ
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Κοσμοδρόμιο από τον Νίκο Κυριακίδη / Τραμπ vs επιστήμη, επιστήμη vs Τραμπ

Ήταν ένα κρύο και βροχερό Σάββατο το προηγούμενο στην Ουάσιγκτον. Μπορεί η βροχή που έπεφτε αδιάκοπα να "έσβησε" κάποια από τα συνθήματα στα πλακάτ των χιλιάδων που συγκεντρώθηκαν έξω από το Καπιτώλιο, ωστόσο αυτό δεν περιόρισε στο ελάχιστο τη βούλησή τους να στείλουν ένα δυνατό και ξεκάθαρο μήνυμα στον νέο ένοικο του Λευκού Οίκου: Οι επιστημονικές αλήθειες είναι αδιαμφισβήτητες, η επιστήμη είναι ζωτικής σπουδαιότητας για τον άνθρωπο και τις κοινωνίες, η επιστήμη δεν μπορεί να αφεθεί στην ιδιωτική πρωτοβουλία, η επιστήμη χρειάζεται δημόσια στήριξη.

Από τα συνθήματα όσων συγκεντρώθηκαν στην αμερικανική πρωτεύουσα και σε δεκάδες άλλες πόλεις των ΗΠΑ -όπως επίσης και σε Ευρώπη και Ασία- με την ευκαιρία της Ημέρας της Γης, μπορούσες εύκολα να καταλάβεις σε τι αποσκοπούσε αυτή η πρωτοβουλία και σε ποιους ήθελε να απευθυνθεί. Ήταν πάντως μια ασυνήθιστη κινητοποίηση για τα δεδομένα μιας χώρας όπου η επιστημονική κοινότητα διατηρεί, παραδοσιακά, πολιτικά αποστασιοποιημένο προφίλ. Άλλωστε ένα μεγάλο μέρος της είναι άμεσα συνδεδεμένο με τον επιχειρηματικό κόσμο.

“Ποιος 'τρέχει' αυτόν τον κόσμο; Οι σπασίκλες!”, “Αν σου αρέσει η μπίρα ευχαρίστησε τη μαγιά και τους επιστήμονες”, έγραφαν χαρακτηριστικά κάποια απ' τα πανό. Σε άλλα έβλεπες αναπαραστάσεις της ανόδου της στάθμης των ωκεανών, της (επικείμενης;) εξαφάνισης των πολικών αρκούδων, πορτρέτα διάσημων γυναικών επιστημόνων, όπως της Ρόζαλντιν Φράκλιν και της Μαρί Κιουρί, ενώ σε ένα υπήρχε μια λίστα με τις ασθένειες που έχουν εξαφανιστεί από τις ΗΠΑ χάρη στα εμβόλια.

Άγνωστες προθέσεις

Οι ανησυχίες της επιστημονικής κοινότητας για τη στάση του μεγιστάνα προέδρου απέναντί της, και γενικότερα απέναντι στην επιστήμη, δεν είναι καινούργιες ούτε αδικαιολόγητες. Έχουν τις απαρχές τους στην εποχή που ο ίδιος τουίταρε -τον Νοέμβριο του 2012- ότι “η ιδέα της παγκόσμιας υπερθέρμανσης κατασκευάστηκε από τους Κινέζους με σκοπό να κάνουν την αμερικανική βιομηχανία μη ανταγωνιστική”... Ένας πρόεδρος-αρνητής της κλιματικής αλλαγής είναι σίγουρα κάτι πολύ ανησυχητικό, αλλά είναι απόλυτα λογικό ο επιστημονικός και ακαδημαϊκός κόσμος να ανησυχεί για τις πολιτικές που τον αφορούν -είτε αυτές υπάρχουν είτε δεν υπάρχουν.

Στον λόγο της ορκωμοσίας του ο Τραμπ δεν έκανε την παραμικρή νύξη σε θέματα προαγωγής της επιστήμης. Αλλά αυτό δεν είναι κάτι καινούργιο, φαίνεται μάλιστα πως είναι ο κανόνας, τουλάχιστον όσον αφορά τους πρόσφατους Ρεπουμπλικάνους προκατόχους του -Ρόναλντ Ρέιγκαν, Τζορτζ Μπους πρεσβύτερο, Τζορτζ Μπους νεότερο. Το ίδιο συνέβη και με τον Μπιλ Κλίντον, ενώ η υπόσχεση του Μπάρακ Ομπάμα το 2009 για “αποκατάσταση της επιστήμης στην πρέπουσα θέση” ερευνάται για το κατά πόσον τελικά εκπληρώθηκε, σημειώνει χαρακτηριστικά η επιθεώρηση “Science”.

