Του Μάρκο Ρεβέλι*
Είναι αλήθεια! Όπως το έλεγε το κάλεσμά μας: “Η Ευρώπη πρέπει να αλλάξει”. Διαφορετικά θα αντιμετωπίσει τη δική της και τη δική μας καταστροφή.
Ένας άσχημος άνεμος φυσάει στην Ευρώπη. Ο άνεμος της δεξιάς. Το λένε τα αμέτρητα επεισόδια της ξενοφοβίας, του ρατσισμού, της μισαλλοδοξίας, της μετατόπισης της κοινής γνώμης σε πολλές χώρες σε θέσεις άρνησης των βασικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων και περιφρόνησης προς τους άλλους. Το όριο μεταξύ “ανθρώπινου” και “μη ανθρώπινου” κινείται βίαια στο σκοτεινό πεδίο της απανθρωπιάς. Το λένε επίσης πολλά, πάρα πολλά, εκλογικά αποτελέσματα. Το τελευταίο μάλιστα έρχεται από τη χώρα μου, την Ιταλία. Στις περιφερειακές εκλογές στη Σικελία (με 4 εκατομμύρια ψηφοφόρους), με την πτώση της συμμετοχής κάτω από το 50%, η δεξιά κέρδισε. Μια πολύ άσχημη δεξιά, που εκπροσωπήθηκε από ένα μετα-φασίστα υποψήφιο και ένα ψηφοδέλτιο με όλους αυτούς που δεν πρέπει να εμφανίζονται δημοσίως, άτομα που διώκονται, άτομα που αποφυλακίστηκαν για τα πιο κοινά ποινικά αδικήματα, άτομα που είναι ύποπτα για τις σχέσεις τους με τη Μαφία, μαζί με ότι έχει απομένει από τον “μπερλουσκονισμό”, τον τοπικιστικό λαϊκισμό του Σαλβίνι και το νεοφασισμό των Αδελφών της Ιταλίας.
Μοναδικός αξιόπιστος ανταγωνιστής τους ήταν το Κίνημα Πέντε Αστέρων, ενώ ότι έχει απομείνει από την κεντροαριστερά και την Αριστερά ακολούθησε παίρνοντας περίπου τις μισούς ψήφους. Στην Όστια, που αποτελεί ένα δημοτικό διαμέρισμα της Ρώμης με 250.000 κατοίκους, τα πράγματα πήγαν ακόμη χειρότερα, γιατί η συμμετοχή ξεπέρασε μόλις το 35% των ψηφοφόρων, δηλαδή πήγε να ψηφίσει ένας πολίτης στους τρεις . Στο δεύτερο γύρο συγκρούστηκε ο υποψήφιος του Κόμματος Πέντε Αστέρων και η υποψήφια των Αδελφών της Ιταλίας, με τους νεοναζιστές της “ΚάζαΠάουντ” να πλησιάζουν στο 10%! Εάν αυτό το σενάριο επιβεβαιωθεί στις εθνικές πολιτικές εκλογές, στο επόμενο ιταλικό κοινοβούλιο η πρώην κεντροαριστερά και η αριστερά θα έχουν μειοψηφικό και περιθωριακό ρόλο.
Φοβάμαι ότι ένα παρόμοιο σενάριο θα επηρεάσει επίσης ολόκληρη την Ευρώπη. Υπάρχει πραγματικός κίνδυνος, κατά τη γνώμη μου, στο επόμενο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, οι αριστερές και προοδευτικές δυνάμεις να αποτελούν μια μικρή μειοψηφία, που θα είναι αμελητέα. Και μάλιστα η σύγκριση θα είναι ανάμεσα σε “δύο δεξιές”: μια αποκαλούμενη λαϊκιστική και υπέρ της κυριαρχίας του εθνικού κράτους και μια νεοφιλελεύθερη και ελιτίστικη. Μια ¨κοινωνική δεξιά” από τη μια πλευρά και μια “τεχνοκρατική δεξιά” από την άλλη. Δίπλα μας θα υπάρχει ένας τεράστιος κρατήρας: το κενό που θα έχει αφήσει η αποτυχία των Ευρωπαίων σοσιαλιστών. Η κρίση του σοσιαλδημοκρατικού μοντέλου απέδειξε ότι ήταν ανίκανοι να κατανοήσουν και να διαχειριστούν τη μετάβαση στον αποκαλούμενο “δεύτερο μοντερνισμό” και να ξεφύγουν από τη γοητεία του νεοφιλελεύθερου πειρασμού. Ανίκανοι, πάνω απ' όλα, να υπερασπιστούν τα “κοινωνικά δικαιώματα” αυτής που ιστορικά ήταν η κοινωνική βάση τους: των ανθρώπων της εργασίας και των λαϊκών στρωμάτων που είναι περισσότερο εκτεθειμένα στις καταιγίδες της αγοράς. Το γεγονός αυτό παρήγαγε αυτή που θεωρώ την πιο σοβαρή πολιτική τραγωδία της εποχής μας: το πέρασμα των κοινωνικών δικαιωμάτων της πολιτικής ατζέντας της αριστεράς (και των αριστερών) στην ατζέντα της “αντισυστημικής” δεξιάς. Η εγκατάλειψη της υπεράσπισης των “λαϊκών” δικαιωμάτων και αναγκών από εκείνους που ιστορικά, από τα εσώψυχά τους, ήταν διατεθειμένοι να το κάνουν, και η ανάληψή τους από εκείνους που ιστορικά τους τα είχαν πάντα αρνηθεί αποτελεί μια ανατροπή του πολιτικού σκηνικού, που προκάλεσε τη βίαιη αναντιστοιχία μεταξύ των κοινωνικών και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τα οποία μέχρι πρόσφατα ήταν συμβιώσει με την ταυτότητας της αριστεράς, και τη βίαια αντιπαράθεσή τους διαμέσου του έργου μιας κοινωνικής και απάνθρωπης, λαϊκίστικης, πατερναλιστικής και ξενόφοβης δεξιάς.