Όταν οι Αμερικανοί πρόεδροι αναφέρονται στον όρο “επιστήμη”, ουσιαστικά μιλούν για μια από τις τρεις ενότητες που αποτελούν το πλαίσιο εντός του οποίου προάγεται η επιστήμη: τη χρηματοδότηση, το ανθρώπινο δυναμικό, τις πολιτικές στήριξης. Κι όμως, η πλέον συγκεκριμένη αναφορά του Τραμπ στις τρεις αυτές ενότητες ήταν ένα ακόμη μνημείο γενικολογίας: “Είμαστε έτοιμοι να ξεκλειδώσουμε τα μυστήρια του διαστήματος, να απελευθερώσουμε τη Γη από τη δυστυχία των ασθενειών και να αξιοποιήσουμε την ενέργεια, τις βιομηχανίες και τις τεχνολογίες του αύριο” διακήρυξε ο Ντόναλντ Τραμπ. Όλα αυτά βέβαια διανθισμένα με το γνωστό σλόγκαν “να ξανακάνουμε μεγάλη την Αμερική”...

Περίοδος χάριτος

Ο 45ος πρόεδρος συμπλήρωσε ήδη 100 ημέρες στην εξουσία και η περίοδος χάριτος που απολάμβανε, τουλάχιστον εκ μέρους του επιστημονικού κόσμου, φαίνεται πως τελείωσε. H προεδρική ρητορική έρχεται σε σύγκρουση με την πραγματικότητα κι ο αμερικανικός επιστημονικός κόσμος έχει μερικούς πολύ σοβαρούς λόγους να ανησυχεί όσον αφορά την ατζέντα Τραμπ για την επιστήμη και την έρευνα.

Μια από αυτές έχει να κάνει σαφώς με τη χρηματοδότηση. Οι δαπάνες των ομοσπονδιακών επιστημονικών υπηρεσιών για το οικονομικό έτος 2017 που άρχισε τον περασμένο Οκτώβριο, έχουν παγώσει μέχρι τα τέλη αυτού του μήνα στα επίπεδα του 2016, προφανώς εν όψει την αλλαγή φρουράς στον Λευκό Οίκο, τον Ιανουάριο. Όλοι περιμένουν τώρα το σχέδιο προϋπολογισμού του 2018 για να δουν ποιες είναι οι προθέσεις της κυβέρνησης σε σχέση με τη χρηματοδότηση του επιστημονικού τομέα. Το ποιοι άνθρωποι θα συμβουλεύουν τον Τραμπ και το αν θα έχουν απευθείας πρόσβαση σε αυτόν, είναι ένα άλλο ζήτημα που απασχολεί την επιστημονική κοινότητα. Το ίδιο ασαφές παραμένει και το ποιοι θα αναλάβουν τη διοίκηση των ομοσπονδιακών επιστημονικών υπηρεσιών, η διαχείριση των οποίων είναι μπλεγμένη στα γρανάζια ενός γραφειοκρατικού μηχανισμού αποτελούμενου από δεκάδες δεκάδων λιγότερο ορατών διοικήσεων υπουργείων και ανεξάρτητων οργανισμών. Θα είναι πρόσωπα με εξέχουσα θέση στην ακαδημαϊκή κοινότητα, όπως αυτά που κατά κανόνα επέλεγε ο Ομπάμα; Κι αν ένα μεγάλο ποσοστό τους προέρχεται από τον ιδιωτικό τομέα, όπως συνηθίζεται από τις κυβερνήσεις των Ρεπουμπλικάνων, θα αντιμετωπίζουν με σεβασμό τον επιστημονικό κόσμο που διεξάγει το μεγαλύτερο μέρος του ερευνητικού έργου; Είναι χαρακτηριστικό πως ένα σύνθημα που αντηχούσε ρυθμικά στην πορεία επιστημόνων και φοιτητών στην Βοστώνη το περασμένο Σάββατο εξέφραζε ακριβώς αυτές τις ανησυχίες: “Τι θέλουμε; Επιστήμη! Πότε τη θέλουμε; Έπειτα από την έγκριση των ομότιμών μας” φώναζαν οι διαδηλωτές. Αλλά οι ανησυχίες είναι πολύ μεγαλύτερες, ειδικά στη Βοστώνη. Σε μια πόλη και πολιτεία -τη Μασαχουσέτη-, όπου ένα μεγάλο μέρος του επιστημονικού κόσμου απασχολείται στον τομέα της Υγείας και σε εταιρείες του βιοϊατρικού τομέα, οι διακηρυγμένες προθέσεις του Τραμπ για περικοπές στον NIH, τον οργανισμό Εθνικών Ινστιτούτων Υγείας, προκαλούν φόβο και μεγάλη αβεβαιότητα. Οι επιστήμονες κάνουν λόγο για “κατακλυσμιαία καταστροφή” στην οικονομία της Μασαχουσέτης και για “αφανισμό” του κλάδου της βιοϊατρικής έρευνας αν οι προεδρικές διακηρύξεις υλοποιηθούν, ενώ ήδη μιλούν ανοιχτά για μια “κυβέρνηση λιτότητας”.