Στο πλαίσιο αυτό η Ευρώπη, όπως είναι σήμερα, με τη διακυβέρνηση και την ιδεολογία της, λειτουργεί ως μια μεγάλη μηχανή μαζικής καταστροφής των πολιτικών πολιτισμών, των μορφών αλληλεγγύης, του ορθολογισμού και του ανθρωπισμού. Σφυρηλατώντας με αυτόν τον τρόπο ριζοσπαστικούς λαϊκισμούς, δυσαρέσκειες, κοινωνικές και ατομικές ανταγωνιστικότητες και αντιδημοκρατικά αισθήματα. Οι Σύνοδοι Κορυφής επιβεβαιώνουν κάθε μέρα την περιφρόνησή τους για τους λαούς και τις εκφράσεις τους, ταυτίζοντάς τους προγραμματικά με όλες τις ελίτ: το έδειξε με υποδειγματικό τρόπο η άγρια μεταχείριση, η εξωφρενική τιμωρία, που έδειξαν στην Ελλάδα το καλοκαίρι του 2015, που ένα λαϊκό δημοψήφισμα θεωρήθηκε ρητά ως προσωπική προσβολή προς την ολιγαρχία των Βρυξελλών. Είναι η ίδια στάση περιφρόνησης και αδιαφορίας που έδειξε η ολιγαρχία που οδηγεί την Ευρωπαϊκή Ένωση στα πολλά δημοψηφίσματα για την υπεράσπιση των κοινών αγαθών, τις μαζικές διαδηλώσεις εναντίον των διεθνών συνθηκών, όπως το περίφημο ΤΤΙΡ, την εύλογη και λογική ζήτηση της αναδιάρθρωσης του χρέους στις χώρες που πλήττονται περισσότερο. Και τέλος, γιατί όχι; Την Καταλονία. Εάν αυτός ο μηχανισμός διακυβέρνησης δεν σπάσει, κινδυνεύουμε να βρεθούμε σε ένα σενάριο παρόμοιο με αυτό που παρέσυρε την Ευρώπη ανάμεσα στους δύο πολέμους.
Για αυτό έχουμε ένα δραματικό και επείγων καθήκον: Να προσπαθήσουμε να καλύψουμε το κενό στα Αριστερά, την “ουσία του Λακάν” σε σχέση με αυτά που αποδειχθήκαμε ανεπαρκείς έως τώρα, γιατί ήμασταν πάρα πολύ εύθραυστοι, κατακερματισμένοι, διαιρεμένοι κατά εθνικότητες και αποχρώσεις του κόκκινου, αλλά και επειδή βλέπαμε από τα έξω τον πόνο και των κοινωνικών μαζών και τη ζωής τους. Η Αριστερό πρέπει να είναι ικανή να γεμίσει αυτόν τον κρατήρα. Πρέπει να είναι κοινωνική ή δεν θα υπάρξει πια. Ή θα απευθυνθεί σε όλη μας την ήπειρο ή θα καταδικαστεί στην ήττα. Μόνο μια πολιτική πρόταση που θα είναι σε θέση να ξεπεράσει τα σύνορα και να δημιουργήσει μια κατάλληλη δύναμη για να αντεπεξέλθει στην πρόκληση, που σήμερα “οι ληστές βαρόνοι” του νεοφιλελευθερισμού ρίχνουν ενάντια στους λαούς, μπορεί να έχει την αξιοπιστία να αποτελέσει την εναλλακτική λύση στην άσχημη κατάσταση που αντιμετωπίζουμε σήμερα, γιατί οι κοινωνίες που έχουν εγκλωβιστεί στα σύνορά τους παρακμάζουν ανθρωπολογικά. Μόνο μια δύναμη που δεν περιορίζεται μόνο να κινείται στον ουρανό της πολιτικής και των λέξεων που υπάρχουν, αλλά που να ενεργεί στα χαμηλότερο επίπεδο. Στο κοινωνικό επίπεδο, στο πλευρό των ασθενέστερων στρωμάτων του πληθυσμού, που να κάνει πράξη και δράση και να μην κηρύττει μόνο τις αξίες της ισότητας. Που να ταυτίζεται και να αγωνίζεται με αυτούς που είναι από κάτω, που να ερμηνεύει τις κοινωνικές τους ανάγκες. Μόνο μια τέτοια Αριστερά μπορεί να αποτρέψει την καταστροφή της Ευρώπης και την επιστροφή του χειρότερους παρελθόντος της.
*Η ομιλία του Μάρκο Ρεβέλι στο “Ευρωπαϊκό Φόρουμ της Μασσαλίας”, Παρασκευή 10 Νοεμβρίου 2017. Ο Ρεβέλι είναι πανεπιστημιακός, από τους πιο γνωστούς διανοούμενος και ακτιβιστές στην Ιταλία και από τα ιδρυτικά μέλη της “Άλλης Ευρώπης με τον Τσίπρα”.
Μετάφραση - απόδοση: Αργύρης Παναγόπουλος