Στατιστικές στο στόχαστρο

Ένας από τους “στόχους” του Τραμπ στο πλάνο των περικοπών του για τον επιστημονικό τομέα είναι και οι στατιστικές υπηρεσίες, αυτές που τροφοδοτούν με πολύτιμα δεδομένα δημόσιο και ιδιωτικό τομέα συντελώντας καθοριστικά στον εύστοχο προσανατολισμό κάθε οικονομικού ή άλλου σχεδίου.

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η “Αμερικανική Κοινοτική Έρευνα” (American Community Survey, ACS) η υπηρεσία που διεξάγει στατιστικές μετρήσεις κάθε χρόνο με βάση ένα ερωτηματολόγιο 72 σημείων και η οποία αποτελεί προέκταση της υποχρεωτικής γενικής απογραφής που γίνεται κάθε δέκα χρόνια. Πολλοί Ρεπουμπλικάνοι στο Κογκρέσο θεωρούν ότι η ACS λειτουργεί με τρόπο “παρεμβατικό” και ως εκ τούτου την κρίνουν "περιττή". Έτσι θέλουν να τη συρρικνώσουν, να καταστήσουν τη συμμετοχή στις απογραφές της εθελοντική και να περικόψουν τον προϋπολογισμό της. Η επιστημονική κοινότητα θεωρεί πιθανή υποστήριξη αυτών των σχεδίων από την κυβέρνηση, "επίθεση" κατά του έργου που προσφέρουν όχι μόνον η ACS αλλά και οι συνολικά 13 ομοσπονδιακές στατιστικές υπηρεσίες. Ένα έργο πραγματικά σημαντικό δεδομένου του εύρους και της ποικιλομορφίας των στοιχείων που συλλέγονται και επεξεργάζονται και αφορούν σχεδόν τα πάντα, από τις επιδοτήσεις στη χορήγηση στεγαστικών δανείων ώς τα διδακτορικά πτυχία που απονέμονται στη χώρα.

Η στάση αμφισβήτησης που έχει υιοθετήσει ο Τραμπ απέναντι στο κρίσιμο ζήτημα της επιστημονικής αλήθειας ως μέρος της γενικότερης απλουστευτικής αφήγησής του, με σημείο αναφοράς βεβαίως την έμμεση άρνηση της κλιματικής αλλαγής, συγκεντρώνει τελευταία όλα τα βέλη της κριτικής στην Αμερική κι όχι μόνον από την επιστημονική κοινότητα. “Η ιστορία του είδους μας έχει σημαδευτεί από ανθρώπους που έβαζαν το δικό τους εγωιστικό συμφέρον πάνω από την κοινή προσπάθεια κατάκτησης της γνώσης. Κάψιμο βιβλίων, νόμοι που υποδεικνύουν στους ανθρώπους το τι θα σκεφτούν και πώς θα μιλήσουν, διασπορά φόβου και ψεμάτων, είναι μέσα που χρησιμοποιήθηκαν για να ποδηγετήσουν και να ελέγξουν εμάς και τους προγόνους μας. Σήμερα ο Ντόναλντ Τραμπ χρησιμοποιεί τα social media στην προσπάθειά του να επαναλάβει αυτή την τακτική”, επισημαίνουν οι διαχειριστές των ιστότοπων TrumpVsScience και TrumpGO, μιας διαδικτυακής καμπάνιας διαφώτισης πάνω στο κεφαλαιώδες ζήτημα της συστηματικής και σκόπιμης απόρριψης ή διαστρέβλωσης της επιστημονικής αλήθειας.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL